شعائرالله در قرآن

سؤال

شعائرالله در قرآن چیست؟

شعائرالله که به معنای نشانه‌های خدا آمده در قرآن اختصاص به حج و اعمال آن و قربانی(شتر) دارد. با توجه به معنای این کلمه،‌ برخی اختصاص مفهوم این کلمه تنها به این مصادیق را درست نمی‌دانند و می‌گویند می‌توان هر عبادت و فریضه و مناسک دینی را جزء شعارالله دانست. خداوند در قرآن، تعظیم شعارالله را نشانه تقوای قلوب می‌داند و به مؤمنین امر می‌کند حرمت شعارالله را نگه دارند.

معنای شعائرالله

شعائر جمع شعیره به معنای نشانه است. برخی آن را اعمال حج دانسته‌اند و برخی آن را تمام عباداتی که نشانه خداوند هستند. یا اینکه اعمالی باشند که راهنمایی به بیت الله دارند.

مصادیق شعارالله

در قرآن چند مورد است که خداوند از آنها به شعارالله یاد کرده است. از جمله اعمال حج: ﴿ذَٰلِكَ وَمَن يُعَظِّمْ شَعَائِرَ‌ اللَّـهِ فَإِنَّهَا مِن تَقْوَى الْقُلُوبِ؛ اين است [فرايض خدا] و هر كس شعاير خدا را بزرگ دارد در حقيقت، آن [حاكى‌] از پاكى دلهاست.﴾(حج:۳۲) البته در معنای ذلک اختلاف است. برخی آن را حج و برخی اعمال حج و برخی آن را قربانی حج گرفته‌اند.

در جایی دیگر صفا و مروه را شعارالله دانسته است:﴿إِنَّ الصَّفَا وَالْمَرْوَةَ مِن شَعَائِرِ اللَّـهِ؛ در حقیقت، «‌صفا‌» و «‌مروه‌» از شعایر خداست [که یادآور اوست‏]﴾(بقره:۱۵۸) و همینطور شترهایی که قرار است در حج قربانی شوند را هم از شعار الهی نام برده است: ﴿وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُم مِّن شَعَائِرِ‌ اللَّـهِ؛ و شتران فربه را براى شما از [جمله‌] شعاير خدا قرار داديم.﴾(حج:۳۶)

خداوند در قرآن به تعظیم شعارالله تصریح کرده است:﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُحِلُّوا شَعَائِرَ اللَّـهِ؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، حرمت شعائر خدا را نگه دارید.﴾(مائده:۲) و در آیه ۳۲ سوره حج تعظیم شعارالله را نشانه تقوای قلوب می‌داند.

برخی در مصادیق شعارالله در قرآن اختلاف کرده‌اند. تفسیر مجمع البیان چند مورد را بیان کرده است: اینکه حرام خدا را حلال مشمارید و از حدود خدا تجاوز نکنید. مناسک حج و قربانیان یا آنچه که موقع اِحرام حرام است یا علامت هایی برای مرز در حل و حرم و...

وسعت مفهوم شعارالله

با توجه به معنای شعارالله که نشانه‌های خدا را دربرمی‌گیرد، برخی همه عبادات‌ها و فرایض دینی را از شعارالله می‌دانند. و دیگرانی هم برخی مناسک که به دین متصل است همچون مراسم سوگواری برای امام حسین(ع) را هم جزء شعار الهی گرفته‌اند. آیت الله مکارم شیرازی می‌فرماید: «تمام آنچه در برنامه‌‏هاى دينى وارد شده و انسان را به ياد خدا و عظمت آئين او می‌‏اندازد شعائر الهى است و بزرگداشت آن نشانه تقواى دلها است. اين نكته نيز قابل توجه است كه منظور از" بزرگداشت"- آن چنان كه بعضى از مفسران ظاهر بين گفته‌‏اند- بزرگى جسمانى قربانى و مانند آن نيست، بلكه حقيقت تعظيم آن است كه مقام و موقعيت اين شعائر را در افكار و اذهان و ظاهر و باطن بالا ببرند و آنچه درخور احترام و عظمت آنها است به جاى آورند.»

و برخی شعارالله را عبادت‌های دسته جمعی می‌دانند: «تمام عبادت‌‏هاى دسته جمعى از شعائر خداوند است، مانند نماز جمعه و جماعت و همه‌‏ى مراسم حج‏»