حدیث پاک‌کننده و مسجد بودن زمین: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۰۵

سؤال

حدیث «جُعِلَتْ لِیَ الْأَرْضُ مَسْجِداً وَ طَهُوراً ...» از پیامبر(ص) در مورد مهر چه مفهومی دارد و منبع آن چیست؟

حدیث جُعِلَتْ لِیَ الْأَرْضُ مَسْجِداً وَ طَهُوراً، که از نبی اکرم(ص) نقل شده، بیش از ۱۰۰ مرتبه در کتاب‌های مختلف فقهی، حدیثی، اصولی آورده شده است؛ از جمله، در کتاب‌های خصال^[۱] و امالی^[۲] شیخ صدوق، وسائل‌الشیعه شیخ حر عاملی^[۳] و بحارالانوار نوشتهٔ علامه مجلسی،^[۴]، با عبارات گوناگون، نقل شده است.

این حدیث، به طوری که از کتاب‌های فقهی و حدیثی بر می‌آید، در سه موضوع مورد استفاده واقع شده است:

در مبحث تیمم: اگر وقت نماز برسد و آبی برای غسل یا وضو نباشد، می‌توان با تیمم بر خاک نماز خواند.^[۵]
در بحث وجوب سجده بر زمین: سجده باید بر زمین و آنچه از زمین روییده می‌شود باشد، غیر از خوردنی‌ها و پوشیدنی که در روایات استثنا شده است.^[۶]
در بحث امکان اقامهٔ نماز در هر مکانی: در هر مکانی مانند بیابان، خانه، مغازه و ... می‌توان نماز خواند و نماز خواندن فقط در مسجد نیست.^[۷]

حدیث جُعِلَتْ لِیَ الْأَرْضُ مَسْجِداً وَ طَهُوراً بر جایز بودن سجده بر مهر در نماز دلالت دارد. رسول خدا(ص) در این حدیث، سجده کردن بر زمین و هر چه مصداقی از زمین باشد را جایز دانسته است. سجده بر «مُهر» هم، که از خاک می‌باشد، داخل در مضمون حدیث شده است از جمله در روایتی آمده است امام سجاد(ع) پس از شهادت امام حسین(ع)، از خاک کربلا تسبیح ساخته، با آن ذکر می‌گفتند، مهر ساخته و با آن نماز می‌خواندند. شیعیان نیز به تبعیت از امامان خود از مهر کربلا استفاده می‌کردند تا اینکه به شعار و سنت شیعیان تبدیل شد.^[۸]

مطالعه بیشتر

مهر نماز اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، عطائی اصفهانی.

منابع

↑ صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲، ص۲۹۲، ح ۵۶.
↑ صدوق، محمد بن علی، الامالی. تحقیق: قسم الدراسیات الاسلامیه، قم، مؤسسه البعثه، چاپ اول، ۱۴۱۷هـ ق، ص۲۸۵.
↑ حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۳۷۲ هـ ش، ج۲ و ۳ و ۵، ص۹۷۰، ۳۵۰، ۳۵۱،۱۱۷، ۳۴۵.
↑ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ سوم، ۱۴۰۳هـ، ج۱۶ و ۷۸و ۸۰ و ۸۱و ۹۸.
↑ طوسی، محمد بن الحسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تحقيق : تصحيح وتعليق: السيد محمد تقي الكشفي، طهران، المكتبة المرتضوية لإحياء آثار الجعفرية، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۴. محقق حلی، جعفر بن الحسن، المعتبر فی شرح المختصر، تحقيق وتصحيح : عدة من الأفاضل / إشراف : ناصر مكارم شيرازي، قم، مؤسسة سيد الشهداء، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۳۷۳.
↑ مجلسی، محمد تقی، لوامع صاحبقرانى، قم، مؤسسة دار التفسير، چاپ اول، ۱۴۱۶ق/۱۳۷۴ش، ج۶۳، ص۸۱. سبحانی، جعفر، السجود علی الارض، قم، مؤسسه الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۲ق، ص۶.
↑ علوی عاملی، احمد بن زين العابدين، مناهج الأخيار في شرح الإستبصار، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، ج۱، ص۶۱۷.
↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۶۶–۴۶.

[1] صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲، ص۲۹۲، ح ۵۶.

[2] صدوق، محمد بن علی، الامالی. تحقیق: قسم الدراسیات الاسلامیه، قم، مؤسسه البعثه، چاپ اول، ۱۴۱۷هـ ق، ص۲۸۵.

[3] حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۳۷۲ هـ ش، ج۲ و ۳ و ۵، ص۹۷۰، ۳۵۰، ۳۵۱،۱۱۷، ۳۴۵.

[4] مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ سوم، ۱۴۰۳هـ، ج۱۶ و ۷۸و ۸۰ و ۸۱و ۹۸.

[5] طوسی، محمد بن الحسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تحقيق : تصحيح وتعليق: السيد محمد تقي الكشفي، طهران، المكتبة المرتضوية لإحياء آثار الجعفرية، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۴. محقق حلی، جعفر بن الحسن، المعتبر فی شرح المختصر، تحقيق وتصحيح : عدة من الأفاضل / إشراف : ناصر مكارم شيرازي، قم، مؤسسة سيد الشهداء، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۳۷۳.

[6] مجلسی، محمد تقی، لوامع صاحبقرانى، قم، مؤسسة دار التفسير، چاپ اول، ۱۴۱۶ق/۱۳۷۴ش، ج۶۳، ص۸۱. سبحانی، جعفر، السجود علی الارض، قم، مؤسسه الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۲ق، ص۶.

[7] علوی عاملی، احمد بن زين العابدين، مناهج الأخيار في شرح الإستبصار، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، ج۱، ص۶۱۷.

[8] عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۶۶–۴۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-[[حدیث]] ''«جُعِلَتْ لِیَ الْأَرْضُ مَسْجِداً'' وَ طَهُوراً...» که از [[نبی اکرم(ص)]] منقول است، بیش از ۱۰۰ مرتبه در کتب مختلف فقهی، حدیثی، اصولی آورده شده است. از جمله در کتاب‌های؛ [[بحارالانوار]]،<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ سوم، ۱۴۰۳هـ، ج۱۶ و ۷۸و ۸۰ و ۸۱و ۹۸.</ref> [[خصال]]<ref>صدوق، الخصال، تصحیح علی اکبر غفاری، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲، ص۲۹۲، ح ۵۶.</ref> و [[امالی]]<ref>صدوق، الامالی. تحقیق قسم الدراسیات الاسلامیه، مؤسسه البعثه، چاپ اول، ۱۴۱۷هـ ق، ص۲۸۵–۳۱۶. س</ref>شیخ [[صدوق]] و همچنین [[وسائل‌الشیعه]]<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت، ۱۳۷۲ هـ ش، مهر، ج۲ و ۳ و ۵، ص۹۷۰، ۳۵۰، ۳۵۱،۱۱۷، ۳۴۵.</ref> به صورت‌های مختلف و با عبارات گوناگون نقل شده است.
+[[حدیث]] '''جُعِلَتْ لِیَ الْأَرْضُ مَسْجِداً وَ طَهُوراً'''، که از [[نبی اکرم(ص)]] نقل شده، بیش از ۱۰۰ مرتبه در کتاب‌های مختلف فقهی، حدیثی، اصولی آورده شده است؛ از جمله، در کتاب‌های [[خصال]]<ref>صدوق، محمد بن علی، الخصال، تصحیح: علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۶۲، ص۲۹۲، ح ۵۶.</ref> و [[امالی]]<ref>صدوق، محمد بن علی، الامالی. تحقیق: قسم الدراسیات الاسلامیه، قم، مؤسسه البعثه، چاپ اول، ۱۴۱۷هـ ق، ص۲۸۵.</ref> شیخ [[صدوق]]، [[وسائل‌الشیعه]] شیخ حر عاملی<ref>حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت، ۱۳۷۲ هـ ش، ج۲ و ۳ و ۵، ص۹۷۰، ۳۵۰، ۳۵۱،۱۱۷، ۳۴۵.</ref> و [[بحارالانوار]] نوشتهٔ [[علامه مجلسی]]،<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، چاپ سوم، ۱۴۰۳هـ، ج۱۶ و ۷۸و ۸۰ و ۸۱و ۹۸.</ref>، با عبارات گوناگون، نقل شده است.
-این حدیث به طوری که از کتب فقهی و حدیثی بر می‌آید، در سه باب و تحت سه موضوع مورد استفاده واقع شده است: الف: در مبحث تیمم. ب: در مورد وجوب سجده بر زمین. ج: امکان اقامه نماز در هر جایی.
+این حدیث، به طوری که از کتاب‌های فقهی و حدیثی بر می‌آید، در سه موضوع مورد استفاده واقع شده است:
-بنابراین می‌شود از این حدیث جواز سجده بر تمام زمین و هر آنچه از آن می‌روید را استفاده کرد. چه از خاک باشد و چه از سنگ و… همینطور «مُهر» هم که از جنس خاک می‌باشد داخل در مضمون حدیث می‌شود.
+# '''در مبحث تیمم:''' اگر وقت [[نماز]] برسد و آبی برای غسل یا وضو نباشد، می‌توان با تیمم بر خاک نماز خواند.<ref> طوسی، محمد بن الحسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تحقيق : تصحيح وتعليق: السيد محمد تقي الكشفي، طهران، المكتبة المرتضوية لإحياء آثار الجعفرية، ۱۳۸۷ق، ج۱، ص۴.
+محقق حلی، جعفر بن الحسن، المعتبر فی شرح المختصر، تحقيق وتصحيح : عدة من الأفاضل / إشراف : ناصر مكارم شيرازي، قم، مؤسسة سيد الشهداء، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۳۷۳.
-کلمه مسجداً که در روایت آمده به معنی «سجده‌گاه» می‌باشد؛ و مفهوم حدیث شریف چنین می‌شود: زمین برای من به عنوان سجده‌گاه قرار داده شده و در موقع نماز می‌توانم پیشانی خودم را بر آن‌ها بگذارم و هم‌چنین تمام زمین برای من پاک کننده قرار داده شده تا در صورتی که نتوانم وضو بگیرم از آن برای نماز استفاده کنم.
+</ref>
+# '''در بحث وجوب سجده بر زمین:''' سجده باید بر زمین و آنچه از زمین روییده می‌شود باشد، غیر از خوردنی‌ها و پوشیدنی که در روایات استثنا شده است.<ref>
+ مجلسی، محمد تقی، لوامع صاحبقرانى، قم، مؤسسة دار التفسير، چاپ اول، ۱۴۱۶ق/۱۳۷۴ش، ج۶۳، ص۸۱. سبحانی، جعفر، السجود علی الارض، قم، مؤسسه الامام الصادق(ع)، ۱۴۲۲ق، ص۶.</ref>
-{{مطالعه بیشتر}}
+# '''در بحث امکان اقامهٔ نماز در هر مکانی:''' در هر مکانی مانند بیابان، خانه، مغازه و ... می‌توان نماز خواند و نماز خواندن فقط در [[جایگاه و فضیلت مسجد|مسجد]] نیست.<ref> علوی عاملی، احمد بن زين العابدين، مناهج الأخيار في شرح الإستبصار، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا، ج۱، ص۶۱۷.</ref>
-== مطالعه بیشتر ==
-۱. بحارالانوار، ج۱۶، ص۳۱۳، و ج۷۷، ص۱۴۷.
-۲ وسائل الشیعه، ج۲ و ۳ و ۵.
-۳. مستدرک الوسائل، ج۲.
+حدیث '''جُعِلَتْ لِیَ الْأَرْضُ مَسْجِداً وَ طَهُوراً''' بر جایز بودن سجده بر مهر در نماز دلالت دارد. رسول خدا(ص) در این حدیث، سجده کردن بر زمین و هر چه مصداقی از زمین باشد را جایز دانسته است. سجده بر «مُهر» هم، که از خاک می‌باشد، داخل در مضمون حدیث شده است از جمله در روایتی آمده است [[امام سجاد(ع)]] پس از شهادت [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]]، از خاک کربلا تسبیح ساخته، با آن ذکر می‌گفتند، مهر ساخته و با آن نماز می‌خواندند. شیعیان نیز به تبعیت از امامان خود از مهر کربلا استفاده می‌کردند تا اینکه به شعار و سنت شیعیان تبدیل شد.<ref>عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۶۶–۴۶.</ref>
+{{همچنین ببینید|استفاده از مهر در نماز}}
+==مطالعه بیشتر==
+* مهر نماز اختراع شیعه یا انکار اهل سنت، عطائی اصفهانی.
 == منابع ==
@@ خط ۲۸: / خط ۲۵: @@
 {{شاخه
   | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
-|شاخه فرعی۱ = عبادت در قرآن
+| شاخه فرعی۱ = عبادت در قرآن
-|شاخه فرعی۲ = نماز
+| شاخه فرعی۲ = نماز
-|شاخه فرعی۳ =
+| شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
@@ خط ۳۶: / خط ۳۳: @@
   | تیترها =
   | ویرایش =
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی = شد
   | ناوبری =
   | نمایه = شد
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | بازبینی نویسنده =
+ | ارزیابی کمی =
   | تکمیل =
   | اولویت =