پوشاک اقتصادی در کلام امام علی(ع)

سؤال

پوشاک اقتصادی در خطبه همام و در سایر گفتارهای امام علی(ع) و سایر ائمه وجود دارد، به چه معنا است؟

اقتصاد از قصد به معنی حد میانه است و معنای اقتصاد در لباس آن است که در لباس‌شان میانه‌روی کنند. این فضیلت در واقع نشان‌گر عدالت در شخص متقی است چرا که آنچه لباس مرفهین است را بر تن نمی‌کند و نیز لباس علامتی است که آن علامت و حقیقت مهم است که در همه امور حتی مسائل ریز زندگی حد اعتدال و میانه‌روی را مراعات می‌کند.

جمله «مَلْبَسُهُمُ الاِقْتِصادُ؛ لباس متقین لباسی میانه و حد وسط است؛» در این تعبیر ملبس در معنی حقیقی خود استعمال شده است زیرا لباس نشان‌گر زندگی انسان است پس زندگی آن‌ها حد وسطی است و چون اقتصاد و میانه‌روی را رعایت می‌کنند هیچ وقت دچار تنگ دستی نمی‌شوند چنان‌که امیرالمومنین علی(ع) می‌فرمایند: «مَا عَالَ مَنِ اقْتَصد؛ تنگ دست نشد کسی که میانه‌روی پیشه کرد.» این گونه افراد نه زندگی خود را در حد فقر پایین می‌آورند که «الْفَقْرُ الْمَوْتُ الْأَكْبَرُ؛ فقر بزرگ‌ترین مرگ است» و نه به سراغ زرق و برق دنیا و زندگی مادی می‌روند. شخص متقی تا می‌تواند در ساده بودن زندگی می‌کوشد، زیرا هر چه زندگی ساده‌تر باشد اداره آن آسان‌تر است و هر چه زندگی از نظر رفاه و گسترش بیشتر باشد اداره آن مشکل‌تر است و ناراحتی بیشتر است به قول امام علی(ع) «الهَمُّ نِصفُ الهَرَمِ؛ گرفتاری و اندوه نصف پیری است.»

امام صادق(ع) در روایتی از ابان بن تغلب می‌فرمایند: «خداوند برای توان‌گران روا داشته است که لباس مقتصدانه بپوشند می‌فرماید: مال، مال خدا است آن را به امانت نزد مردمان گذاشته و فرمان داده است که با میانه‌روی از آن لباس بپوشند پس کسی از این حد تجاوز کند آنچه را از آن می‌خورد حرام است و آنچه می‌پوشد حرام است.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر

• شرح نهج البلاغه، مکارم شیرازی، ناصر.

• شرح نهج البلاغه، ابن میثم.

• اخلاق اسلامی در شرح نهج البلاغه، ذیل خطبه ۱۱۳.