ازدواج فامیلی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۴۲

سؤال

به چه ازدواجی ازدواج فامیلی می‌گویند؟ نظر اسلام درباره ازدواج فامیلی چیست؟ چرا پزشکان توصیه می‌کنند ازدواج فامیلی ترک شود؟ چرا اهل بیت(ع) ازدوج فامیلی انجام می‌دادند؟

درگاه‌ها

ازدواج فامیلی ازدواج دو نفر که یک یا بیشتر از یک جدِّ مشترک دارند.^[۱] به فتوای فقیهان، ازدواج با فامیل درجه یک (والدین و فرزندان، خواهر و برادر) حرام است. همچنین ازدواج با فامیل درجه دو (ازدواج با برادرزاده و خواهرزده) حرام است؛ ولی ازدواج با فامیل درجه سه (مانند دخترعمو و پسرعمو، دختر دایی و پسر عمه) و بالاتر از درجه سه جایز است.

آیت‌الله مکارم شیرازی بر اساس روایتی فتوا داده است که ازدواج با نزدیکان (فامیل درجه سه و بالاتر) مکروه است و اگر آزمایشات پزشکی از آن نهی کرده، بهتر است انجام نشود.^[۲] طبق این روایت، پیامبر(ص) از ازدواج با خویشاوندان خیلی نزدیک نهی کرده؛ با این استدلال که فرزند، ضعیف و لاغر به دنیا می‌آید.^[۳] در برابر، به گفته آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی روایت معتبری در این موضوع به ما نرسیده است.^[۴] صاحب حدائق عالم شیعه قرن دوازدهم قمری، معتقد است این روایت از منابع اهل سنت وارد منابع شیعه شده و معتبر نیست.^{^{[نیازمند منبع]}}

محققان دانش ژنتیک معتقدند طبق آمار، در ازدواج‌های فامیلی احتمال مبتلا شدن فرزندان به برخی بیماری‌های ژنتیک، نسبت به دیگر ازدواج‌ها بسیار بالاتر است.^[۵] گفته شده طبق آمارها، تعداد کودکان معلول، عقب مانده ذهنی، مبتلایان به بیمارهای روانی، برخی نابهنجاری‌های خونی و استخوانی و کوری و لالی در میان ازدواج‌های فامیلی بیش از سایر ازدواج‌ها است.^[۶] به گفته یکی از استادان ژنتیک، علم ژنتیک با همه ازدواج‌های فامیلی مخالف نیست؛ بلکه سفارش می‌کند زن و مرد پیش از علاقه‌مندی و ازدواج، به متخصصین ژنتیک مراجعه کنند و در صورت تشخیص مشکل، از ازدواج با همدیگر منصرف شوند.^[۷]

در سیره اهل بیت(ع) ازدواج‌های فامیلی مانند ازدواج امام علی(ع) و حضرت فاطمه(ع) و ازدواج حضرت زینب(س) با عبدالله بن جعفر گزارش شده است. حضرت فاطمه دخترِ پسر عمویِ امام علی(ع) و حضرت زینب دختر عموی عبدالله بن جعفر است. گفته شده دلیل برخی ازدواج‌های فامیلی میان اهل بیت(ع)، اطمینان از سالم بودن اجداد و نبودن ژن‌های معیوب در آنها بوده است. همان‌طور که در فرزندانِ آنان نیز گزارش عیب و نقصی ذکر نشده است. برخی معتقدند تبار و نیای پیامبر(ص) و امام علی(ع) در نسل‌های پی در پی، انسان‌هایی سالم و بدون ژن‌های معیوب بوده‌اند. برخی نیز به علم غیب پیامبر(ص) و امامان(ع) استدلال کرده‌اند.^{^{[نیازمند منبع]}}

مطالعه بیشتر

سروری، علی‌اصغر، اصول ژنتیک پزشکی در ازدواج: اهمیت مشاوره ژنتیک در عصر صنعت و تکنولوژی، اصفهان، جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۰ش.
سپهی‌راد، خدیجه، معلولیت‌های ناشی از ازدواج‌های فامیلی، کرمان، امید کویر، ۱۳۹۵ش.

منابع

↑ بصیری، حمیدرضا و دیگران، «ازدواج فامیلی از منظر ژنتیک پزشکی»، در پژوهشنامه ثقلین، شماره ۴، زمستان ۱۳۹۳ش، ص۵۲۵.
↑ «حکم ازدواج با اقوام نزدیک یا حکم ازدواج فامیلی»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید مطلب: ۶ مهر ۱۴۰۰ش.
↑ برای نمونه نگاه کنید به المحجّة البیضاء، ج۳، ص ۹۴؛ بغوی، محمدحسین بن مسعود، التذهیب فی فقه الامام الشافعی، بی‌جا، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۸ق.
↑ «ازدواج دو فامیل»، پورتال انهار، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۰ش.
↑ معظمی، داوود، جزوه‌های درسی نورولوژی.
↑ امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، ص۱۴۸.
↑ «ازدواج فامیلی خطر ندارد»، در درسهایی از مکتب اسلام، سال پانزدهم، شماره ۱۰، مهر ۱۳۵۳ش.

[1] بصیری، حمیدرضا و دیگران، «ازدواج فامیلی از منظر ژنتیک پزشکی»، در پژوهشنامه ثقلین، شماره ۴، زمستان ۱۳۹۳ش، ص۵۲۵.

[2] «حکم ازدواج با اقوام نزدیک یا حکم ازدواج فامیلی»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید مطلب: ۶ مهر ۱۴۰۰ش.

[3] برای نمونه نگاه کنید به المحجّة البیضاء، ج۳، ص ۹۴؛ بغوی، محمدحسین بن مسعود، التذهیب فی فقه الامام الشافعی، بی‌جا، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۸ق.

[4] «ازدواج دو فامیل»، پورتال انهار، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۰ش.

[5] معظمی، داوود، جزوه‌های درسی نورولوژی.

[6] امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، ص۱۴۸.

[7] «ازدواج فامیلی خطر ندارد»، در درسهایی از مکتب اسلام، سال پانزدهم، شماره ۱۰، مهر ۱۳۵۳ش.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{شروع متن}}سوال:
+{{نیازمند گسترش}}
-{{سوال}}
-می‌خواهم با دختر عمویم ازدواج کنم اما برخی مرا از ازدوج فامیلی منع می‌کنند، پس چرا ائمه -علیهم السلام- ازدواج فامیلی داشته‌اند.
-{{پایان سوال}}
-جواب:
+{{شروع متن}}
+{{سوال}}به چه ازدواجی ازدواج فامیلی می‌گویند؟ نظر اسلام درباره ازدواج فامیلی چیست؟ چرا پزشکان توصیه می‌کنند ازدواج فامیلی ترک شود؟ چرا اهل بیت(ع) ازدوج فامیلی انجام می‌دادند؟{{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-دانشمندان علم ژنتیک عقیده دارند که ازدواج با خویشان نزدیک، از قبیل دختر عمو و پسر عمو و دختر عمه و… می‌تواند همراه با مشکل باشد این دانشمندان می‌گویند: عیب بزرگ در ازدواج‌های فامیلی، احتمال به وجود آمدن فرزندان معیوب و ناقص می‌باشد. گفته‌اند آمار نشان می‌دهد که تعداد کودکان معلول و ناقص الخلقه و عقب مانده روانی و جسمانی، و مبتلای به بعضی بیماریهای خونی و ناهنجاریهای مربوط به استخوانها، و کوری توأم با عقب ماندگی ذهنی و بعضی انواع جنونهای جوانی و کوری و لالی، در بین ازدواج‌های فامیلی بیشتر از سایر خانواده‌ها دیده می‌شود.
+{{درگاه|زن و خانواده}}
+'''ازدواج فامیلی''' [[ازدواج]] دو نفر که یک یا بیشتر از یک جدِّ مشترک دارند.<ref>بصیری، حمیدرضا و دیگران، «ازدواج فامیلی از منظر ژنتیک پزشکی»، در پژوهشنامه ثقلین، شماره ۴، زمستان ۱۳۹۳ش، ص۵۲۵.</ref> به فتوای فقیهان، ازدواج با فامیل درجه یک (والدین و فرزندان، خواهر و برادر) [[حرام]] است. همچنین ازدواج با فامیل درجه دو (ازدواج با برادرزاده و خواهرزده) حرام است؛ ولی ازدواج با فامیل درجه سه (مانند دخترعمو و پسرعمو، دختر دایی و پسر عمه) و بالاتر از درجه سه جایز است.
-البته دانشمندان مدعی نیستند، که وجود کودکان ناقص اختصاص به ازدواج‌های فامیلی دارد؛ زیرا در بین سایرین نیز فراوان مشاهده گردیده است ولی با مقایسه معلوم می‌شود که در بین ازدواجهای فامیلی نسبت به سایرین بیشتر است. و همچنین مدعی نیستند که همه ازدواج‌های فامیلی به چنین سرنوشتی گرفتار خواهند شد؛ یا اینکه همه فرزندان این خانواده‌ها ناقص خواهند شد؛ زیرا ازدواجهای فامیلی فراوان در اطراف خود مشاهده می‌کنیم، که کودکان ناقص در بینشان نیست؛ یا اگر هست شامل همه فرزندان نمی‌باشد و محدودبه یک فرزند است.
+[[ناصر مکارم شیرازی|آیت‌الله مکارم شیرازی]] بر اساس روایتی فتوا داده است که ازدواج با نزدیکان (فامیل درجه سه و بالاتر) [[مکروه]] است و اگر آزمایشات پزشکی از آن نهی کرده، بهتر است انجام نشود.<ref>«[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=999&mid=262960 حکم ازدواج با اقوام نزدیک یا حکم ازدواج فامیلی]»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید مطلب: ۶ مهر ۱۴۰۰ش.</ref> طبق این روایت، [[پیامبر(ص)]] از ازدواج با خویشاوندان خیلی نزدیک نهی کرده؛ با این استدلال که فرزند، ضعیف و لاغر به دنیا می‌آید.<ref>برای نمونه نگاه کنید به المحجّة البیضاء، ج۳، ص ۹۴؛ بغوی، محمدحسین بن مسعود، التذهیب فی فقه الامام الشافعی، بی‌جا، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۸ق.</ref> در برابر، به گفته [[محمد فاضل لنکرانی|آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی]] روایت معتبری در این موضوع به ما نرسیده است.<ref>«[https://portal.anhar.ir/node/2588/?ref=rnd#gsc.tab=0 ازدواج دو فامیل]»، پورتال انهار، تاریخ بازدید: ۱۰ مهر ۱۴۰۰ش.</ref> [[صاحب حدائق]] عالم شیعه قرن دوازدهم قمری، معتقد است این روایت از منابع [[اهل سنت]] وارد منابع [[شیعه]] شده و معتبر نیست.{{مدرک}}
-دانشمندان وجود این نواقص را معلول بیماریهای ارثی می‌دانند. و گفته‌اند: تعدادی از بیماریها در اثر توارث از پدران و مادران و اجداد به فرزندان منتقل می‌شود و عامل توارث را وجود ژنهای معیوب و ناقص می‌دانند، که در یکی از اجداد وجود دارد و به کودک منتقل می‌شود. ژن معیوب گاهی به وسیله پدر، و گاهی به وسیله مادر، و گاهی به وسیله هر دو به فرزند منتقل می‌شود. در صورتی که ژن معیوب هم از طریق پدر و هم از طریق مادر به فرزند انتقال یابد، احتمال فعال شدن آن ژن و بیماری بیشتر خواهد بود.<ref>امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، قم، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، ۱۳۷۲، ص۱۴۸.</ref>
+محققان دانش ژنتیک معتقدند طبق آمار، در ازدواج‌های فامیلی احتمال مبتلا شدن فرزندان به برخی بیماری‌های ژنتیک، نسبت به دیگر ازدواج‌ها بسیار بالاتر است.<ref>معظمی، داوود، جزوه‌های درسی نورولوژی.</ref> گفته شده طبق آمارها، تعداد کودکان معلول، عقب مانده ذهنی، مبتلایان به بیمارهای روانی، برخی نابهنجاری‌های خونی و استخوانی و کوری و لالی در میان ازدواج‌های فامیلی بیش از سایر ازدواج‌ها است.<ref>امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، ص۱۴۸.</ref> به گفته یکی از استادان ژنتیک، علم ژنتیک با همه ازدواج‌های فامیلی مخالف نیست؛ بلکه سفارش می‌کند زن و مرد پیش از علاقه‌مندی و ازدواج، به متخصصین ژنتیک مراجعه کنند و در صورت تشخیص مشکل، از ازدواج با همدیگر منصرف شوند.<ref>«ازدواج فامیلی خطر ندارد»، در درسهایی از مکتب اسلام، سال پانزدهم، شماره ۱۰، مهر ۱۳۵۳ش.</ref>
-دکتر هانا استون و دکتر ابرام استون می‌گویند: «صفات جسمی و روانی اطفالی که از والدین خویشاوند، مثل پسر عمو و دختر عمو یا پسردائی و دختر عمه بوجود می‌آیند، از لحاظ ارثی تابع همان قوانینی است که در افراد غیر خویشاوند صادق است.» در صورتی که اگر پدر و مادر خویشاوندی نزدیکی با هم داشته باشند، محتمل است که انتقال صفات ارثی آنها به اطفالشان به مراتب بیشتر گردد و ژن مخصوص بیماری که در یکی از اجداد وجود داشته، هم از طریق پدر و هم از طریق مادر به فرزند منتقل شود و در نتیجه کودک ناقص و معیوب باشد. در صورتی که این در ازدواجهای غیر فامیلی کمتر است. ولی باید توجه داشت، که اگر دو همسردارای هیچگونه بیماری ارثی در اجداد نبوده باشند، کمترین خطری برای آنها نخواهد داشت.<ref>صفری (زرافشان)، محمد علی؛ زن و شوهر در رابطه با انتخاب همسر و ازدواج، مشهد، شهید هاشمی نژاد، ۱۳۷۳، ج۱، ص۱۱۰.</ref> به هر حال تولید کودکان ناقص و معیوب در ازدواج‌های فامیلی گرچه یک احتمال بیش نیست، لیکن احتمالی است قوی و قابل توجه و بهتر است حتی المقدور از تحقق آن اجتناب گردد. یکی از کارشناسان روانشناسی بنام آقای ونوس الموتی در این مورد می‌نویسد: «مطالعات دانشمندان علم ژنتیک نشان می‌دهد که خیلی از ازدواجهای فامیلی موجب خواهد شد که فرزندان این ازدواجها، عقب افتاده باشند. البته هر ازدواج فامیلی این نتیجه را نمی‌دهد، چنان‌که هم‌اکنون میلیونها انسان سالم و شایسته در دنیا زندگی می‌کنند که از ازدواجهای فامیلی اند. در خیلی از کشورها قبل از هر ازدواجی سعی می‌شود آزمایش دقیق ژنیتکی از عروس و داماد بعمل آید که با مثبت بودن نتیجه، این گونه ازدواج‌ها صورت می‌گیرد.»<ref>انتخاب همسر، همان، ص۱۵۰.</ref> دانشمند دیگری می‌نویسد: هرگاه زوجین به علت داشتن اجداد مشترک، صاحب فرزندان بیمار شوند، جای تعجب نخواهد بود؛ زیرا احتمال اینکه هر دوی آنها هتروز یگوت (هم خون) باشند، به شدت افزایش می‌یابد. در این قبیل موارد اساس محاسبه احتمالات بر وجود ژنهای نامطلوب اجداد مشترک گذاشته می‌شود. در اصطلاح علم ژنتیک نتیجه حاصل از ازدواج بین دو خویشاوند را هم خون گویند. لازم است ذکر شود که کلمه هم خون به هیچ وجه رابطه ای با گروه خون و امثال آن ندارد. بلکه منظور از هم خون همان هموزیگویت بودن یا خالص بودن فردی از نظر ژنتیکی است. پس به‌طور خلاصه لازمه هم خونی در درجه اول خویشاوند است و خویشاوند نیز به کسانی گفته می‌شود که جد یا اجداد مشترک داشته باشند. ضریب هم خونی عبارت از احتمال انتقال ژنهای مشابهی از دو والدخویشاوند به فرزندشان است. به عنوان مثال ضریب هم خونی فرزندی که از ازدواج یک پسر عمو و دختر عمو حاصل می‌شود برابر یک شانزدهم است. مفهوم این عدد آن است که فرزند چنین والدینی از نظر هر ژن خاص مورد نظر با احتمال یک شانزدهم هموزیگوت است.<ref>امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، ص۱۵۲، به نقل از مولوی، محمد علی، مشاوره ژنتیک در بیماریهای ارثی، ص۱۰۳.</ref> اما باید توجه داشت که اسلام ازدواج خویشاوندی را منع نکرده، بلکه نمونه‌های بارز آن در طول تاریخ به چشم می‌خورد که هیچ زیانی متوجه فرزندان آنها نشده است؛ نمونه بارز این ازدواج خویشاوندی، ازدواج حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) با حضرت زهرا(س) است پس با توجه به آنچه که ذکر کردیم و با توجه به مسلمات علمی و تاریخی لازم است چند نکته را متذکر شویم:
+در سیره [[اهل بیت(ع)]] ازدواج‌های فامیلی مانند [[ازدواج امام علی(ع) و حضرت فاطمه(ع)]] و ازدواج [[حضرت زینب(س)]] با [[عبدالله بن جعفر]] گزارش شده است. حضرت فاطمه دخترِ پسر عمویِ امام علی(ع) و حضرت زینب دختر عموی عبدالله بن جعفر است. گفته شده دلیل برخی ازدواج‌های فامیلی میان اهل بیت(ع)، اطمینان از سالم بودن اجداد و نبودن ژن‌های معیوب در آنها بوده است. همان‌طور که در فرزندانِ آنان نیز گزارش عیب و نقصی ذکر نشده است. برخی معتقدند تبار و نیای پیامبر(ص) و [[امام علی(ع)]] در نسل‌های پی در پی، انسان‌هایی سالم و بدون ژن‌های معیوب بوده‌اند. برخی نیز به [[علم غیب]] پیامبر(ص) و امامان(ع) استدلال کرده‌اند.{{مدرک|date=اکتبر ۲۰۲۱}}
-# این قانون ژنتیکی (وراثتی) همه ازدواجهای فامیلی را مردود و ممنوع نمی‌داند.
-# افرادی که بخواهند چنین ازدواج‌هایی را انجام دهند، حتماً به جنبه پزشکی اش دقت کنند و آزمایشهای لازم را انجام دهند و تا مطمئن نشوند که از این نظر مشکلی ندارند، ازدواج نکنند.
-# آزمایشهای ژنتیکی و پزشکی و هر کاری که لازم است در این باره صورت گیرد، باید قبل از آن باشد که در اثر مطرح کردن ازدواج، میان دختر و پسر دلبستگی و علاقه ای به وجود آید و به هم امیدوار شوند. و قبل از آنکه مسئله خواستگاری آنان بین مردم پخش شود.
-۴. آن ازدواجهای فامیلی که در بین خاندان پیامبر اکرم(ص) صورت گرفته مثل ازدواج حضرت علی(ع) با حضرت فاطمه(س) و هیچگونه مشکلی به دنبال نداشته، علتهایی داشته که یکی از آن علتها این بوده که: آنان با عملی که خداوند به آنان داده، باطن امور را می‌دانند و از اسرار غیب باخبرند و می‌دانسته‌اند که این ازدواج‌ها برای آنان، مشکلی را به دنبال نخواهد داشت. پس نباید با استناد به عمل آن بزرگواران، این قانون مسلم ژنتیکی و پزشکی را نادیده گرفت.<ref>مظاهری، علی کبر، جوانان و انتخاب همسر، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۷۵، ص۲۲۴.</ref>
 {{پایان پاسخ}}
+{{مطالعه بیشتر}}
-معرفی منابع برای مطالعهٔ بیشتر:
+== مطالعه بیشتر ==
+* سروری، علی‌اصغر، اصول ژنتیک پزشکی در ازدواج: اهمیت مشاوره ژنتیک در عصر صنعت و تکنولوژی، اصفهان، جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۰ش.
-۱. مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، قم: پارسیان، ۱۳۹۰.
+* سپهی‌راد، خدیجه، معلولیت‌های ناشی از ازدواج‌های فامیلی، کرمان، امید کویر، ۱۳۹۵ش.
-۲.
+{{پایان}}
-۳. امینی، ابراهیم، انتخاب همسر، تهران: انجمن اولیاء و مربیان، ۱۳۸۷.
-۴.
-۵. سروری، علی‌اصغر، اصول ژنتیک پزشکی در ازدواج: اهمیت مشاوره ژنتیک در عصر صنعت و تکنولوژی، اصفهان: جهاد دانشگاهی، ۱۳۸۰.
-۶.
-۷. سپهی‌راد، خدیجه، معلولیت‌های ناشی از ازدواج‌های فامیلی، کرمان: امید کویر، ۱۳۹۵.
-۸.
-۹. خاوری، هوشنگ و منوچهر شریعتی، اساس و چگونگی توارث، تهران: آسیا، ۱۳۶۳.
-۱۰.
-۱۱. مولوی، محمدعلی و همکاران، مشاوره ژنتیک، تهران: شباهنگ، ۱۳۶۹.
-۱۲.
 == منابع ==
-{{پانویس}}
+{{پانویس|۲}}
 {{شاخه
-  | شاخه اصلی =
+  | شاخه اصلی =تربیت و مشاوره
-|شاخه فرعی۱ =
+|شاخه فرعی۱ =خانواده
-|شاخه فرعی۲ =
+|شاخه فرعی۲ =ازدواج
 |شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =-
-  | تیترها =
+  | تیترها =-
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
-  | تغییر مسیر =
+  | تغییر مسیر =شد
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | ارزیابی کمی =
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ج
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =ج
 }}
 {{پایان متن}}
+[[رده:ازدواج]]