آیه سخره

(تغییرمسیر از ۵۴ سوره اعراف)
سؤال

در مورد آیه سُخْرَةِ در سوره اعراف، توضیح دهید.

درگاه‌ها
واژه-ها.png


آیه ۵۴ سوره اعراف یا آیات ۵۴، ۵۵ و ۵۶ سوره اعراف به‌ آیه سُخْرَه معروف است. برخی نیز با استناد به روایتی، آیه۱۶۴ سوره بقره را آیه سخره دانسته‌اند.

احاطه داشتن خدا بر همه چیز و در تسخیر خدا بودن همه هستی در این آیات آمده است؛ به همین خاطر این به آیه سخره معروف شده است. این نام برای آیه، در روایتی از رسول‌خدا(ص) نقل شده است.

خداوند در این آیه خورشید، ماه و ستارگان را در تسخیر‌ أمر خود می‌داند و در جواب بت پرستان، به قدرت بی‌بدیل خود اشاره می‌کند. باید چنین خدای قدرتمندی پرستش شود. از چنین خدایی توقع شفاعت باید داشت. با کنار گذاشتن بت‌پرستی، فساد را در جامعه ریشه‌کن کرد و به رحمت چنین خدایی امید داشت.

آیه سخره

نامگذاری آیه

علامه مجلسی در علت نامگذاری این آیخه به آیه سخره می‌نویسد: این آیه را سخره می‌نامند زیرا دلالت دارد که خدا بر همه چیز احاطه دارد و همه چیز در تسخیر اوست.[۱]

این نام برای آیه در روایتی از رسول‌خدا(ص) نقل شده است که مستحب است هنگام سوار شدن بر مرکب خوانده شود.[۲]

بت‌پرستان تصور می‌کردند بت‌ها شفاعت‌شان خواهند کرد و آیات الهی و پیامبران الهی را تکذیب می‌کردند. خداوند برای شخصیت دادن به انسان، نعمت‌ها را به او یادآوری می‌کند و یکی از آن نعمت‌ها این است که خورشید، ماه و ستارگان به امر الهی تسخیر شده‌اند. باید چنین خدایی پرستش شود و در روی زمین فساد نباشد.[۳]

تعیین آیه

آیه سخره را برخی فقط آیه ۵۴ سوره اعراف دانسته‌اند و برخی گفته‌اند از اول آیه ۵۴ تا آخر آیه ۵۶ سوره اعراف است. علت اختلاف نظر، روایاتی است که گاهی یک آیه و گاهی سه آیه را آیه سخره دانسته است. برخی نیز با استناد به روایتی، آیه ۱۶۴ سوره بقره را آیه سخره دانسته‌اند.

آیه ۵۴ سوره اعراف

امام صادق(ع) وقتی به آسمان نگاه می‌کرد، اول آیه۱۹۰ سوره آل عمران را می‌خواند.[۴] سپس آیه سخره را می‌خواند که در متن روایت فقط آیه ۵۴ سوره اعراف را آورده است: ﴿إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ في‏ سِتَّه أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى‏ عَلَى الْعَرْشِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ يَطْلُبُهُ حَثيثاً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ وَ النُّجُومَ مُسَخَّراتٍ بِأَمْرِهِ أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ تَبارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعالَمينَ[۵]

ابن فهد حلی نیز فقط آیه 54 سوره اعراف را آیه سخره دانسته است. [۶]

آیه ۵۴ تا آخر ۵۶ سوره اعراف

شیخ مفید در ذکر نمازهای مستحبی می‌نویسد بعد از نماز ذکرهایی بگو و یکی از آنها آیه سخره است و آن ﴿إِنَّ رَبَّكُمُ اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِي سِتَّه أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوى‏ عَلَى الْعَرْشِ[۷] تا ﴿إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِنَ الْمُحْسِنِينَ(اعراف:۵۶) می‌باشد.[۸] وی در اعمال مستحبی وقوف در منی و عرفات در ایام حج نیز یکی از اعمال را خواندن آیه سخره دانسته است و آن را آیات ۵۴ تا آخر ۵۶ سوره اعراف می‌داند.[۹]

شیخ طوسی در روایتی آورده است که مستحب است در رکعت ششم نافله نماز، بعد از حمد سوره توحید و آیه سخره خوانده شود و آیه سخره آیات سوره ۵۴ تا آخر ۵۶ سوره اعراف اعراف است.[۱۰] وی خواندن این سه ایه را به عنوان آیه سخره بعد از نماز صبح نیز مستحب دانسته است. .[۱۱]

کتاب‌های دیگر نیز با استناد به روایت یا بدون استناد به روایتی، گفته‌اند آیه سخره، سه آیه 54، 55 و 56 سوره اعراف است. [۱۲]

آیه ۱۶۴ سوره بقره

شیخ طوسی بعد از نماز مغرب نماز مستحبی را آورده است که در رکعت اول بعد از فاتحه، ده آیه اول سوره بقره و آیه سخره و سوره توحید خوانده می‌شود که آیه سخره ۱۵ مرتبه تکرار می‌شود و آیه سخره را از ﴿وَ إِلهُكُمْ‏ إِلهٌ واحِدٌ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِيمُ إِنَّ فِي خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِتا ﴿لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ‏ نوشته است که آیه ۱۶۴ سوره بقره می‌باشد.[۱۳]

منابع

  1. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، مرآه العقول في شرح أخبار آل الرسول، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم، ۱۴۰۴ ق، ج۱۲، ص۳۱۷.
  2. ابن بابويه، محمد بن على، من لا يحضره الفقيه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۳ ق، ج۲، ص۲۷۲.
  3. مکارم شیرازی، ناصر، نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۴ش، ج۱۱، ص۱۷۱.
  4. ﴿إِنَّ في‏ خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهارِ لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ؛ مسلماً در آفرينش آسمانها و زمين، و آمد و رفت شب و روز، نشانه‏هاى (روشنى) براى خردمندان است .
  5. عده اى از علماء، الأصول السته عشر، قم، دار الشبستری للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۲۳ق / ۱۳۸۱ش، ص۱۳۶.
  6. ابن فهد حلى، احمد بن محمد، عده الداعي و نجاح الساعي، بی‌جا، دار الکتب الاسلامی، چاپ اول، ۱۴۰۷ ق، ص۲۹۴.
  7. سوره اعراف، آیه۵۴.
  8. مفيد، محمد بن محمد، المقنعه، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق، ص۱۶۱.
  9. مفيد، محمد بن محمد، المقنعه، قم، كنگره جهانى هزاره شيخ مفيد، چاپ اول، ۱۴۱۳ ق، ص۴۱۰.
  10. طوسى، محمد بن الحسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بيروت، موسسه فقه الشیعه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۷.
  11. طوسى، محمد بن الحسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بيروت، موسسه فقه الشیعه، چاپ اول، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص204.
  12. كفعمى، ابراهيم بن على عاملى، البلد الأمين و الدرع الحصين، بيروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۸ ق، ص۵۰. طبرسى، فضل بن حسن، الآداب الدينیه للخزانه المعينيه، ترجمه: احمد عابدى، قم، زائر، چاپ اول، ۱۳۸۰ش، ص۱۲۲. قطب الدين راوندى، سعيد بن هبه الله، الدعوات(سلوه الحزين)، قم، مدرسه امام مهدی، چاپ اول، ۱۴۰۷ق، ص۲۵۰. ابن طاووس، على بن موسى، الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان، قم، موسسه آل البیت، چاپ اول، ۱۴۰۹ق، ص۱۰۹. شيخ بهايى، محمد بن حسين، مفتاح الفلاح في عمل اليوم و الليله من الواجبات و المستحبات، بيروت، نشر دار الاضواء، چاپ اول، ۱۴۰۵ ق، ص۵۶.
  13. طوسى، محمد بن الحسن، تهذيب الأحكام، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ق، ج۳، ۱۸، حدیث۶۵. ج۳، ص۱۸۸، حدیث۷۸.