آداب مهمان‌داری

سؤال

از نظر اسلام پذیرایی از میهمان از لحظه ورود تا خروج چگونه باید باشد؟

برخی از آداب مهمانداری چنین است:

• دعوت با رضایت: دعوت دیگران به مهمانی باید با رضایت قلبی باشد؛ بنابراین تعارف کردن درحالی که شخص قدرت پذیرایی ندارد یا دوست ندارد آن شخص به خانه وی بیاید، غلط است.
• 
  استقبال و خوش آمدگویی: یکی از آداب مهمانداری استقبال از مهمان و خوش آمدگویی به او هنگام ورود است. گرفتن لوازم و اسباب شخصی او و روبرو شدن با لبخند و خوشرویی نیز از رفتارهای پسندیده میزبان در حق مهمان است.
• به کار نگرفتن مهمان: بر پایه روایتی از امام صادق(ع) یکی از وظایف میزبان این است که مهمان را به کار نگیرد؛ به گفته او، به کار گرفتن مهمان ظلم به او است.
• آماده کردن غذای مورد علاقه مهمان: بر اساس روایتی از پیامبر اسلام(ص) کسی که غذای مورد علاقه برادر دینی‌اش را فراهم کند، مورد آمرزش خدا است و خدا او را مسرور می‌کند. همچنین میزبان نباید از مهمان بپرسد غذا خورده است یا نه؟ زیرا ممکن است مهمان به دلیل خجالتی بودن یا ملاحظه حال میزبان با وجود گرسنه بودن بگوید غذا خورده است.
• غذا خوردن با مهمان: از وظایف میزبان این است که همراه مهمانش غذا بخورد و از غذا دست نکشد تا همه مهمان‌ها سیر شوند و کنار بکشند؛ چون ممکن است بعضی از مهمانها کمرو باشند و در صورت غذا نخوردن صاحبخانه از غذا خوردن دست بکشند، در حالی که هنوز سیر نشده‌اند.
• خدمت کردن به مهمان: مانند اینکه رختخواب او را برای خواب آماده کند، یا لباس‌های او را آماده کند، یا کفش‌های او را جفت کرده و جلو او بگذارد.
• حفظ آبروی مهمان: حفظ آبروی مهمان بر میزبان واجب است؛ بنابراین اگر به عیب مهمان پی برد، باید آبروی او را حفظ کرده و برای دیگران بازگو نکند.
• طعنه نزدن به مهمان: اگر مهمان دچار گناه یا رفتار ناشایستی است، نباید میزبان او را سرزنش کند. حتی اگر مهمان مؤمن نباشد، نباید از ایمان او ایراد گرفت و او را ناراحت کرد؛ چون مهمانی دادن به خاطر دینداری افراد نیست. هر چند اولویت در مهمانی با کسانی است که باتقوا و مؤمن باشند.
• دفاع کردن از مهمان: وقتی کسی به مهمانی دیگری می‌رود مانند این است که از نظر جان و مال به او پناه آورده و میزبان نیز با قبول کردن او، پناهش داده است؛ بنابراین دفاع از جان و مال او به حکم عقل لازم است.
• درباره مطالبی که مهمان دوست دارد صحبت کند؛ مگر چیزی که نافرمانی خدا و غیبت و بدگویی از مردم باشد.
• در حضور مهمان از کمبود و مشکلات زندگی صحبت نکند.
• اگر صحبت‌های مهمان باب میلش نبود، خود را ناراحت نشان ندهد؛ بلکه با ظرافت موضوع بحث را عوض کند.
• در حضور او با خانواده خود مجادله نکند.
• بعد از سه روز مهمان را مثل اعضاء خانه در نظر بگیرد و برایش خود را به تکلف نیندازد. در مهمانی بهتر است مهمان از سه روز بیشتر نماند اما اگر ماند آن مدت اضافی برای صاحب خانه به عنوان صدقه محسوب می‌گردد.
• بدرقه کردن مهمان تا در منزل: خوب است میزبان مهمان را موقع رفتن او تا در منزل بدرقه کند و از توفیق میزبان بودن اظهار خوشحالی کند و آرزو کند مهمان دوباره به منزل آنها بیاید. آماده کردن غذا و راحله بین راه و گرفتن سوغاتی‌های محل برای او، از دیگر آداب مهمانداری شمرده شده است.

معرفی منابع برای مطالعهٔ بیشتر:

• محدثی، جواد، اخلاق معاشرت، قم: بوستان کتاب قم، ۱۳۹۰ش.
• مکارم شیرازی، ناصر، آداب معاشرت در اسلام، قم: مدرسه امام علی‌ابن ابیطالب(ع)، ۱۳۹۳ش.