هامان

سؤال

هامان که در چند سوره از قرآن به آن اشاره شده، چه کسی یا کسانی هستند؟

درگاه‌ها

نام هامان در ۶ آیه از قرآن در کنار فرعون آمده است. با توجه به دستور فرعون به‌ هامان، هامان وزیر و فرمانبردار فرعون بوده است. در بعضی از تفاسیر هامان وزیر و قارون خزانه دار فرعون معرفی شده‌اند. در سوره قصص، نیز قرآن عبارت لشگریان فرعون و هامان را آورده است، که نشان دهنده نفوذ و قدرت‌ هامان در دربار فرعون است.

هامان در قرآن

کلمه «هامان» در قرآن در شش آیه آمده است:

• ﴿وَنُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَنُرِیَ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُمْ مَا کَانُوا یَحْذَرُونَ؛ و در زمین به آنها قدرت و تمکین بخشیم و به چشم فرعون وهامان و لشکریانشان آنچه را که از آن اندیشناک و ترسان بودند از سوی آنان بنماییم.﴾(قصص:۶)
• ﴿إِنَّ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا کَانُوا خَاطِئِینَ؛ همانا فرعون وهامان و لشکریانشان بسیار نادان و خطا کار بودند.﴾(قصص:۸)
• ﴿فَأَوْقِدْ لِی یَا هَامَانُ عَلَی الطِّینِ فَاجْعَلْ لِی صَرْحًا لَعَلِّی أَطَّلِعُ إِلَیٰ إِلٰهِ مُوسَیٰ؛ ای‌هامان خشتی در آتش پخته و از آن برای من قصری بلندپایه بنا کن تا من بر خدای موسی مطلع شوم﴾(قصص:۳۸)
• ﴿وَقَارُونَ وَفِرْعَوْنَ وَهَامَانَ ۖ وَلَقَدْ جَاءَهُمْ مُوسَیٰ بِالْبَیِّنَاتِ فَاسْتَکْبَرُوا فِی الْأَرْضِ وَمَا کَانُوا سَابِقِینَ؛ و «قارون» و «فرعون» و «هامان» را نیز هلاک کردیم؛ موسی با دلایل روشن به سراغشان آمد، امّا آنان در زمین برتری جویی کردند، ولی نتوانستند بر خدا پیشی گیرند﴾(عنکبوت:۳۹)
• ﴿إِلَیٰ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَقَارُونَ فَقَالُوا سَاحِرٌ کَذَّابٌ؛ به سوی فرعون وهامان و قارون، آنها گفتند: او ساحر بسیار دروغگویی است.﴾(غافر:۲۴)
• ﴿وَقَالَ فِرْعَوْنُ یَا هَامَانُ ابْنِ لِی صَرْحًا لَعَلِّی أَبْلُغُ الْأَسْبَابَ؛ فرعون گفت: «ای هامان! برای من بنای مرتفعی بساز، شاید به وسایلی دست یابم﴾(غافر:۳۶)

مراد از هامان

در تمامی آیات نام هامان، در کنار فرعون آورده شده است. با توجه به اینکه فرعون به‌ هامان دستور ساخت بنایی را می‌دهد، پس‌هامان، فرمانبردار و وزیر فرعون بوده است نکته دیگری که در آیات فهمیده می‌شود، ذکر هامان در کنار اسامی فرعون و قارون است که از ذکر این نام، اهمیت مقام‌ هامان فهمیده می‌شود.

مرحوم طبرسی می‌گوید: هامان وزیر فرعون و قارون خزانه‌دار او بوده است. هامان در دربار فرعون آن قدر نفوذ داشت که قرآن در آیه ۶، سوره قصص از لشکریان مصر به لشکریان فرعون و هامان تعبیر می‌کند.

سوره غافر آیه ۲۴ نیز، اشاره دارد به اینکه فرعون سمبل طغیان و سرکشی و هامان که وزیر فرعون بود، سمبل شیطنت و طرحهای شیطانی و قارون مظهر ثروتمندی و یاغی‌گری و استثمارگری بود که برای حفظ ثروتش از هیچ کاری ابا نداشت.