صبر بر نماز با توجه به آیه ۱۳۲ سوره طه

سؤال

چرا قرآن کریم به رسول خدا(ص) دستور می‌دهد، که بر نماز صبور باشد (طه، ۱۳۲) در حالی که برای امر مطلوب باید شتاب کرد!؟

مراد از صبر در آیه ۱۳۲ سوره طه، استقامت بر نماز در شرائط دشوار مکه می‌باشد. در فرهنگ اسلامی بر چیزی که انسان دوست دارد صبر لازم است و معنای آن مداومتِ بیشتر در چیزی است که بدان عشق می‌ورزد. آیه بیان نوعی عظمت دادن به اهل بیت(ع) در امر شدن به نماز نیز هست.

متن آیه

﴿

وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا ۖ لَا نَسْأَلُكَ رِزْقًا ۖ نَحْنُ نَرْزُقُكَ ۗ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَىٰ

و كسان خود را به نماز فرمان ده و خود بر آن شكيبا باش. ما از تو جوياى روزى نيستيم، ما به تو روزى مى‌دهيم، و فرجام [نيك‌] براى پرهيزگارى است.

طه:۱۳۲

﴾

تفسیر آیه

آیه ۱۳۲ سوره طه در مکه نازل شده است. مراد از اهل در آیه حضرت علی(ع) و خدیجه کبری و خاندان پیامبر(ص) می‌باشند و ممکن است بعضی از نزدیکان را نیز شامل شود؛ هرچند با گذشت زمان دامنه خاندان پیامبر(ص) گسترده شد.^[۱]

نماز خواندن در روزگار و شهری که تمام آنها دشمن می‌باشند و قصد جان نمازگزاران را دارند، واقعاً صبر و استقامت می‌خواهد. در واقع صبر بر خود نماز نیست بلکه صبر بر نماز علنی در خانه خدا است که در معرض دید کفار و مشرکین بودند. این نماز از آن جهت که در دید دشمنان و همراه با خطرات جسمی و جانی است نیاز به استقامت دارد. شاهد این پاسخ این است که مفسران نزول این سوره یا خصوص این آیه را در اوایل بعثت دانسته‌اند.^[۲]

آیه بیان یک نوع عظمتی است برای پیامبر اکرم(ص) و اهل او. چون علاوه بر این که به عموم مردم دستور نماز داده شده، اهل بیت(ع) را نیز امر به نماز نموده است. لذا پیامبر اکرم(ص) بعد از نزول آیه، تا شش ماه در خانه علی(ع) می‌آمد و می‌فرمود: «خداوند شما را رحمت کند، خداوند اراده نموده شما را پاکیزه گرداند» در نتیجه معنای آیه این می‌شود: که بر نماز و انجام آن، و بر امر به اهل بیت ادامه بده، و از این که آنها را امر به نماز کنی خسته نشوی «واصبر علی فعلها و علی امرهم بها»^[۳]

معنای صبر در فرهنگ قرآنی و روایات، غیر از آن معنایی است که در ذهن مردم است؛ عرف مردم از صبر، فقط صبر در مقابل مصیب‌ها و سختی‌ها را می‌فهمند، اما در روایات صبر انواعی دارد، پیامبر اکرم(ص) فرمود: «الصبر ثلاثه: صبر عند المصیبه و صبر علی الطاعه و صبر عن المعصیه؛ صبر بر سه قسم است، صبر در هنگامی که مصیبت وارد می‌شود، و صبر (و مداومت) بر طاعت و بندگی و صبر در مقابل ترک گناه و معصیت.^[۴]»

منابع

↑ مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ هشتم، ۱۳۷۰، ج۱۳، ص۳۴۲.
↑ طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۲، ج۱۴، ص۲۶۰.
↑ طبرسی، فضل، مجمع‌البیان، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ هـ ۱۹۸۸م، ج۷و۸، ص۵۹–۶۰. فیض کاشانی، محسن، تفسیر الصافی، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ج۳، ص۳۲۷–۳۲۸.
↑ کلینی، محمدبن یعقوب، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۲، ص۹۱.

[1] مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ هشتم، ۱۳۷۰، ج۱۳، ص۳۴۲.

[2] طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۲، ج۱۴، ص۲۶۰.

[3] طبرسی، فضل، مجمع‌البیان، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، ۱۴۰۸ هـ ۱۹۸۸م، ج۷و۸، ص۵۹–۶۰. فیض کاشانی، محسن، تفسیر الصافی، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ج۳، ص۳۲۷–۳۲۸.

[4] کلینی، محمدبن یعقوب، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۲، ص۹۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]