فواید نمازهای نافله

سؤال

فواید نمازهای نافله چیست؟

روایات اسلامی ثواب و فضیلت‌های زیادی برای نمازهای نافله برشمرده‌اند. از جمله اینکه نشان شیعیان و سبب تقرب مؤمن به خداوند است. در برخی روایات آمده که نماز نافله، آنچه که در نماز واجب تباه شده است را جبران می‌کند. برای نماز شب و نافله نماز صبح نیز در احادیث، فضیلت‌های زیادی گفته شده است از جمله رزق و برآورده‌شدن حاجات.

نمازهای نافله

کلمه نافله از ماده «نفل» به معنای زیادی است‏. نمازهای نافله، نمازهای مستحبی هستند که پیش و پس از نمازهای واجب خوانده می‌شوند. تعداد رکعت‌های نمازهای نافله در شبانه‌روز، به غیر از روز جمعه، ۳۴ رکعت است که قبل یا بعد از نمازهای واجب اقامه می‌شوند. هشت رکعت آن نافله ظهر و هشت رکعت نافله عصر و چهار رکعت نافله مغرب و دو رکعت نافله عشا و یازده رکعت نافله شب و دو رکعت نافله صبح می‌باشد و چون دو رکعت نافله عشا را بنابر احتیاط واجب باید نشسته خواند، یک رکعت حساب می‌شود. ولی در روز جمعه بر شانزده رکعت نافله ظهر و عصر، چهار رکعت اضافه می‌شود. از یازده رکعت نافله شب، هشت رکعت آن باید به نیت نافله شب و دو رکعت آن به نیت نماز شفع و یک رکعت آن، به نیت نماز وتر خوانده شود.

نافله در قرآن

در قرآن به پیامبر(ص) سفارش شده است در پاسی از شب نماز نافله بخواند:﴿وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَکَ عَسَیٰ أَنْ یَبْعَثَکَ رَبُّکَ مَقَامًا مَحْمُودًا؛ و پاسی از شب را زنده بدار، تا برای تو [به منزله] نافله‌ای باشد، امید که پروردگارت تو را به مقامی ستوده برساند.﴾(اسراء:۷۹) خداوند نتیجه نماز شب برای پیامبر(ص) را رسیدن به مقام محمود می‌داند. روایات اسلامی، اعم از روایات اهل بیت(ع) و روایاتی که از طرق اهل تسنن نقل شده است مقام محمود را به عنوان مقام شفاعت کبری تفسیر کرده است‏.

نماز شب از نمازهای بسیار با فضیلت است و در سوره‌های مزّمل و مدّثر آمده است‏. در روایات آمده است که تمام انبیا نماز شب داشتند. و نیز گفته شده نماز شب، رمز سلامتی بدن و روشنایی قبر است. و همین‌طور نماز شب، در اخلاق، رزق، برطرف شدن اندوه، ادای دین و نورچشم مؤثّر است.

اهمیت و ثواب نوافل

• در برخی از روایات، خواندن ۵۱ رکعت نماز واجب و مستحب را علامتی بر تعهد شیعیان شمرده است: امام صادق(ع) می‌فرماید: «شیعیان ما اهل پرهیزکاری و کوشش در عبادت و وفا و امانتداری و زهد و عبادتند، در شبانه روز پنجاه و یک رکعت نماز می‌گزارند، شب بیدارند و روز را به روزه می‌گذرانند، زکات اموالشان را می‌پردازند و به زیارت خانه خدا می‌روند و از هر حرامی دوری می‌کنند.»
• طبق روایات نمازهای مستحبی و نافله، اسبابی برای جبران نقص فرائض و قبولی آن‌هاست. چون انسان هر اندازه مراقب اعمال واجب و به‌خصوص نمازهای واجب خود باشد، باز هم اهل سهو و نسیان بوده و خالی از امور منافی با واجبات نمی‌باشد، به‌همین دلیل خداوند مستحبات را وسیله‌ای برای جبران نواقص واجبات قرار داده است.
• عبادت و طاعت و به‌خصوص نماز به‌عنوان ستون و پایه محکم دین، هر اندازه بیشتر و دقیق‌تر انجام شود، باعث نزدیکی به خداوند شده و تکرار این تذکر با خصوصیات و ویژگی‌های آن، رابطه انسان را با حق تعالی و عالم غیب بیش از پیش محکم می‌کند. امام کاظم(ع) می‌فرماید نمازهای نافله، وسیله تقرّب هر مؤمن است.
• امام صادق(ع) نتیجه بندگی خالصانه به درگاه خداوند را به نقل از پیامبر(ص) چنین توصیف می‌کند: پیامبر از جانب حق تعالی این گونه فرموده است: «... نزدیک نمی‌شود بسوی من بنده‌ای از بندگانم به چیزی که محبوب‌تر باشد پیش من از واجبات (یعنی اولین وسیله تقرب، انجام واجبات است) و همانا بنده نزدیک می‌شود و تقرب می‌جوید به من به سبب نافله، به گونه‌ای که دوست دارم او را، پس وقتی دوست داشتم او را، من گوش او می‌باشم که با او می‌شنود و چشمش که به آن می‌بیند و زبانش که به آن سخن می‌گوید و دستش که به آن اخذ می‌کند، اگر بخواند مرا، جواب می‌دهم او را و اگر از من چیزی بخواهد عطا می‌کنم به او.»
• پیامبر(ص) می‌فرماید: دو رکعت نافله صبح را وا مگذار، که [برآورده شدن] آرزوها و خواسته‌ها در آن دو رکعت است. در صحیح مسلم به نقل از عایشه آمده است که پیامبر(ص) به هیچ‌یک از نافله‌ها بیشتر از دو رکعت نافله صبح پایبند نبود.

مطالعه بیشتر

• شرح چهل حدیث، امام خمینی (ره)، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، چاپ سوم، ۱۳۷۲ش، ص۵۸۱ به بعد.