برخورد با سالمندان

سؤال

چه تغییراتی از لحاظ روحی و روانی در سالمندان ایجاد می‌شود؟ وظایف ما نسبت به آنها چیست؟

آگاهی از وضعیت روحی سالمندان

آگاهی از وضعیت روحی سالمندان در برخوردی مناسب با آنها تأثیرگذار است. برخی از تغييرات رواني دوران سالمندی چنین است:

۱. كاهش ظرفيت رواني: ‌به طور كلي قدرت تحمل و پذيرش مسائل در دوران سالمندي كاهش يافته و نوعي وابستگي و آسيب‎پذيري از نظر رواني در اغلب آنان به چشم مي‎خورد در اين زمينه توقع احترام بيش از حد را مي‎توان نام برد.

۲. تحريك پذيري رواني: آستانه تحريك پذيري نسبت به استرس‎ها در اغلب پيران كاهش پيدا مي‎كند در نتيجه باعث زود رنجي و عصبانيت بيش از حد در سالمندان مي‎گردد.

۳. فقدان ابتكار: ‌با از دست دادن قدرت خلاقيت و ابتكار، نوعي عدم تمايل به تغيير و تحول و محافظه‎كاري و حتي سماجت و يكرنگي در بيشتر سالخوردگان ديده مي‎شود.

۴. گرايش به افسردگي: افسردگي به درجات مختلف در بين پيران وجود دارد و به تنهايي سبب اصلي مشكلات اساسي اين دوران است.

۵. ضعف و اختلال در حافظه: همین موضوع باعث می‌شود تا صحبت‌هایی را تکرار کنند، که فراموش کردند پیش از این به ما تعریف کرده بودند؛ ولی برای ما ملال‌آور است.

۶. كند شدن واكنش‎ها و كاهش سرعت و هماهنگي: اين مشكل، خود دشواريهاي حسي ـ حركتي را ايجاد مي‎كند كه به تدريج افزوده گشته و كارهايي كه نياز به سرعت و هماهنگي دارد به سختي انجام مي‎گيرد. همچنين زمان واكنش و زمان تصميم‎گيري در آنها افزايش مي‎يابد.

۷. پيدايش حالت بدبيني: اين مشكل گاهي به طور موقتي بر اثر ناكامي‎هاي روزمره پيدا مي‎شود و گاه نيز بر اثر اعتقاد به اين كه هستي جز خواب و خيال نيست بروز مي‎كند. در علت شناسي اين حالت منفي، دانشمندان سه عامل را مهمتر از بقيه شناخته‎اند، از جمله كاهش نيروي جسماني، ترس از مرگ و از دست دادن شغل و بازنشستگي.

۸. ادعاها و برتري جوئي‎ها: به نظر مي‎رسد كه سالمند فردي است كه براي خود ارزش و اعتباري قائل است و در اين زمينه از جهاتي حق با اوست از آن بابت كه عمري بر او گذشته و موي سري سپيد كرده است، سردي و گرمي بسياري را چشيده و تجاربي را به دست آورده است. او حق دارد، در برابر فرزندان و مخصوصاً نسل جوان كه پرمدعا هستند و كسي را قبول ندارند خودخواه و خودپسند باشد و از اينكه آنها حرف و سخن او را نمي‎پذيرند ناراحت شود.

۹. مداخله در زندگي: احساس مسئوليت و تجربه بالا، عدم تحمل و اثبات برتري از عللي هستند كه باعث مي‎شود سالمندان در زندگي جوانان دخالت كنند. پيران نقش سرپرست،‌ رهبر و راهنما را براي خود ثبت شده مي‎دانند.

نيازمندي‎هاي سالمندان

۱. آرامش جسم و روح: معمولاً سالمندان با استفاده از تجارب سعي دارند كمتر به كار و فعاليت‎ بپردازند و براي خود آرامشي پديد آورند. از هيجانات، ‌سروصداها و آشفتگي‎ها دور و بركنارند و دوست دارند حداكثر نقش يك تماشاچي را در جنب و جوش ايفا كنند.

۲. تأمين اقتصادي: از مسائل مهمي كه در رابطه با سالمندان مطرح است مسئله اقتصادي در وضع زندگي و ميزان تأمين آنها از اين بابت است. متأسفانه برخي از سالمندان در محيط مناسبي زندگي نمي‎كنند، زيرا در محيط خانواده خود سربار به حساب مي‎آيند و به زحمت مي‎توانند حرمت و وقار خود را حفظ كنند. سالمندان بايد از اين لحاظ تأمين شوند.

۳. تأمين عاطفي: پيران معمولاً خواستار احترامند و مي‎خواهند مورد توجه و عنايت باشند. ديدن احترام ديگران موجب رضايت خاطر و شادابي آنهاست مخصوصاً از آن بابت كه در سايه آن احساس امنيت مي‎كنند و ميداني براي تلاش و فعاليت خود پيدا خواهند كرد. در چنان صورتي خواهيد ديد كه ريشه بسياري از عصبانيت‎ها و عرض اندام‎ها در سالمندان مي‎خشكد. عواطفشان بيشتر و محبتشان نسبت به اطرافيان دو چندان خواهد شد. تحمل و مداراي زيادتري نسبت به ديگران خواهند داشت.

وظايف اطرافيان

۱. مقبوليت، احترام، پذيرش و تحمل.

۲. محبت و حمايت به شيرين زباني و لطف و خوشي‎تواني كه پيلي به مويي كشي.

۳. قدرشناسي.

۴. ارتباط و تفاهم با آنان.

۵. همدردي و گوش دادن به صحبتهاي آنان.

۶. كمك به حل دشواري‎هاي آنان.

مطالعه بیشتر

• کوهن‌، دانا سالمندان‌، ترجمه مهدی قراچه‌داغی، تهران‌: دایره‌، ۱۳۸۵ش.
• چنگیزی، فرشته، دوران سالمندی، تبریز: اختر، ۱۳۹۶ش.
• نیازی، محسن، جامعه‌شناسی سالمندی: بررسی ابعاد گوناگون سالمندی با تکیه بر رویکرد جامعه‌شناختی، تهران: سخنوران، رشدآوران، ۱۳۹۰ش.
• احمدی‌خطیر، مریم و همکاران، روانشناسی سالمندی، تهران: جامعه‌نگر، ۱۳۹۴ش.