سوء ظن به همسر
سوء ظن به همسر از آسیب‌های جدی زندگی زناشویی است که می‌تواند منجر به از هم‌پاشیدگی خانواده شود.
قضاوت عجولانه، عدم شناخت دنیای مرد و زن، دخالت دیگران در زندگی، عدم شناخت کافی از همسر، وسواس فکری و بیماری روانی از جمله عوامل سوء ظن است. سوء ظن زندگی زوجین را در معرض نابودی قرار می دهد. نفرت و تجسس و اضطراب از پیامدهای بدبینی به همسر به شمار می‌رود.
بی‌اعتنایی به خیال و گمان‌های بد، محبت و عشق وافر به همسر، داشتن گفتگوهای صمیمانه، عادت به خوشبینی و حسن ظن و در صورت داشتن بیماری روانی، مراجعه به روانپزشک و روانشناس از راه‌های درمان سوء ظن شمرده می‌شود.
خاستگاه بدبینی
عوامل بدبینی:
قضاوت عجولانه: قضاوت و داوری کردن قبل از تحقیق و تفکر در مورد پدیده و قبل از گفتگوی صمیمانه با همسر موجب بدگمانی می‌شود.
عدم شناخت دنیای زنان و مردان: هر گونه رفتار زنانه از مرد و بالعکس موجب تنفّر و بدگمانی همسر می‌شود. مردان و زنان در ویژگی‌های شخصی، شناختی از قبیل قدرت کلامی، ابراز علائق و احساسات نسبت به همدیگر، دیگر خواهی، احساس جنسی، عکس العمل در برابر مشکلات و استرس‌های بیرونی و … با همدیگر تفاوت دارند.
عدم شناخت همسر خود: بسیاری از اوقات همسر فردی با همسر دیگران تفاوت دارد؛ از این جهت باید ویژگی‌ها و تفاوت‌های محیطی و متأثر از آداب و رسوم همسر خود مخصوصاً تفاوت‌های شخصی و شخصیتی را شناخت، عدم شناخت این ویژگی‌ها، ممکن است باعث سوء ظنّ گردد.
دخالت دیگران در زندگی: در بعضی اوقات نزدیکان زن و مرد به قصد خیرخواهی، مطالبی را به اینها القاء می‌کنند که باعث اختلاف یا سوء ظنّ آنها نسبت به همدیگر می‌شود.
وسوسه فکری: گاهی شیطان بر قوّه خیال انسان مسلّط می‌شود، در نتیجه افکار باطل و بیهوده‌ای بر او تسلط می‌یابد؛ در نتیجه شخص هر چیزی را با عینک بدبینی می‌بیند.
بیماری روانی: سوء ظن می‌تواند به علت بیماری روانی باشد که دراین صورت باید به روانپزشک و روانشناس مراجعه کرد.
آثار و پیامدها
مرض سوء ظنّ، یکی از آفات بزرگ برای کانون خانواده است، به طوری که پیامبر اکرم(ص) آن را در کنار آدم‌کشی و مال مردم خوری قرار داده است، در روایت آمده است که پیامبر(ص) به کعبه نگاه کرد و فرمود: «ای کعبه تو خیلی احترام داری امّا احترام مؤمن از تو هم بیشتر است برای اینکه خدا از تو یک چیز را حرام کرده است، ولی از مؤمن سه چیز را: کشتن او، بردن مال او، و سوء ظنّ به او را.»[۱] از جمله آثار سوء ظن می‌توان به این موارد اشاره کرد:
جایگزین شدن نفرت به جای محبّت: مرد و زنی که به همسر خود بدگمان است بالاخره روزی آن را در رفتار و اعمال خود بروز خواهد داد و این باعث نفرت و خشم طرف مقابل خواهد شد که ممکن است منجر به اختلافات شدید خانوادگی شود.
تجسّس: مرد و زنی که به همسر خود سوء ظنّ دارد، همیشه نوعی نگرانی و اضطراب روانی دارد، لذا به صورت غیر مستقیم، اعمال طرف مقابل را زیر ذرّه بین گرفته و اعمال و حرکات او را موشکافی می‌کند.
نسبت‌های ناروا: سوء ظن سبب نسبت‌های ناروا و تهمت می‌شود. بدبینی می‌تواند آنقدر گسترده و شدید شود که هرگونه تهمتی به همسر زده شود.
بی نشاطی: انسان بدبین از زندگی خسته و بی نشاط می‌شود؛ سردرگمی دارد زیرا نسبت به شریک زندگی خویش بدگمان است.
نابودی زندگی: بدبینی منجر به ویرانی زندگی زناشویی می‌شود. بدبینی آنقدر دایره تهمت‌ها را وسیع می‌کند تا منجر به بی‌اعتمادی کامل شود. و زندگی‌ای که زوجین به همدیگر بی اعتماد شود تا از هم پاشیدگی فاصله‌ای ندارد.
راه درمان سوء ظن همسران
راه‌های درمان بدبینی:
پرهیز از قضاوت‌های عجولانه. از خصوصیات آدم‌های بدبین این است که زود نسبت به رفتارها و آدمها قضاوت می‌کنند. پرهیز از قضاوت‌ها و داوری‌های عجولانه و سریع می‌تواند بدگمانی و بدبینی را کاهش دهد.
درک صحیح تفاوت‌ها: قبول اینکه دنیای مرد و زن دو تا است و هر کدام نیازها و ویژگی‌های خاص به خود را دارند و اینکه همسر او با دیگران نیز متفاوت است می‌تواند سبب خوشبینی شود.
گفتگوی صمیمانه: داشتن گفتگوی صمیمانه با همسر و همدردی با او در خوشی و ناخوشی‌ها در رفع بدگمانی بسیار موثر است. گفتگو می‌تواند موارد زیادی از سوتفاهم‌ها را برطرف کند.
محبت: ابراز محبّت و علاقه خود با کلام محبّت آمیز، دادن هدیه، تشکر از زحمات، سبقت در سلام، گوش دادن به سخن، پیشباز و بدرقه همدیگر رفتن و … از جمله مصادیق محبت به همسر است که سبب جلب اعتماد می‌شود و هنگامی که اعتماد وجود داشته باشد، سوتفاهم‌ها و بدگمانی‌ها از بین می‌رود.
بی‌اعتنایی به ظن و گمان:
بی اعتنایی و اهمیت ندادن به ظنّ‌ها و خیالات بدی که به ذهن خطور می‌کند از راه‌های درمان سوظن است. تنها باید به چیزی که یقین کامل داشت اعتماد کرد. با توجه به اینکه خداوند می‌فرماید: ﴿لا تَقف ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ أُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً؛ و چيزى را كه بدان علم ندارى دنبال مكن، زيرا گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد.﴾(اسراء:۳۶) انسان‌ها نباید به آنچه که بدان علم و یقین ندارند عمل و اعتنا کنند.
تمرین خوشبینی:
امام علی(ع) می‌فرماید: «مَن ساءَ ظَنُّهُ ساءَت طَوِيَّتُهُ؛ هر كه بدگمان باشد، بد باطن شود.»[۲] آدم بدبین سوق داده می شود همیشه بدی‌ها و نقص‌ها را ببیند. اما آدم خوشبین سعی می‌کند بدی‌ها را هم تفسیر به خوبی کند. از این جهت عادت به خوشبینی می‌تواند بیماری بدبینی و بدگمانی را از بین ببرد.
مراجعه به روانشناس و روانپزشک:
اگر سوءظن و بدبینی ناشی از اختلال روانی حاد باشد، مراجعه به روانپزشک و مصرف دارو ضروری است. گاهی اوقات بدبینی نه صرفا یک عادت بد اخلاقی و تربیتی، که یک بیماری و اختلال شدید روانی است که جز با مشورت‌های طولانی روانشناس و خواندن کتاب‌های متعدد و گاهی اوقات مصرف دارو، این عادت بد روانی اخلاقی از بین نمی‌رود.
مطالعه بیشتر
- بیگم آزرمی، معصومه، قاتل پنهان (سوء ظن، بدبینی، بدگمانی)، قم: چهارده معصوم «ع»، ۱۳۸۷.
- مظاهری، حسین، اخلاق در خانه، قم: اخلاق، ۱۳۹۱.
- صانعی، صفدر، بهداشت ازدواج از نظر اسلام، اصفهان: کنکاش، ۱۳۸۱.
- صافی، احمد، خانواده متعادل و نامتعادل (به سامان و نا به سامان): حقوق، وظایف و نحوه رفتار همسران با یک دیگر با تجدید نظر کلی، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۸۷.
- امینی، ابراهیم، آئین همسرداری، یا اخلاق خانواده، قم: اندیشه اسلامی، ۱۳۸۹.