اهمیت و فضیلت نماز: تفاوت میان نسخه‌ها
A.rezapour (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
A.rezapour (بحث | مشارکتها) (ابرابزار) |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}}نماز چه جایگاه و فضیلتی در اسلام دارد؟ | {{سوال}}نماز چه جایگاه و فضیلتی در اسلام دارد؟ | ||
| خط ۸: | خط ۷: | ||
== وجوب و اهمیت نماز == | == وجوب و اهمیت نماز == | ||
نماز از بزرگترین واجبات اسلامی بوده و در اسلام کمتر عبادتی مانند آن مورد اهمیت واقع شده است.<ref>اخلاق اسلامی، یوسفیان، نعمت‌الله؛ الهامی نیا، علی اصغر، ج۱، ص۵۹</ref> مفسران گفته‌اند آغاز اعمالِ خیرْ نماز است.<ref>پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، ج۶، ص۱۷۳</ref> آیات زیادی از قرآن بر وجوب نماز دلالت دارند.<ref>سوره ابراهیم آیه ۳۱، سوره بقره آیه ۴۳، سوره طه آیه ۱۴.</ref> در برخی آیات امر به اقامه نماز شده، و در آیات دیگر به‌طور کامل و دقیق از نماز، وجوب و چگونگی اقامه آن صحبت می‌کند. نماز بر هر مؤمنی فرض و واجب شده است.<ref>سوره نساء آیه ۱۰۳.</ref> خداوند در قرآن نمازگزارانی که به نمازشان اهمیت نمی‌دهند سرزنش کرده است.<ref>سوره ماعون آیه ۴ و ۵</ref> یکی از صفات دوزخیان این است که از نمازگزاران نیستند.<ref>سوره مدثر آیه ۴۳.</ref> | نماز از بزرگترین واجبات اسلامی بوده و در اسلام کمتر عبادتی مانند آن مورد اهمیت واقع شده است.<ref>اخلاق اسلامی، یوسفیان، نعمت‌الله؛ الهامی نیا، علی اصغر، ج۱، ص۵۹</ref> مفسران گفته‌اند آغاز اعمالِ خیرْ نماز است.<ref>پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، ج۶، ص۱۷۳</ref> آیات زیادی از قرآن بر وجوب نماز دلالت دارند.<ref>سوره ابراهیم آیه ۳۱، سوره بقره آیه ۴۳، سوره طه آیه ۱۴.</ref> در برخی آیات امر به اقامه نماز شده، و در آیات دیگر به‌طور کامل و دقیق از نماز، وجوب و چگونگی اقامه آن صحبت می‌کند. نماز بر هر مؤمنی فرض و واجب شده است.<ref>سوره نساء آیه ۱۰۳.</ref> خداوند در قرآن نمازگزارانی که به نمازشان اهمیت نمی‌دهند سرزنش کرده است.<ref>سوره ماعون آیه ۴ و ۵</ref> یکی از صفات دوزخیان این است که از نمازگزاران نیستند.<ref>سوره مدثر آیه ۴۳.</ref> | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۳: | ||
نماز علاوه بر این‌که برای انسان واجب است، باید پنج مرتبه در روز و در اوقات معیّن خوانده شود؛ خداوند می‌خواهد پیوند انسان از او بریده نباشد و در بیست و چهار ساعت به‌طور مکرر در اوقات معین باید با پروردگار خویش ارتباط برقرار نماید. بالاترین عبادات در نزد خداوند نماز است<ref>محسنی، شیخ محمد آصف، انوار هدایت، کابل، مرکز حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی محسنی، ۱۳۹۴، ج۱، ص۱۷۵ و ۱۴۷.</ref> | نماز علاوه بر این‌که برای انسان واجب است، باید پنج مرتبه در روز و در اوقات معیّن خوانده شود؛ خداوند می‌خواهد پیوند انسان از او بریده نباشد و در بیست و چهار ساعت به‌طور مکرر در اوقات معین باید با پروردگار خویش ارتباط برقرار نماید. بالاترین عبادات در نزد خداوند نماز است<ref>محسنی، شیخ محمد آصف، انوار هدایت، کابل، مرکز حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی محسنی، ۱۳۹۴، ج۱، ص۱۷۵ و ۱۴۷.</ref> | ||
از [[امام صادق(ع)]] نقل است که: «اولین چیزی که اعمال بنده با آن محاسبه خواهد شد نماز است؛ پس اگر نماز مورد پذیرش خداوند قرار گیرد، عبادت‌ها و اعمال نیک دیگر پذیرفته می‌شود؛ و | از [[امام صادق(ع)]] نقل است که: «اولین چیزی که اعمال بنده با آن محاسبه خواهد شد نماز است؛ پس اگر نماز مورد پذیرش خداوند قرار گیرد، عبادت‌ها و اعمال نیک دیگر پذیرفته می‌شود؛ و چنان‌که نماز در پیشگاه خداوند پذیرفته نشود، اعمال دیگر هم قبول نمی‌شود.» شارع مقدس اهمیت زیادی برای نماز قائل شده است؛ به گونه‌ای که در هر حال حتی در حال احتضار نماز را واجب کرده است.<ref>منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، نشر سایه، ۱۳۸۵، ص۴۳۹.</ref> | ||
در قرآن اقامه نماز همراه با انجام نیکی و خیرات آمده است.<ref>سوره انبیاء آیه ۷۳.</ref> یکی از توصیه‌های [[لقمان]] به پسرش،<ref>سوره لقمان آیه ۱۷.</ref> سفارش خداوند به [[عیسی(ع)]]،<ref>سوره مریم آیه ۳۱.</ref> | در قرآن اقامه نماز همراه با انجام نیکی و خیرات آمده است.<ref>سوره انبیاء آیه ۷۳.</ref> یکی از توصیه‌های [[لقمان]] به پسرش،<ref>سوره لقمان آیه ۱۷.</ref> سفارش خداوند به [[عیسی(ع)]]،<ref>سوره مریم آیه ۳۱.</ref> توصیه [[اسماعیل]] به خانواده‌اش،<ref>سوره مریم آیه ۵۵.</ref> دعای [[حضرت ابراهیم(ع)]] برای خود و خانواده‌اش،<ref>سوره ابراهیم آیه ۴۰.</ref> اقامه نماز بوده است. بشارت به [[زکریا]] به تولد [[یحیی]] در زمانی بود که زکریا در حال خواندن نماز در محراب بود.<ref>سوره آل عمران آیه ۳۹.</ref> | ||
== فضیلت نماز == | == فضیلت نماز == | ||
در | در دین اسلام، نخستین و مهمترین وظیفهٔ عبادی برای هر فرد مکلف به جای آوردن نماز است؛ که ۵ نوبت در روز یادآور ایمان و عقیدهٔ فرد مسلمان، و وسیله‌ای برای پیوند و گفتگو با خداوند است.<ref>جمعی از نویسندگان، «اسلام»، بخش «نماز»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.</ref> | ||
نماز را مهمترین عبادت دانسته‌اند. در روایات تعابیر زیادی درباره فضیلت و اهمیت نماز وجود دارد. پیامبر(ص) گفته است گناهان بنده مسلمان در حال نماز خالصانه فرو می‌ریزد، همانگونه که برگ از درخت فرو می‌ریزد.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، الصلاة فی الکتاب و السنة، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۷۷، ص۱۱۲.</ref> و نیز گفته است برپادارنده دین، نماز است. و نیز نماز، ستون دین شماست.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، الصلاة فی الکتاب و السنة، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۷۷، ص۲۴.</ref> امام رضا(ع)درباره نماز گفته است که وسیله تقرّب هر پرهیزگاری است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶، ج۷، ص۷۲۶.</ref> | نماز را مهمترین عبادت دانسته‌اند. در روایات تعابیر زیادی درباره فضیلت و اهمیت نماز وجود دارد. پیامبر(ص) گفته است گناهان بنده مسلمان در حال نماز خالصانه فرو می‌ریزد، همانگونه که برگ از درخت فرو می‌ریزد.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، الصلاة فی الکتاب و السنة، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۷۷، ص۱۱۲.</ref> و نیز گفته است برپادارنده دین، نماز است. و نیز نماز، ستون دین شماست.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، الصلاة فی الکتاب و السنة، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۷۷، ص۲۴.</ref> امام رضا(ع) درباره نماز گفته است که وسیله تقرّب هر پرهیزگاری است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶، ج۷، ص۷۲۶.</ref> | ||
مفسران در بین اطاعات و عبادات هیچ‌یک را به مرتبهٔ نماز متصور نمی‌دانند و معتقدند نماز متکفّل سعادت بشر است و قبولی آن موجب قبولی جمیع اعمال است.<ref>خمینی، سید روح‌الله، آداب نماز، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۱۳ق، ص۱۶.</ref> مهمترین آثار نماز، بیدار ساختن انسان و پایان دادن به خود فراموشی است؛ زیرا هنگامی که یاد خدا به میان آمد، وضع انسان به کلی دگرگون می‌شود.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶، ج۷، ص۷۳۱.</ref> نماز مهمترین رابطه خلق و خالق است که هر گاه با آدابش انجام گیرد زمینه مطمئنی برای همه خوبی‌ها و نیکی‌ها خواهد بود.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تهران، برگزیده تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۲، ج۳، ص۲۴۲.</ref> یکی از عوامل تقرب انسان به خداوند، عبودیت و بندگی است که نماز از مهمترین مصادیق آن است.<ref>اخلاق اسلامی، یوسفیان، نعمت‌الله؛ الهامی نیا، علی اصغر، ج۱، ص۵۹</ref> | مفسران در بین اطاعات و عبادات هیچ‌یک را به مرتبهٔ نماز متصور نمی‌دانند و معتقدند نماز متکفّل سعادت بشر است و قبولی آن موجب قبولی جمیع اعمال است.<ref>خمینی، سید روح‌الله، آداب نماز، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۱۳ق، ص۱۶.</ref> مهمترین آثار نماز، بیدار ساختن انسان و پایان دادن به خود فراموشی است؛ زیرا هنگامی که یاد خدا به میان آمد، وضع انسان به کلی دگرگون می‌شود.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶، ج۷، ص۷۳۱.</ref> نماز مهمترین رابطه خلق و خالق است که هر گاه با آدابش انجام گیرد زمینه مطمئنی برای همه خوبی‌ها و نیکی‌ها خواهد بود.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تهران، برگزیده تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۲، ج۳، ص۲۴۲.</ref> یکی از عوامل تقرب انسان به خداوند، عبودیت و بندگی است که نماز از مهمترین مصادیق آن است.<ref>اخلاق اسلامی، یوسفیان، نعمت‌الله؛ الهامی نیا، علی اصغر، ج۱، ص۵۹</ref> | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۶: | ||
[[خاشعین]] در قرآن کسانی هستند که به وسیله نماز از خدا یاری می‌جویند.<ref>سوره بقره آیه ۴۵</ref> نیز از اوصاف مؤمنین این است که با خشوع نماز می‌گذارند و بر آن مراقبت دارند.<ref>سوره انعام آیه ۹۲، سوره انفال آیه ۳، سوره توبه آیه ۷۱، سوره مؤمنون آیه ۲ و ۹، سوره اعلی آیه ۱۵. سوره حج آیه ۴۱</ref> قرآن یکی از اوصاف محسنین و اولواالاباب<ref>سوره رعد آیه ۲۲.</ref> را نمازگزاردن دانسته است.<ref>سوره لقمان آیه ۴</ref> | [[خاشعین]] در قرآن کسانی هستند که به وسیله نماز از خدا یاری می‌جویند.<ref>سوره بقره آیه ۴۵</ref> نیز از اوصاف مؤمنین این است که با خشوع نماز می‌گذارند و بر آن مراقبت دارند.<ref>سوره انعام آیه ۹۲، سوره انفال آیه ۳، سوره توبه آیه ۷۱، سوره مؤمنون آیه ۲ و ۹، سوره اعلی آیه ۱۵. سوره حج آیه ۴۱</ref> قرآن یکی از اوصاف محسنین و اولواالاباب<ref>سوره رعد آیه ۲۲.</ref> را نمازگزاردن دانسته است.<ref>سوره لقمان آیه ۴</ref> | ||
[[پرونده:اسرار-الصلاة.jpg|بندانگشتی|کتاب «اسرار الصلاة» نوشته میرزا جواد ملکی تبریزی|298x298پیکسل]] | [[پرونده:اسرار-الصلاة.jpg|بندانگشتی|کتاب «اسرار الصلاة» نوشته میرزا جواد ملکی تبریزی|298x298پیکسل]] | ||
=== استعانت از نماز === | === استعانت از نماز === | ||
در قرآن به بندگان توصیه شده است از صبر و نماز یاری بجویند: {{قرآن| | در قرآن به بندگان توصیه شده است از صبر و نماز یاری بجویند: {{قرآن|وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ|ترجمه=از شکیبایی و نماز یاری جویید.|سوره=بقره|آیه=۴۵}} | ||
مفسران گفته‌اند نماز اقبال به خدا، و پناه‌بردن به او است؛ روح ایمان را زنده می‌سازد، و به آدمی می‌فهماند که به جایی تکیه دارد که ازبین‌رفتنی نیست، و به سببی دست زده که پاره‌شدنی نیست.<ref>طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴، ج۱، ص۲۲۹.</ref> در [[کافی]] از [[امام صادق(ع)]] روایت شده است که هر وقت امری و پیشامدی [[علی(ع)]] را به وحشت می‌انداخت، برمی‌خاست، و به نماز می‌ایستاد، و می‌فرمود: «اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ؛ از صبر و نماز کمک بگیرید.»<ref>طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴، ج۱، ص۲۳۰.</ref> | |||
از امام صادق(ع) نقل شده است «چه منع می‌کند یکی از شما را که چون غمی از غم‌های دنیا به او برسد وضو سازد و در مسجد رود و دو رکعت نماز بگذارد و در آن دعا کند تا حق‌تعالی رفع غم او نماید چه او فرموده که وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ.»<ref>کاشانی، ملا فتح‌الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶، ج۱، ص۱۷۸.</ref> | |||
=== از بین بردن بدی‌ها === | === از بین بردن بدی‌ها === | ||
نماز از حسناتی شمرده شده است که سیئات (بدی‌ها) را از بین می‌برد.<ref>سوره هود آیه ۱۱۴.</ref> گفته شده است که نماز از بزرگترین حسنات است.<ref>قطب، سید، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، ۱۴۲۵ق، ج۴، ص۱۹۳۲.</ref> مفسران گفته‌اند نمازها حسناتی است که در دل‌های مؤمنین وارد شده و آثار معصیت و تیرگی‌هایی که دل‌هایشان از ناحیه سیئات کسب کرده از بین می‌برد. در میان عبادات، نماز مهمترین عبادت و در اخلاقیات صبر مهمترین خُلق است.<ref>طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، لبنان، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۵۸.</ref> | نماز از حسناتی شمرده شده است که سیئات (بدی‌ها) را از بین می‌برد.<ref>سوره هود آیه ۱۱۴.</ref> گفته شده است که نماز از بزرگترین حسنات است.<ref>قطب، سید، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، ۱۴۲۵ق، ج۴، ص۱۹۳۲.</ref> مفسران گفته‌اند نمازها حسناتی است که در دل‌های مؤمنین وارد شده و آثار معصیت و تیرگی‌هایی که دل‌هایشان از ناحیه سیئات کسب کرده از بین می‌برد. در میان عبادات، نماز مهمترین عبادت و در اخلاقیات صبر مهمترین خُلق است.<ref>طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، لبنان، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۵۸.</ref> نمازها گناهانی را که در فاصله‌های ادای آنها صورت می‌گیرد، می‌پوشاند.<ref>مغنیه، محمدجواد، ترجمه تفسیر کاشف، ترجمه موسی دانش، قم، بوستان کتاب قم، ۱۳۷۸، ج۴، ص ۴۳۸.</ref> | ||
</ref> | نماز روشن‌ترین نمونه کار نیک است.<ref>قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن ۱۳۸۸، ج۴، ص۱۳۰.</ref> اعمال نیک در از میان بردن آثار سوء اعمال بد اثرگذار است. هر گاه نماز با شرائطش انجام شود، انسان را در عالمی از معنویت و روحانیت فرو می‌برد که پیوندهای ایمانی او را با خدا چنان محکم می‌سازد که آلودگی‌ها و آثار گناه را از دل و جان او شستشو می‌دهد.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱، ج۹، ص ۲۶۷.</ref> | ||
=== جلوگیری از فحشا === | === جلوگیری از فحشا === | ||
قرآن، نماز را بازدارنده از [[فحشا]] و منکر می‌داند: {{قرآن|إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَیٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ|ترجمه=نماز آدمی را از فحشا و منکر بازمی‌دارد .|سوره=عنکبوت|آیه=۴۵}} نماز از آنجا که انسان را به یاد نیرومندترین عامل بازدارنده یعنی اعتقاد به مبدأ و [[معاد]] می‌اندازد دارای اثر بازدارندگی از فحشاء و منکر است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱، ج۱۶، ص۲۸۵.</ref> مفسران گفته‌اند نماز از کارهای بسیار زشت امثال [[قتل نفس]]، [[زنا]]، [[لواط]]، و مانند آن و نیز از مطلق کارهای ناپسند که مورد قبول وجدان بشری نیست نهی می‌کند.<ref>قرشی، سید علی اکبر، تفسیراحسن‌الحدیث، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۹۱، ج۸، ص۱۴۶.</ref> | قرآن، نماز را بازدارنده از [[فحشا]] و منکر می‌داند: {{قرآن|إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَیٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ|ترجمه=نماز آدمی را از فحشا و منکر بازمی‌دارد .|سوره=عنکبوت|آیه=۴۵}} نماز از آنجا که انسان را به یاد نیرومندترین عامل بازدارنده یعنی اعتقاد به مبدأ و [[معاد]] می‌اندازد دارای اثر بازدارندگی از فحشاء و منکر است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱، ج۱۶، ص۲۸۵.</ref> مفسران گفته‌اند نماز از کارهای بسیار زشت امثال [[قتل نفس]]، [[زنا]]، [[لواط]]، و مانند آن و نیز از مطلق کارهای ناپسند که مورد قبول وجدان بشری نیست نهی می‌کند.<ref>قرشی، سید علی اکبر، تفسیراحسن‌الحدیث، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۹۱، ج۸، ص۱۴۶.</ref> | ||
نماز باعث تقوا می‌شود و تقوا، نفس را از هواپرستی‌ها | نماز باعث تقوا می‌شود و تقوا، نفس را از هواپرستی‌ها بازمی‌دارد. درجات مؤمن با نماز او تعالی می‌یابد. هرچه بیشتر بر نماز خود مواظبت کند و آن را با شرایطش بجا آورد و در هنگام اقامه آن، خشوع بیشتری داشته باشد، ارتباط و قرب او به خداوند هم بیشتر خواهد شد و در نتیجه، این ارتباط و قرب، در همه ابعاد زندگی او بازتاب خواهد یافت.<ref>مدرسی، سید محمد تقی، قم، احکام عبادات، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱، ص۲۰۶.</ref> | ||
نماز از مهمترین عباداتی است که نفس را تزکیه می‌کند و آن را به برترین درجات کمال ارتقا می‌دهد.<ref>مدرسی، سید محمد تقی، قم، احکام عبادات، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱، ص۲۰۸.</ref> مفسران گفته‌اند نماز آدمی را از فحشاء و منکرات و کارهای زشت و ناپسند بازمی‌دارد و نمازی که آدمی را از فحشاء بازندارد نبودنش بهتر از بودن آن هست.<ref>الملکی التبریزی، المیرزا جواد، اسرار الصلوة (فارسی)، ترجمه رضا رجب‌زاده، تهران، اسرار الصلوة (فارسی)، ۱۳۷۲، ص۱۷۵.</ref> در روایت آمده است که کسی که نمازش او را از منکر و فحشا دور نسازد، آن نمازش چیزی به او اضافه نمی‌کند مگر دوری از خداوند را.<ref>الغزالی، أبو حامد، إحیاء علوم الدین، بیجا، دار الکتاب العربی، لبنان، بیتا، ج۲، ص۷۶.</ref> | |||
</ref> | [[علامه شعرانی]] ذیل آیه ۴۵ [[سوره عنکبوت]] گفته است «علت تأثیر نماز در نهی از فحشا واضح است؛ چون این عمل جز با اعتقاد به وجود پروردگار انجام نمی‌گیرد و آن‌که عقیده به خدا دارد، البته روزی به صلاح خواهد آمد و توبه خواهد کرد. و گاهی ممکن است به نماز عادت باشد نه از ترس خدا، چون ترک عادت بسیار دشوار است. نماز را ترک نمی‌کند و سایر معاصی را مرتکب می‌شود.»<ref>شعرانی، ابوالحسن، پژوهش‌های قرآنی علامه شعرانی در تفاسیر مجمع البیان، روح الجنان و منهج الصادقین، تحقیق محمدرضا غیاثی کرمانی، قم، بوستان کتاب قم، ۱۳۸۶، ج۲، ص۱۰۱۳.</ref> | ||
=== شکر و یاد خداوند === | === شکر و یاد خداوند === | ||
| خط ۸۶: | خط ۷۸: | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = شد | | نمایه = شد | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر =شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی نویسنده = | | بازبینی نویسنده = | ||
| خط ۹۲: | خط ۸۴: | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = ج | | اولویت = ج | ||
| کیفیت = | | کیفیت = ب | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ ۸ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۲۱
نماز از مهمترین عباداتی است که در قرآن واجب شمرده شده است. قرآن اقامه نماز را برای یاد و ذکر خداوند سفارش کرده است. برای تحمل سختی‌ها و مصایب توصیه به استعانت از نماز شده است. از مهمترین فضیلت‌های نماز که قرآن آن را برشمرده، حسنات دانستن آن و از بین بردن بدی‌ها است. مطابق آیات قرآن، نماز از فحشا و منکر جلوگیری می‌کند. روایات زیادی وجود دارد که فضیلت‌های بی‌شماری برای نماز ذکر کرده‌اند و آن را مهمترین و برترین عبادت نامیده‌اند. از پیامبر(ص) نقل شده که نماز ستون دین است.
از مهمترین اوصاف مؤمنان و محسنین و اولوا الاباب در قرآن نمازگزاردن آنان است.
وجوب و اهمیت نماز
نماز از بزرگترین واجبات اسلامی بوده و در اسلام کمتر عبادتی مانند آن مورد اهمیت واقع شده است.[۱] مفسران گفته‌اند آغاز اعمالِ خیرْ نماز است.[۲] آیات زیادی از قرآن بر وجوب نماز دلالت دارند.[۳] در برخی آیات امر به اقامه نماز شده، و در آیات دیگر به‌طور کامل و دقیق از نماز، وجوب و چگونگی اقامه آن صحبت می‌کند. نماز بر هر مؤمنی فرض و واجب شده است.[۴] خداوند در قرآن نمازگزارانی که به نمازشان اهمیت نمی‌دهند سرزنش کرده است.[۵] یکی از صفات دوزخیان این است که از نمازگزاران نیستند.[۶]
ترک نماز علاوه بر این که آثار بسیار سوئی در زندگی انسان می‌گذارد، موجب محروم شدن از رحمت الهی خواهد شد و عذاب اخروی را در پی خواهد داشت. در قرآن آمده است: «وقتی از دوزخیان می‌پرسند چه چیز شما را جهنمی کرد، جواب می‌دهند: ما در دنیا نمازگزار نبودیم.»[۷]
نماز علاوه بر این‌که برای انسان واجب است، باید پنج مرتبه در روز و در اوقات معیّن خوانده شود؛ خداوند می‌خواهد پیوند انسان از او بریده نباشد و در بیست و چهار ساعت به‌طور مکرر در اوقات معین باید با پروردگار خویش ارتباط برقرار نماید. بالاترین عبادات در نزد خداوند نماز است[۸]
از امام صادق(ع) نقل است که: «اولین چیزی که اعمال بنده با آن محاسبه خواهد شد نماز است؛ پس اگر نماز مورد پذیرش خداوند قرار گیرد، عبادت‌ها و اعمال نیک دیگر پذیرفته می‌شود؛ و چنان‌که نماز در پیشگاه خداوند پذیرفته نشود، اعمال دیگر هم قبول نمی‌شود.» شارع مقدس اهمیت زیادی برای نماز قائل شده است؛ به گونه‌ای که در هر حال حتی در حال احتضار نماز را واجب کرده است.[۹]
در قرآن اقامه نماز همراه با انجام نیکی و خیرات آمده است.[۱۰] یکی از توصیه‌های لقمان به پسرش،[۱۱] سفارش خداوند به عیسی(ع)،[۱۲] توصیه اسماعیل به خانواده‌اش،[۱۳] دعای حضرت ابراهیم(ع) برای خود و خانواده‌اش،[۱۴] اقامه نماز بوده است. بشارت به زکریا به تولد یحیی در زمانی بود که زکریا در حال خواندن نماز در محراب بود.[۱۵]
فضیلت نماز
در دین اسلام، نخستین و مهمترین وظیفهٔ عبادی برای هر فرد مکلف به جای آوردن نماز است؛ که ۵ نوبت در روز یادآور ایمان و عقیدهٔ فرد مسلمان، و وسیله‌ای برای پیوند و گفتگو با خداوند است.[۱۶]
نماز را مهمترین عبادت دانسته‌اند. در روایات تعابیر زیادی درباره فضیلت و اهمیت نماز وجود دارد. پیامبر(ص) گفته است گناهان بنده مسلمان در حال نماز خالصانه فرو می‌ریزد، همانگونه که برگ از درخت فرو می‌ریزد.[۱۷] و نیز گفته است برپادارنده دین، نماز است. و نیز نماز، ستون دین شماست.[۱۸] امام رضا(ع) درباره نماز گفته است که وسیله تقرّب هر پرهیزگاری است.[۱۹]
مفسران در بین اطاعات و عبادات هیچ‌یک را به مرتبهٔ نماز متصور نمی‌دانند و معتقدند نماز متکفّل سعادت بشر است و قبولی آن موجب قبولی جمیع اعمال است.[۲۰] مهمترین آثار نماز، بیدار ساختن انسان و پایان دادن به خود فراموشی است؛ زیرا هنگامی که یاد خدا به میان آمد، وضع انسان به کلی دگرگون می‌شود.[۲۱] نماز مهمترین رابطه خلق و خالق است که هر گاه با آدابش انجام گیرد زمینه مطمئنی برای همه خوبی‌ها و نیکی‌ها خواهد بود.[۲۲] یکی از عوامل تقرب انسان به خداوند، عبودیت و بندگی است که نماز از مهمترین مصادیق آن است.[۲۳]
خاشعین در قرآن کسانی هستند که به وسیله نماز از خدا یاری می‌جویند.[۲۴] نیز از اوصاف مؤمنین این است که با خشوع نماز می‌گذارند و بر آن مراقبت دارند.[۲۵] قرآن یکی از اوصاف محسنین و اولواالاباب[۲۶] را نمازگزاردن دانسته است.[۲۷]
استعانت از نماز
در قرآن به بندگان توصیه شده است از صبر و نماز یاری بجویند: ﴿وَاسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ؛ از شکیبایی و نماز یاری جویید.﴾(بقره:۴۵)
مفسران گفته‌اند نماز اقبال به خدا، و پناه‌بردن به او است؛ روح ایمان را زنده می‌سازد، و به آدمی می‌فهماند که به جایی تکیه دارد که ازبین‌رفتنی نیست، و به سببی دست زده که پاره‌شدنی نیست.[۲۸] در کافی از امام صادق(ع) روایت شده است که هر وقت امری و پیشامدی علی(ع) را به وحشت می‌انداخت، برمی‌خاست، و به نماز می‌ایستاد، و می‌فرمود: «اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ؛ از صبر و نماز کمک بگیرید.»[۲۹]
از امام صادق(ع) نقل شده است «چه منع می‌کند یکی از شما را که چون غمی از غم‌های دنیا به او برسد وضو سازد و در مسجد رود و دو رکعت نماز بگذارد و در آن دعا کند تا حق‌تعالی رفع غم او نماید چه او فرموده که وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ.»[۳۰]
از بین بردن بدی‌ها
نماز از حسناتی شمرده شده است که سیئات (بدی‌ها) را از بین می‌برد.[۳۱] گفته شده است که نماز از بزرگترین حسنات است.[۳۲] مفسران گفته‌اند نمازها حسناتی است که در دل‌های مؤمنین وارد شده و آثار معصیت و تیرگی‌هایی که دل‌هایشان از ناحیه سیئات کسب کرده از بین می‌برد. در میان عبادات، نماز مهمترین عبادت و در اخلاقیات صبر مهمترین خُلق است.[۳۳] نمازها گناهانی را که در فاصله‌های ادای آنها صورت می‌گیرد، می‌پوشاند.[۳۴]
نماز روشن‌ترین نمونه کار نیک است.[۳۵] اعمال نیک در از میان بردن آثار سوء اعمال بد اثرگذار است. هر گاه نماز با شرائطش انجام شود، انسان را در عالمی از معنویت و روحانیت فرو می‌برد که پیوندهای ایمانی او را با خدا چنان محکم می‌سازد که آلودگی‌ها و آثار گناه را از دل و جان او شستشو می‌دهد.[۳۶]
جلوگیری از فحشا
قرآن، نماز را بازدارنده از فحشا و منکر می‌داند: ﴿إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَیٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْکَرِ؛ نماز آدمی را از فحشا و منکر بازمی‌دارد .﴾(عنکبوت:۴۵) نماز از آنجا که انسان را به یاد نیرومندترین عامل بازدارنده یعنی اعتقاد به مبدأ و معاد می‌اندازد دارای اثر بازدارندگی از فحشاء و منکر است.[۳۷] مفسران گفته‌اند نماز از کارهای بسیار زشت امثال قتل نفس، زنا، لواط، و مانند آن و نیز از مطلق کارهای ناپسند که مورد قبول وجدان بشری نیست نهی می‌کند.[۳۸]
نماز باعث تقوا می‌شود و تقوا، نفس را از هواپرستی‌ها بازمی‌دارد. درجات مؤمن با نماز او تعالی می‌یابد. هرچه بیشتر بر نماز خود مواظبت کند و آن را با شرایطش بجا آورد و در هنگام اقامه آن، خشوع بیشتری داشته باشد، ارتباط و قرب او به خداوند هم بیشتر خواهد شد و در نتیجه، این ارتباط و قرب، در همه ابعاد زندگی او بازتاب خواهد یافت.[۳۹]
نماز از مهمترین عباداتی است که نفس را تزکیه می‌کند و آن را به برترین درجات کمال ارتقا می‌دهد.[۴۰] مفسران گفته‌اند نماز آدمی را از فحشاء و منکرات و کارهای زشت و ناپسند بازمی‌دارد و نمازی که آدمی را از فحشاء بازندارد نبودنش بهتر از بودن آن هست.[۴۱] در روایت آمده است که کسی که نمازش او را از منکر و فحشا دور نسازد، آن نمازش چیزی به او اضافه نمی‌کند مگر دوری از خداوند را.[۴۲]
علامه شعرانی ذیل آیه ۴۵ سوره عنکبوت گفته است «علت تأثیر نماز در نهی از فحشا واضح است؛ چون این عمل جز با اعتقاد به وجود پروردگار انجام نمی‌گیرد و آن‌که عقیده به خدا دارد، البته روزی به صلاح خواهد آمد و توبه خواهد کرد. و گاهی ممکن است به نماز عادت باشد نه از ترس خدا، چون ترک عادت بسیار دشوار است. نماز را ترک نمی‌کند و سایر معاصی را مرتکب می‌شود.»[۴۳]
شکر و یاد خداوند
عبارت «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْرِی» در آیه ۱۴ سوره طه، فلسفه نماز را یاد خدا می‌شمارد. و عبارت «لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ» که بعد از جمله «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ» در آیه ۴۵ سوره عنکبوت آمده، نشان می‌دهد که ریشه اصلی فلسفه نماز، «یاد خدا» بنیان نهاده شده است؛ زیرا سرچشمه همه گناهان حبّ دنیا و دنیاپرستی است که ذکر خداوند، انسان را از آن بازمی‌دارد.[۴۴] نماز برای این است که بندگان در یاد خداوند باشند.[۴۵]
قرآن نماز را یاد خدا می‌داند و یاد او را مانع از کردارهای زشت و پلید معرفی می‌کند.[۴۶] جوهر و حقیقت نماز این است که نماز یاد خداوند یکتا، رمز عبودیت او، دلیل تسلیم بودن در مقابل او، نشانه ایمان و علامت اخلاص است.[۴۷] نماز واجب شده است برای بر پا داشتن یاد خدا.[۴۸]
یکی از وجوه مهم نماز تشکر از پروردگار است: ﴿فَصَلِّ لِرَبِّکَ وَ انْحَرْ؛ پس (بشکرانه آن) برای پروردگارت نماز بخوان و قربانی ذبح کن.﴾(کوثر:۲) در این آیه خداوند به پیامبرش می‌فرماید، به شکرانه این‌که ما به تو کوثر و خیر کثیر دادیم، نماز را بر پا کن.[۴۹]
امام رضا(ع) درباره حکمت نماز می‌فرماید حکمت نماز، اقرار به ربوبیت خداوند و شریک نگرفتن برای اوست. نماز، ذکر خداوند و دوام آن در شب و روز است تا بنده، مالک و مدبّر و آفریدگارش را از یاد نبرد وگرنه سرکشی و طغیان می‌کند؛ و این در یاد کردن پروردگار و ایستادن در پیشگاهش نهفته است، که او را از سرپیچی نهی می‌کند و از انواع فساد بازمی‌دارد.[۵۰]
مطالعه بیشتر
- جامع آیات و احادیث موضوعی نماز، عباس عزیزی.
- پرتویی از اسرار نماز، محسن قرائتی.
منابع
- ↑ اخلاق اسلامی، یوسفیان، نعمت‌الله؛ الهامی نیا، علی اصغر، ج۱، ص۵۹
- ↑ پیام قرآن، مکارم شیرازی، ناصر، ج۶، ص۱۷۳
- ↑ سوره ابراهیم آیه ۳۱، سوره بقره آیه ۴۳، سوره طه آیه ۱۴.
- ↑ سوره نساء آیه ۱۰۳.
- ↑ سوره ماعون آیه ۴ و ۵
- ↑ سوره مدثر آیه ۴۳.
- ↑ منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، نشر سایه، ۱۳۸۵، ص۴۴۰.
- ↑ محسنی، شیخ محمد آصف، انوار هدایت، کابل، مرکز حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی محسنی، ۱۳۹۴، ج۱، ص۱۷۵ و ۱۴۷.
- ↑ منتظری، حسینعلی، اسلام دین فطرت، تهران، نشر سایه، ۱۳۸۵، ص۴۳۹.
- ↑ سوره انبیاء آیه ۷۳.
- ↑ سوره لقمان آیه ۱۷.
- ↑ سوره مریم آیه ۳۱.
- ↑ سوره مریم آیه ۵۵.
- ↑ سوره ابراهیم آیه ۴۰.
- ↑ سوره آل عمران آیه ۳۹.
- ↑ جمعی از نویسندگان، «اسلام»، بخش «نماز»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، الصلاة فی الکتاب و السنة، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۷۷، ص۱۱۲.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، الصلاة فی الکتاب و السنة، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۷۷، ص۲۴.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶، ج۷، ص۷۲۶.
- ↑ خمینی، سید روح‌الله، آداب نماز، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۱۳ق، ص۱۶.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶، ج۷، ص۷۳۱.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تهران، برگزیده تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۲، ج۳، ص۲۴۲.
- ↑ اخلاق اسلامی، یوسفیان، نعمت‌الله؛ الهامی نیا، علی اصغر، ج۱، ص۵۹
- ↑ سوره بقره آیه ۴۵
- ↑ سوره انعام آیه ۹۲، سوره انفال آیه ۳، سوره توبه آیه ۷۱، سوره مؤمنون آیه ۲ و ۹، سوره اعلی آیه ۱۵. سوره حج آیه ۴۱
- ↑ سوره رعد آیه ۲۲.
- ↑ سوره لقمان آیه ۴
- ↑ طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴، ج۱، ص۲۲۹.
- ↑ طباطبایی، محمدحسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسوی، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، ۱۳۷۴، ج۱، ص۲۳۰.
- ↑ کاشانی، ملا فتح‌الله، تفسیر منهج الصادقین فی الزام المخالفین، تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی، ۱۳۳۶، ج۱، ص۱۷۸.
- ↑ سوره هود آیه ۱۱۴.
- ↑ قطب، سید، فی ظلال القرآن، بیروت، دار الشروق، ۱۴۲۵ق، ج۴، ص۱۹۳۲.
- ↑ طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، لبنان، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ۱۳۹۰ق، ج۱۱، ص۵۸.
- ↑ مغنیه، محمدجواد، ترجمه تفسیر کاشف، ترجمه موسی دانش، قم، بوستان کتاب قم، ۱۳۷۸، ج۴، ص ۴۳۸.
- ↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن ۱۳۸۸، ج۴، ص۱۳۰.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱، ج۹، ص ۲۶۷.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱، ج۱۶، ص۲۸۵.
- ↑ قرشی، سید علی اکبر، تفسیراحسن‌الحدیث، قم، دفتر نشر نوید اسلام، ۱۳۹۱، ج۸، ص۱۴۶.
- ↑ مدرسی، سید محمد تقی، قم، احکام عبادات، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱، ص۲۰۶.
- ↑ مدرسی، سید محمد تقی، قم، احکام عبادات، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱، ص۲۰۸.
- ↑ الملکی التبریزی، المیرزا جواد، اسرار الصلوة (فارسی)، ترجمه رضا رجب‌زاده، تهران، اسرار الصلوة (فارسی)، ۱۳۷۲، ص۱۷۵.
- ↑ الغزالی، أبو حامد، إحیاء علوم الدین، بیجا، دار الکتاب العربی، لبنان، بیتا، ج۲، ص۷۶.
- ↑ شعرانی، ابوالحسن، پژوهش‌های قرآنی علامه شعرانی در تفاسیر مجمع البیان، روح الجنان و منهج الصادقین، تحقیق محمدرضا غیاثی کرمانی، قم، بوستان کتاب قم، ۱۳۸۶، ج۲، ص۱۰۱۳.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین(ع)، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۸۶، ج۷، ص۷۳۱.
- ↑ محسنی، شیخ محمد آصف، انوار هدایت، کابل، مرکز حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی محسنی، ۱۳۹۴، ج۳، ص۳۲۰.
- ↑ سبحانی، شیخ جعفر، منشور جاوید، قم، مؤسسه امام صادق (علیه السلام)، بیتا، ج۹، ص۱۷۰.
- ↑ مدرسی، سید محمد تقی، قم، احکام عبادات، انتشارات محبان الحسین(ع)، ۱۳۸۱، ص۲۰۹.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، الصلاة فی الکتاب و السنة، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۷۷، ص۱۸.
- ↑ قرائتی، محسن، تفسیر نور ج۹، ستاد اقامه نماز، تهران صفحه ۲۵۳.
- ↑ محمدی ری‌شهری، محمد، الصلاة فی الکتاب و السنة، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۷۷، ص۱۹.