لیبرالیسم

سؤال

لیبرالیسم را توضیح دهید

لیبرالیسم یا آزادی‌خواهی از مهمترین و شایع‌ترین مکاتب فکری بشر در عصر امروز است که در وجوه فلسفی، سیاسی، اقتصادی، اخلاقی و اجتماعی نظریاتی دارد و اصل و بنیان خود را بر آزادی فرد و تعقل گذاشته است. از مهمترین عناصر آموزه لیبرالیسم، پذیرش حوزه خصوصی، مدارا، پلورالیسم معرفتی، دولت محدود و حداقلی و فردگرایی است.

معنا و مفهوم لیبرالیسم

واژگان liberalism (لیبرالیسم) به عنوان آموزه و liberal (لیبرال) که منظور فرد معتقد به آزادی خواهی است، از واژه liberteh لاتین اشتقاق یافته یافته اند. اصول کلی لیبرالیسم عبارت است از: یک: ارزش شمردنِ بیانِ آزادانه‌ی عقاید فردی. دو: باور به اینکه بازگویی آزادانه‌ی عقاید برای فرد و جامعه سودمند است. سه: پشتیبانی از نهادهای اجتماعی و سیاست‌هایی که بیان آزادانه‌ی عقاید را ممکن می‌کنند.

تاریخچه

تکیه لیبرالیسم آغازین بر آزادی از قدرتِ خودسرانه (استبداد) بود و یکی از هدف‌های اساسی آن آزادی و رواداری دینی بود.

از لحاظ تاریخی پیشینه جنبش لیبرال برای به دست آوردن آزادی‌های سیاسی به سرکشی بارون‌های انگلستان علیه شاه می‌رسد که در سال ۱۲۱۵ میلادی به امضای منشور بزرگ انجامید. به موجب این منشور، آزادی‌های شاه محدود شد و پاره‌ای از اختیارات به مجلس لردها واگذار شد. از نظر فلسفی، نظریه‌های جان لاک، فیلسوف انگلیسی قرن هفدهم در زمینه دولت و حقوق طبیعی پایه نظری لیبرالیسم جدید را گذاشت. ولی پیشینه‌ی لیبرالیسم به عنوان یک جنبش اجتماعی و سیاسی از دو قرن و نیم بیشتر نیست. لیبرالیسمی که در سده‌های هجده و نوزده در اروپای قاره‌ای و انگلستان اوج گرفت، از به هم پیوستنِ عوامل گوناگون اجتماعی و اقتصادی و نظری و فلسفی پدید آمد و پیشرو آن لیبرالیسم انگلیسی بود که پایه‌اش بر سنت قانون عرفی، پارلمان و جنبش دین‌پیرایی در انگلستان بود.

دیدگاه‌های لیبرالیسم

دیدگاه فلسفی:

دیدگاه اقتصادی: اقتصاددانان آزادیخواه (لیبرال) انگلیسی، به پیشوایی آدام اسمیت، پر نفوذترین گروهی بودند که نظریه ی لیبرالیسم اقتصادی را شکل دادند. به عقیده‌ی آنها، مکانیسم خودکارِ بازار اقتصادی که قانون عرضه و تقاضا اداره کننده‌ی آنست بهترین ضامن درستی و پیشرفت کار اقتصاد است و هیچ دستی، چه دست انحصارهای خصوصی چه دست دولت، نباید در کار آن وارد شود. به عقیده‌ی آنها، مشارکت داوطلبانه افراد و همکاری آنها با یکدیگر بر اساس مکانیسم بازار آزاد به تأمین سود همگان می‌انجامد. نظریه‌ی آدام اسمیت درباره‌ی «سیستم ساده و بارزِ آزادی طبیعی» نه تنها یک سیستم آزاد و غیر شخصی بلکه سیستمی عرضه می‌کرد که به انسان‌ها اجازه می‌داد نیروهای خود را به سود خود و دیگران به کار اندازند.

دیدگاه سیاسی و دینی: لیبرالیسم در آغاز جنبشی ضد کلیسا و ضد استبداد بود. لیبرالیسم می‌کوشد با کوچک کردن و محدود کردن دولت و قدرت سیاسی، خطر استبداد را از جامعه دور کند. آزادی سیاسی و دینی، حکومت قانون و حقوق سیاسی از مفاهیمی هستند که این مکتب آنها را اهداف خود می‌داند.

مبانی لیبرالیسم

مقالهٔ اصلی: مبانی لیبرالیسم

عقل، فرد و آزادی از مهمترین مبانی لیبرالیسم است.

فردگرایی در حوزه‌های متنوعی تعریف شده است. از جمله در حوزه دین و مذهب، اقتصاد، سیاست، ارزشها، علم و اخلاق. در این حوزه ها، فرد معیار و مقدم بر همه چیز است.

لیبرالیسم عقل را برای سعادت بشر کافی می‌داند. و نیز اعتقاد دارد یقین دست نیافتنی است از همین جهت به اصل مدارا می‌رسد، چون انسان نمی‌تواند به اصول محکم و یقینی برسد، نباید به سرکوب دیگران بپردازد.

مطالعه بیشتر

لیبرالیسم در تاریخ اندیشه غرب، میکائل گاراندو، ترجمه عباس باقری، نشر نی

لیبرالیسم محافظه‌کار، ترجمه و تدوین مرتضی مردیها، انتشارات علمی فرهنگی

لیبرالیسم معنا و تاریخ آن، جان سالوین شاپیرو ، ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی، نشر مرکز

لیبرالیسم، جان گری، ترجمه علیرضا بهشتی، انتشارات ناهید

لیبرالیسم، لودویک فون میزس، ترجمه مهدی تدینی، نشر ثالث

لیبرالیسم و محافظه کاری، حسین بشیریه، نشر نی