«کعبه» اولین خانه ساخته شده برای عبادت
اولین خانه‌ای که در عالم برای مردمان بنا شده است چه خانه‌ای بود؟ با سند قرآنی آن را بیان فرمائید؟
در این نوشتار طور اختصار درباره خانه‌ای که برای عبادت بنا شده است توضیح داده می‌شود.
شأن نزول آیهٔ ۹۶ از سوره آل عمران
«پس از تغییر قبله از بیت‌المقدس به کعبه باز هم یهودیان دست از عداوت دشمنی و شبهه‌افکنی برنداشتند و این بار گفتند شما (مسلمانان) ادعا می‌کنید بر آیین ابراهیم هستید و با این همه به سوی کعبه نماز می‌خوانید در حالی که خداوند بیت‌المقدس را قبله قرار داده است و ابراهیم(ع) نیز بدان سوی نماز می‌گزارد.[۱] در جواب یهود آیه مذکور و آیه پس از آن نازل شد که می‌فرماید: «نخستین خانه‌ای که برای مردم (و نیایش خداوند) قرار داده شد، همان است که در سرزمین مکه است، که برای پرهیزگار برکت، و مایه هدایت جهانیان است. در آن نشانه‌های روشن، (از جمله) مقام ابراهیم است…»[۲]
در این قسمت توجّه به چند نکته لازم است:
۱ـ کعبه اولین بار به دست حضرت آدم(ع) ساخته شد، سپس در طوفان نوح فرو ریخت و بعد به دست حضرت ابراهیم(ع) و فرزندش اسماعیل(ع) تجدید بنابراین گردید.[۳]
۲ـ بیت‌المقدس اولین بار توسط حضرت سلیمان(ع) نباشد بنابراین به این نتیجه می‌رسیم که حضرت ابراهیم(ع) به سوی کعبه نماز می‌خوانده، زیرا در آن زمان بیت‌المقدسی در کار نبوده که حضرت بدان سو نماز بگزارد چون بین حضرت ابراهیم و حضرت سلیمان قرن‌ها فاصله بوده است.
بنابراین، نادرستی سخن یهودیان ـ که پیرو حضرت ابراهیم(ع) بودن و به سوی کعبه نماز گزاردن را نامعقول می‌دانستند ـ به اثبات رسید.
اولین خانه مسکونی
همان گونه که اشاره شد در آیه ۹۶، سوره آل عمران سخن از اولین خانه (اوّلَ بیتٍ) به میان آمده است، که در نگاه اوّل به نظر می‌رسد اولین خانه مسکونی کعبه می‌باشد ولی اثبات این مطلب مشکل است. شیخ طوسی (ره) می‌فرماید: «کعبه اولین خانه است، به جهت این که قبل از آن، خانه‌ای که در آن اعمال حج را انجام دهند وجود نداشت» در ادامه ایشان روایتی از امیرالمؤمنین حضرت علی(ع) نقل می‌کنند که حضرت می‌فرمایند: «اولین خانه‌ای که برای عبادت بنا شد، بیت الحرام است».[۴]
بنابراین کعبه اولین خانه‌ای است که به منظور عبادت و پرستش برای مردم ساخته شده است، لذا هیچ مانعی ندارد که قبل از آن خانه‌های مسکونی دیگری روی زمین وجود داشته باشد.[۵]
نکته: یکی از نام‌های کعبه «بیت الله» است یعنی خانه خدا؛ امّا در این آیه از کعبه با عنوان خانه مردم یاد شده است، این تعبیر بیان کننده این حقیقت است که آنچه به نام خداوند و برای خداست باید در خدمت مردم و بندگان او باشد، و آنچه در مذمت مردم و بندگان خداست برای خدا محسوب نمی‌شود.[۶]
منابع
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، بیروت، مؤسسه الاعلمی، چاپ پنجم، ۱۴۰۳ هـ، ج۳، ص۳۵۰–۳۴۹.
- ↑ همان.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیستم، ۱۳۷۱، ش، ج۱، ص۴۵۵.
- ↑ طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ج۲، ص۵۳۵.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، منبع قبلی، ج۳، ص۱۱.
- ↑ همان، ص۱۰.