شعائرالله در قرآن
شعائرالله در قرآن چیست؟
شعائرالله که به معنای نشانه‌های خدا آمده در قرآن اختصاص به حج و اعمال آن و قربانی(شتر) دارد. با توجه به معنای این کلمه، برخی اختصاص مفهوم این کلمه تنها به این مصادیق را درست نمی‌دانند و می‌گویند می‌توان هر عبادت و فریضه و مناسک دینی را جزء شعارالله دانست. خداوند در قرآن، تعظیم شعارالله را نشانه تقوای قلوب می‌داند و به مؤمنین امر می‌کند حرمت شعارالله را نگه دارند.
معنای شعائرالله
شعائر جمع شعیره[۱] به معنای نشانه است. برخی آن را اعمال حج دانسته‌اند و برخی آن را تمام عباداتی که نشانه خداوند هستند. یا اینکه اعمالی باشند که راهنمایی به بیت الله دارند.[۲]
مصادیق شعارالله
در قرآن چند مورد است که خداوند از آنها به شعارالله یاد کرده است. از جمله اعمال حج: ﴿ذَٰلِكَ وَمَن يُعَظِّمْ شَعَائِرَ اللَّـهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ؛ اين است [فرايض خدا] و هر كس شعاير خدا را بزرگ دارد در حقيقت، آن [حاكى] از پاكى دلهاست.﴾(حج:۳۲) البته در معنای ذلک اختلاف است. برخی آن را حج و برخی اعمال حج و برخی آن را قربانی حج گرفته‌اند.
در جایی دیگر صفا و مروه را شعارالله دانسته است:﴿إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَائِرِ اللَّـهِ؛ در حقیقت، «صفا» و «مروه» از شعایر خداست [که یادآور اوست]﴾(بقره:۱۵۸) و همینطور شترهایی که قرار است در حج قربانی شوند را هم از شعار الهی نام برده است: ﴿وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُم مِّن شَعَائِرِ اللَّـهِ؛ و شتران فربه را براى شما از [جمله] شعاير خدا قرار داديم.﴾(حج:۳۶)
خداوند در قرآن به تعظیم شعارالله تصریح کرده است:﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّـهِ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، حرمت شعائر خدا را نگه دارید.﴾(مائده:۲) و در آیه ۳۲ سوره حج تعظیم شعارالله را نشانه تقوای قلوب می‌داند.
برخی در مصادیق شعارالله در قرآن اختلاف کرده‌اند. تفسیر مجمع البیان چند مورد را بیان کرده است: اینکه حرام خدا را حلال مشمارید و از حدود خدا تجاوز نکنید. مناسک حج و قربانیان یا آنچه که موقع اِحرام حرام است یا علامت هایی برای مرز در حل و حرم و...[۳]
وسعت مفهوم شعارالله
با توجه به معنای شعارالله که نشانه‌های خدا را دربرمی‌گیرد، برخی همه عبادات‌ها و فرایض دینی را از شعارالله می‌دانند. و دیگرانی هم برخی مناسک که به دین متصل است همچون مراسم سوگواری برای امام حسین(ع) را هم جزء شعار الهی گرفته‌اند. آیت الله مکارم شیرازی می‌فرماید: «تمام آنچه در برنامههاى دينى وارد شده و انسان را به ياد خدا و عظمت آئين او میاندازد شعائر الهى است و بزرگداشت آن نشانه تقواى دلها است. اين نكته نيز قابل توجه است كه منظور از" بزرگداشت"- آن چنان كه بعضى از مفسران ظاهر بين گفتهاند- بزرگى جسمانى قربانى و مانند آن نيست، بلكه حقيقت تعظيم آن است كه مقام و موقعيت اين شعائر را در افكار و اذهان و ظاهر و باطن بالا ببرند و آنچه درخور احترام و عظمت آنها است به جاى آورند.»[۴]
و برخی شعارالله را عبادت‌های دسته جمعی می‌دانند: «تمام عبادتهاى دسته جمعى از شعائر خداوند است، مانند نماز جمعه و جماعت و همهى مراسم حج»[۵]