جواز جمع بین نماز ظهر و عصر
 | این مقاله هماکنون به دست fabbasi در حال ویرایش است. |
آیا استدلال به آیه شریفه ﴿أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ…﴾ از طرف شیعه برای جواز جمع بین نماز ظهر و عصر تفسیر به رأی نیست؟!
فقهای شیعه بر خلاف اهل تسنن، جمع بین نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء را با توجه به سیره پیامبر(ص) و روایات اهل‌بیت(ع) جایز می دانند. اهل سنت باهم خواندن نماز را تنها در شرایط سخت مثل سفر یا بیماری جایز می‌داند. برخی از مفسران آیه ۷۸ سوره اسراء را دلیل بر جایز بودن جمع بین نماز ظهر و عصر دانسته‌اند.
متن آیه
| ﴿ | أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً
نماز را از زوال خورشید (ظهر) تا نهایت تاریکی شب (نیمه شب) برپا دار و هم چنین قرآن فجر (نماز صبح) را چرا که قرآن فجر مورد مشاهده (فرشتگان شب و روز) است. اسراء:۷۸ |
﴾ |
بررسی آیه
دستور کلی آیه، برای اقامه نمازهایی از هنگام زوال خورشید تا نیمه شب و نیز در سپیده صبح می‌باشد. واژه «دلوک» طبق تفسیر برخی از مفسران، [۱] رفتن خورشید به سوی غروب را گویند که مقصود آغاز ظهر است. طبق این آیه از وقت ظهر(دلوک شمس) تا نیمه شب(غسق اللیل) وقت نمازهای یومیه است.
از این رو، شیعه برای نمازهای یومیه، جدای از وقت فضیلت و مخصوص، وقت مشترک هم قائل است.[۲]
فخر رازی مفسّر اهل سنت می‌گوید: اگر غسق اللیل به معنای غروب باشد، از این آیه اوقات مشترک نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء استفاده می‌شود، زیرا در آیه برای نمازهای پنج گانه سه وقت ذکر شده است: یک) وقت زوال. دو) وقت اول مغرب و عشاء. سه) وقت فجر. اين اشتراک در وقت اقتضاء دارد که جمع بين نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء مطلقاً جایز باشد.[۳] فخر رازی بدون در نظر گرفتن روایاتی که تصریح به جواز جمع بدون عذر دارند،[۴] جواز جمع بین دو نماز را فقط با داشتن عذر قبول می‌کند مانند مسافرت، بارش باران و ... .[۵]
آلوسی مفسر دیگر اهل سنت نیز با استفاده این معنا از آیه، می‌گوید: جواز جمع بین صلاتین مطلبی است که روایات صحیح آن را تأیید می کنند.[۶] آلوسی با اعتراف به این که در کتاب‌های اهل سنت نیز روایات صحیح وجود دارد که جمع بین نماز ظهر و عصر جایز است، می‌گوید که ممکن است این راویات ناظر به داشتن عذر باشد.[۷]
روایات
روایات اهل سنت
- ترمذی از ابن عباس نقل می‌کند که رسول خدا(ص) بدون اینکه ترسی در کار باشد یا هوا بارانی باشد، نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء را با هم خواند. از ابن عباس سوال شد که چرا جمع خواند؟ پاسخ داد: برای اینکه امت در سختی نباشد.[۸]
- در سنن نسائی باب جمع بین الصلاتین فی الحضر آمده است: «پیامبر اکرم(ص) نماز ظهر و عصر و هم چنین مغرب و عشاء را با هم جمع خواند، بدون آن که در ترس یا در سفر باشد.»[۹]
- ابن خزیمه هم نقل کرده است که رسول خدا در مدینه بدون اینکه ترس یا باران باشد، نماز هشت رکعتی(ظهر و عصر) و هفت رکعتی(مغرب و عشاء) را با هم خواند.[۱۰]
- ابن حبان در کتاب خود بابی دارد با عنوان:«أن الجمع بين الصلاتين في الحضر لغير المعذور مباح؛ جمع بین دو نماز در وطن بدون عذر مباح است». در این باب روایاتی آورده است که رسول خدا(ص) بدون نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء را در وطن جمع خواند و نماز هشت و هفت رکعتی خواند(جمع بین نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء)[۱۱]
- صنعانی نیز از ابن عباس، عبد الله بن عمر روایاتی آورده است که هم رسول خدا(ص) نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء را در وطن بدون عذر یک‌جا می‌خواند و هم دیگر اصحاب نمازهای خود را گاهی چنین می‌خواندند.[۱۲]
روایات شیعه
روایات شیعه در جایز بودن جمع بین نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء در کتاب‌های معتبر آمده است.
- مرحوم کلینی در کتاب الکافی [۱۳] شش روایت آورده که ثابت می‌کند جمع بین نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء جایز است.
- شیخ صدوق در کتاب العلل الشرائع، هشت روایت در علت جمع خواندن نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء آورده است.[۱۴]
- شيخ حرّ عاملي در كتاب وسائل الشيعه[۱۵] یازده روایت آورده است که جايز بودن جمع كردن بين نمازهاي ظهر و عصر و مغرب و عشاء، بدون هيچ عذري را ثابت می‌کند.
منابع
- ↑ طبرسی، مجمع البیان، ترجمه دکتر احمد بهشتی، انتشارات فراهانی، ج۱۴، ص۱۹۰. ابوعبيده، معمر بن مثنى، مجاز القرآن، مصر- قاهره، مكتبة الخانجي، چاپ اول، ۱۳۸۱ق، ج۱، ۳۸۷.
- ↑ شمس، سعيد، پرسمانهاى قرآنى نماز، قم، سبط اكبر، چاپ اول، ۱۳۸۵ش، ص۱۸۱.
- ↑ فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بيروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق، ج۲۱، ص۳۸۴.
- ↑ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذي، تحقيق وتصحيح : عبد الوهاب عبد اللطيف، بیروت، دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م، ج۱، ص۱۲۱، باب ۱۳۸، حدیث۱۸۷: حدثنا هناد حدثنا أبو معاوية عن الأعمش عن حبيب بن أبي ثابت عن سعيد بن جبير عن ابن عباس قال : جمع رسول الله صلى الله عليه وسلم بين الظهر والعصر ، وبين المغرب والعشاء بالمدينة ، من غير خوف ولا مطر . قال : فقيل لابن عباس : ما أراد بذلك ؟ قال : أراد ان لا يحرج أمته».
- ↑ فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بيروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق، ج۲۱، ص۳۸۴.
- ↑ آلوسی، سید محمود، روح المعانی، بيروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۱۲۷.
- ↑ آلوسی، سید محمود، روح المعانی، بيروت، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵ق، ج۸، ص۱۲۷.
- ↑ ترمذی، محمد بن عیسی، سنن الترمذي، تحقيق وتصحيح : عبد الوهاب عبد اللطيف، بیروت، دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، چاپ دوم، ۱۴۰۳ق/ ۱۹۸۳م، ج۱، ص۱۲۱، باب ۱۳۸، حدیث۱۸۷: حدثنا هناد حدثنا أبو معاوية عن الأعمش عن حبيب بن أبي ثابت عن سعيد بن جبير عن ابن عباس قال : جمع رسول الله صلى الله عليه وسلم بين الظهر والعصر ، وبين المغرب والعشاء بالمدينة ، من غير خوف ولا مطر . قال : فقيل لابن عباس : ما أراد بذلك ؟ قال : أراد ان لا يحرج أمته».
- ↑ نسائی، احمد بن شعیب، سنن النسائی، بیروت، دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، چاپ اول، ۱۳۴۸ق/۱۹۳۰م، ج۱، ص۲۹۰.
- ↑ ابن خزیمه، محمد بن اسحاق، صحيح ابن خزيمة، تحقيق وتعليق وتخريج وتقديم: الدكتور محمد مصطفى الأعظمي، المكتب الإسلامي، چاپ دوم، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م، ج۲، ص۸۵.
- ↑ ابن حبان، علی بن بلبان، صحيح ابن حبان، تحقیق: شعيب الأرنؤوط، بی‌جا، مؤسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۳م، ج۴، ص۴۷۴.
- ↑ صنعانی، عبد الرزاق بن همام، المصنف، تحقيق وتخريج وتعليق: حبيب الرحمن الأعظمي، بی‌جا، منشورات المجلس العلمي، بی‌تا، ج۲، ص۵۵۷.
- ↑ كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، 1407ق، ج3، ص286، بَابُ الْجَمْعِ بَيْنَ الصَّلَاتَيْن.
- ↑ ابن بابويه، محمد بن على، علل الشرائع، قم، کتابفروشی داوری، چاپ اول، ۱۳۸۵ش / ۱۹۶۶م، ج۲، ص۳۲۱، باب۱۱ باب علة الرخصة في الجمع بين الصلاتين.
- ↑ حر عاملي، وسائل الشيعه، چاپ موسسه آل البيت، ج۴، ص۲۲۰.