دلیل مکعب بودن کعبه

سؤال

چرا خانه خدا به صورت مکعب است؟


برای نامیدن بیت‌الله به کعبه، دلایلی را ذکر کرده‌اند:

  • برخی گفته‌اند: کعبه به معنی مرتفع است به لحاظ رفعت معنوی این بیت است.[۱]
  • در روایتی از امام صادق(ع) در رابطه با مربع شکل بودن خانه خدا آمده است: کعبه در محاذات(مقابل) بیت المعمور است، بیت المعمور در محاذات عرش واقع است و عرش چهار ضلع و رکن دارد. از این رو کعبه نیز مربع و بر چهار رکن ساخته شد. امام(ع) در بیان از تربیع عرش فرمودند: کلماتی که اسلام بر آن بنیان شده چهار تا است و این کلمات همان تسبیحات اربعه «سبحان الله» و «الحمدلله» و «لا اله الاّ الله»، و «الله اکبر» است.[۲] معنای سخن امام این است که تسبیحات اربعه نظام هستی بر آنها مبتنی است سبب تحقق عرش مربّع است و تکّون عرش مایه تحقق بیت المعمور و بالاخره بیت المعمور سبب تحقق موجودی طبیعی در عالم طبیعت می‌شود که کعبه است و چهار دیوار دارد. یعنی آنچه در عالم طبیعت است الگویی از عالم مثال است، عالم مثال خود الگویی از عالم مجردات تامّ است، و عالم مجردات تامّ نیز الگویی از اسمای حسنای الهی است که فوق تام است.[۳]
  • در علت نامگذاری خانه خدا به «کعبه» که قرآن نیز از این نام استفاده کرده،[۴] دو علت ذکر شده است:
    • خانه خدا به شکل مربّع است و عرب این اسم را به خانه‌ای که چهار گوش باشد اطلاق می‌کند.[۵] این نام به جهت استفاده بسیار، برای خانه خدا، تعیین گردید.[۶]
    • کعبه در لغت به معنای ارتفاع آمده است. بنای کعبه به‌جهت ارتفاع و بلندی که از سطح زمین دارد، به این نام خوانده شده است.[۷]


منابع

  1. حسینی دشتی، سید مصطفی معارف و معاریف، تهران، انتشارات مفید، چاپ دوم، ۱۳۷۶، ج۸، ص۵۲۲.
  2. علامه مجلسی، بحارالانوار، بیروت، درالاحیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۴۰۳ هـ، ج۹۶، ص۵۷.
  3. جوادی آملی، عبدالله، جرعه‌ای از صهبای حج، تهران، نشر مشعر، چاپ اول، ۱۳۸۳، ص۹۲.
  4. سوره مائده، آیه۹۵.
  5. ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۰۵ق، ج۱، ص۷۱۸
  6. جناتی، «اسامی کعبه در قرآن» ص۳۷.
  7. جناتی، «اسامی کعبه در قرآن»، ص۳۷.