سندیت ثواب‌های منسوب به ادعیه و زیارت‌ها
احادیث، ادعیه و زیارت‌های بسیاری در «مفاتیح الجنان» موجود است که میزان ثوابی را برای آن ذکر نموده‌اند، مانند بخشش ۷۰ سال گناه یا ثواب ۱۰۰۰ حج و عمره یا اشک بر سیدالشدا(ع) و ثواب خاص آن، آیا این احادیث درست است و با آیات سوره زلزال تطبیق دارد؟
ثواب‌های منسوب به ادعیه و زیارت‌ها در کتاب‌هایی چون مفاتیح‌الجنان نقل شده است که انجام برخی اعمال موجب بخشش گناهان یا ثواب بسیار زیادی می‌شود. در مقابل آیات سوره زلزال بیان کننده مشاهده تمام اعمال در روز حسابرسی است؛ این دو موضوع با توجه به صحت احادیث این‌گونه بیان شده است که تمام اعمال فردای قیامت به شخص نمایش داده می‌شود؛ اما در صورت توبه واقعی، گناهان بخشیده و با انجام اعمال ذکر شده ثواب آنها برای او ثبت می‌گردد.
ثواب دعا در روایات و ادعیه
منابع روایی و ادعیه در مقابل خواندن برخی دعاها ثواب‌های بسیار زیادی را ذکر نموده‌اند. درباره ثواب خواندن دعا و زیارت و یا بخشش گناهان بوسیله ادعیه و اذکار چند نکته ضروری وجود دارد:
- صحت این‌گونه احادیث؛
- تطبیق این احادیث با آیات سوره زلزال؛
- شرایط توبه واقعی.
ثواب دعاهای وارد شده در برخی کتاب‌های روایی و ادعیه ارتباط مستقیم با بحث توبه و دوری از گناه دارد. با توجه به دلایل عقلی و نقلی (آیات و روایات) توبه و پذیرش آن دارای شرایطی است که در صورت نبودن آن شرایط، توبه حقیقی محقق نخواهد شد.[۱]
بررسی صحت احادیث
احادیث و روایات ائمه(ع) هم‌چون گفتگوهای تمام انسان‌ها انواع و اقسامی دارند. بعضی از آنها در صدد بیان تمام جزئیات و شرایطند. مانند قانون‌گذاری که این‌گونه موارد تمام شرایط و جزئیات مورد دقت قرار می‌گیرد.
برخی دیگر از آنها فقط در مقام تشویق یا امید دادن هستند؛ در این‌گونه موارد شرایط و جزئیات ذکر نمی‌شود. البته احادیثی که برای امید دادن وارد شده صحیح بوده نه اینکه صرفاً به دلیل امید دادن بیان شده باشند.[۲] از این رو این احادیث ثواب واقعی آن اعمال را بیان می‌کنند.
تطبیق احادیث ثواب دعاها با آیات سوره زلزال
بعضی اعمال و گناهان هستند که موجب از بین رفتن اعمال خوب می‌شوند که این را حبط عمل می‌گویند. برخی اعمال خوب نیز باعث پوشاندن گناهان و کارهای زشت انسان می‌شوند.[۳] با توجه به این مطلب اعمال خوبی که به موجب اعمال بد از بین می‌روند و حبط می‌شوند دیگر وجود ندارند، تا اینکه در قیامت آنها مشاهده شوند و همین‌طور است اعمال بدی که توسط بعضی اعمال خوب از بین می‌روند و به اصطلاح تکفیر می‌شوند.[۴]
از پیامبر(ص) نقل شده: کسی که سبحان الله بگوید خداوند درختی در بهشت برایش می‌کارد. مردی از قریش برخاست و عرض کرد: پس ما در بهشت درختان زیادی داریم؟ حضرت فرمود: آری؛ ولی بترسید از این که آتشی به سوی آنها بفرستید و همه را بسوزانید.[۵]
شرایط توبه واقعی
از رسول خدا(ص) نقل شده: ندامت و پشیمانی توبه است. در روایات معصومین(ع) نیز بیان شده است که خدا توبه را می‌پذیرد و گناهان را می‌آمرزد، اما مجرد گفتن «استغفرالله» یا اظهار پشیمانی یا حتی گریه را نمی‌توان دلیل توبه واقعی دانست، بلکه با وجود سه علامت، می‌توان توبه را واقعی و حقیقی دانست:
- قلباً از گناهان گذشته بیزار و متنفر و در قلب و جان خود اندوهناک و پشیمان و شرمنده باشد؛
- تصمیم جدی داشته باشد که در آینده مرتکب گناه نشود؛
- اگر در اثر گناه، کاری را انجام داده که قابل جبران است، تصمیم بگیرد آن را تلافی و جبران کند.[۶]
بنابراین احادیث ذکر شده در سؤال و احادیثی از این دست، تقریباً همگی صحیح بوده و در مقام بیان ثواب واقعی می‌باشند؛ و از طرفی نیز این گونه روایات با آیات سوره زلزال و نشان داده شدن اعمال، فردای قیامت، هیچ منافاتی ندارند.
مطالعه بیشتر
- تفسیر تسنیم، آیت الله جوادی آملی، ج۱، ص۳۱ الی ۵۲.
منابع
- ↑ امینی، ابراهیم، خودسازی، بی‌جا، انتشارات شفق، چاپ هشتم، ۱۳۷۵ش، ص۱۷۵.
- ↑ مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، تحقیق صادق حسن‌زاده، انتشارات فیروزآبادی، چاپ اول، ص۱۰۲–۱۰۳.
- ↑ طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، ج۲، ص۲۵۰ الی ۲۸۳.
- ↑ تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۵۸۴.
- ↑ دستغیب، گناهان کبیره، انتشارات جهان، چاپ ششم، ج۱، ص۷.
- ↑ دستغیب، خودسازی، ص۱۷۵.