مبعث پیامبر(ص)
مبعث پیامبر(ص) در چه زمانی در چند سالگی پیامبر رخ داد، و چه جایگاهی میان مسلمانان دارد؟
بعثت پیامبر(ص) به پیامبری رسیدن حضرت محمد(ص) است که در سال چهلم عام‌الفیل اتفاق افتاد. شیعیان مبعث پیامبر را در روز ۲۷ رجب می‌دانند و اهل‌سنت عتقاد دارد مبعث در ماه رمضان اتفاق افتاده است. مشهور مسلمانان معتقدند حضرت محمد در چهل سالگی مبعوث شده است. در تفسیر عرفانی مبعث گفته شده که بعثت در حقیقت به معنای تجلی خداوند و صفات الهی در یک انسان زمینی است.
بعثت پیامبر(ص) را اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین حادثه از رخدادهای سیره و تاریخ نبوی دانسته‌اند. مبعث، عید بزرگ در فرهنگ همه فرقه‌های اسلامی است و در سراسر سرزمین‌های اسلامی آن را جشن می‌گیرند.
جایگاه
بعثت را بزرگترین حادثه تاریخ بشری و عظیم‌ترین نعمت و رحمت الهی[۱] و اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین حادثه از رخدادهای سیره و تاریخ نبوی دانسته‌اند.[۲] واقعهٔ بعثت در فرهنگ مسلمانان جایگاهی خاص دارد. بعثت در حقیقت نقطه آغازین اسلام است، دینی که در سال‌های اولیهٔ خود با پیروانی اندک و در شرایط سخت آغاز شد، و بعدها در سراسر جهان انتشار یافت. مبعث را نقطه آغاز تحولی عظیم در تاریخ بشریت به‌شمار آورده‌اند.[۳] روز مبعث، عیدی بزرگ در فرهنگ همه فرق اسلامی است و در سراسر سرزمین‌های اسلامی، در روز مبعث، جشنهای ویژه‌ای متناسب با آداب و رسوم هر کشور برپا می‌شود.[۴]
در تفسیر و تبیین عرفانی مبعث گفته شده مبعث در حقیقت به معنای تجلی خداوند و صفات الهی در یک انسان زمینی است. مبعوث شدن پیامبر به این معناست که نفس پیامبر به درجه‌ای از عرفان و معرفت رسید که حقایقی از عالم بالا بر او آشکار شد. تجلی ذات حق در نفس پیامبر را معنای بعثت دانسته‌اند.[۵] خداوند در آیه ۱۶۴ سوره آل‌عمران خاطر نشان می‌کند که «خدا بر مؤمنان منت نهاد [كه] پيامبرى از خودشان در ميان آنان برانگيخت».[۶]
بنابر اعتقاد شیعه مبعث پیامبر(ص) در روز دوشنبه ۲۷ ماه رجب سال چهلم عام الفیل و بیستمین سال حکومت خسرو پرویز بر ایران (مطابق سال ۶۱۰ میلادی) روی داده است.[۷] مشهور میان علماء و محدثین اهل سنت این است که بعثت پیامبر(ص) در ماه مبارک رمضان، سال چهلم عام الفیل بوده؛ ولی برخی آن را هفدهم رمضان، برخی هیجدهم ماه رمضان و جمعی هم بیست و چهارم آن ماه نقل کرده‌اند.[۸]
آغاز بعثت
بعثت پیامبر اکرم(ص) در ۴۰ سالگی (و در قولی غیر مشهور ۴۳ سالگی) اتفاق افتاد؛ سبب این اختلاف، برداشت متفاوت از مفهوم بعثت است که آیا اولین نزول قرآن و آیات الهی مساوی با بعثت است، یا اولین تبلیغ رسمی و علنی.[۹]
وقتی پیامبر اکرم(ص) در غار حرا، در کوه ثور، به تفکر و عبادت مشغول بود، با نزول نخستین آیات سوره علق، و دعوت او به «خواندن به نام پروردگاری که آفرید» آغاز شد و با نخستین آیات سوره مدثر ادامه یافت. پیامبر(ص) ابتدا همسرشان خدیجه و پسر عمویشان علی(ع) را در جریان نبوت خویش قرار دادند. ۳ سال بعد با نزول آیهٔ «وَاَنْذِرْ عَشیرَتَک الاْقْرَبین[۱۰]» دعوت وارد مرحله جدیدی شد و در همان سال با نزول آیه «فَاصْدَع بِما تُؤْمَرُ وَاَعْرِض عَن الْمُشْرِکین…[۱۱]» علنی شد.
اول بار پیامبر(ص) در بازار عُکاظ، جایی که همه مردم برای تجارت در آن جمع بودند و عده‌ای نیز در بلندی‌های آن به بیان اشعار تازه و داستان‌های گوناگون مشغول بودند، همه را به سکوت خواندند و دعوت خویش را آشکار کردند. آن روز ابولهب، پیامبر(ص) را مورد استهزا قرار داد و عده‌ای نیز به پیروی از او پیامبر(ص) را آزار رسانیدند؛ اما ابوطالب در حمایت از پیامبر(ص) آنان را تنبیه کرد، عده کمی ایمان آوردند و به جمع گروه اندکی که در این دورهٔ ۳ ساله، پنهانی ایمان آورده بودند، پیوستند.[۱۲]
گفته‌اند نخستین نشانه‌های بعثت پیامبر(ص) به هنگام ۴۰ سالگی او، شبی در ماه رمضان، یا ماه رجب است که فرشتهٔ وحی در غار حرا بر پیامبر(ص) ظاهر شد و بر او نخستین آیات سورهٔ علق را خواند. بنابر روایات، پیامبر(ص) به شتاب به خانه بازگشت و خواست که او را هر چه زودتر بپوشانند. گفته شده برای مدتی در نزول وحی وقفه‌ای ایجاد شد و همین امر پیامبر(ص) را غمناک ساخته بود، ولی اندکی بعد فرشتهٔ وحی بازآمد و آن حضرت را مأمور هدایت قوم خود کرد.[۱۳] در تفسیر نمونه گفته شده که به اعتقاد اکثر مفسران سوره علق نخستین سوره‌ای است که بر پیامبر اکرم(ص) نازل شده است.[۱۴]
منابع
- ↑ بلاغی، صدرالدین، «مبعث خاتم الانبیا»، دارالسلام، شماره ۲۴، اردیبهشت ۱۳۳۱ش، ص۹.
- ↑ سید علوی، سید ابراهیم، «بعثت پیامبر در تاریخ طبری»، کیهان اندیشه، شماره ۲۵، ۱۳۶۸ش، ص۵۷.
- ↑ مطیع، مهدی، «بعثت»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۲، ذیل مدخل.
- ↑ مطیع، مهدی، «بعثت»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۲، ذیل مدخل.
- ↑ «بعثت پیامبر اسلام(ص) در گفت‌وگو با محسن غرویان»، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، انتشار: ۱۵ اردیبهشت ۹۵، بازدید: ۱۵ بهمن ۱۴۰۲.
- ↑ علوی مهر، حسین، «بعثت و اهداف آن»، فرهنگ کوثر، شماره ۴۴، ۱۳۷۹ش، ص۱۲.
- ↑ مدیر شانه چی، کاظم، «بعثت رسول اکرم(ص)»، نامه آستان قدس، شماره ۲۹ و ۳۰، ۱۳۴۶ش، ص۱۷؛ مطیع، مهدی، «بعثت»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۲، ذیل مدخل.
- ↑ «پیامبر(ص) در چه تاریخی به پیامبری مبعوث شد؟»، آیین رحمت، بازدید: ۲۴ بهمن ۱۴۰۲ش.
- ↑ مطیع، مهدی، «بعثت»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۲، ذیل مدخل.
- ↑ سوره شعراء، آیه ۲۶.
- ↑ سوره حجر، آیه ۱۵.
- ↑ مطیع، مهدی، «بعثت»، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۲، ذیل مدخل.
- ↑ جمعی از نویسندگان، «اسلام»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، ج۸، ذیل مدخل.
- ↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة، ۱۳۷۱ش، ج۲۷، ص۱۵۳.