علم (عزاداری)

سؤال

تاریخچه علم عزاداری چیست؟

درگاه‌ها
امام حسین.png


عَلَم عزاداری

معرفی و ویژگی‌ها

قیمت انواع علم و علامت بسته به اندازه و شمار تیغه‌ها و تندیسها، استاد سازنده، جنس آنها، که از آهن یا برنج باشد، و نوع قلمکاری یا طلاکوب یا نقره‌کوب آن متفاوت است. یکی از سازندگان علامت می‌گوید: هرچه جنس و ساخت علامت بهتر باشد، قیمت آن نیز بالاتر می‌رود. گران‌ترین علامتها، آنهایی‌اند که در ساختشان از روکش طلا، کنده‌کاریهای بیشتر و پیچیده‌تر و تزیینات زیباتری استفاده شده است. کوچک‌ترین و ارزان‌ترین علامتهای موجود در بازار، علامتهای پنج‌تیغه‌اند. هرچه به شمار تیغه‌های یک علامت اضافه شود، قیمت آن نیز افزایش پیدا می‌کند. در چند سال اخیر، گرایش دسته‌های سوگوار به استفاده از علمها و علامتهای پرتیغه زیاد شده است. همیشه خریداران علامتها و قطعات آن را هیئتها و توانگران و بزرگ‌سالان تشکیل نمی‌دهند؛ گاه کودکان و نوجوانان نیز با پول قلک خودشان یک تیغه علم کوچک می‌خرند.

معمـولاً وسایل دیگری نیـز مانند پر، شاه‌پر و پارچۀ مخمل و از این قبیل چیزها به علامتها به عنوان تزیین افزوده می‌شود، که قیمت مستقلی دارند.[۱]

تاریخچه

توغ‌ (یا تُغ‌/ تق‌/ توق‌/ طوغ‌/ طوق‌)، میله‌ای‌ که‌ در قدیم‌ بر سر آن‌منگوله‌ای‌ از دم‌ اسب‌ می‌آویختند و برای‌تعیین‌ مکان‌ گرد آمدنِ سپاه‌ از آن‌ استفاده‌ می‌کردند. واژة‌ توغ‌ از تغ‌ ترکی‌ جغتایی‌ و آن‌ نیز از اصل‌ چینی‌ تو به‌ معنای‌ درفش‌ گرفته‌ شده‌ است‌ (دورفر ، ج‌ 2، ص‌ 621). پادشاهان‌ سلسلة‌ هان‌ (202 ق‌ م‌ ـ ح 220 میلادی‌) تو را در مراسم‌ تشییع‌ جنازه‌ پیشاپیش‌ تابوت‌ حرکت‌ می‌دادند. در روزگار مغولان‌ کاربرد توغ‌ کاملاً رواج‌ یافت‌. توغ‌ در آیین‌ شَمَنی‌ مظهر روح‌ محافظ‌ (سولده‌) و اهتزاز آن‌ به‌ معنای‌ لشکرکشی‌ بود. رواج‌ توغ‌ در ایران‌ در دورة‌ صفوی‌ نیز ادامه‌ یافت‌. در حکومت‌ عثمانی‌، توغ‌ نشانی‌ برای‌ مراتب‌ نظامی‌ و دیوانی‌ بود. آغاز لشکرکشی‌ نیز با برافراشتن‌ تدریجی‌ توغها در فضای‌ کاخ‌ سلطنتی‌ در استانبول‌ همراه‌ بود. آغاز لشکرکشی‌ نیز با برافراشتن‌ تدریجی‌ توغها در فضای‌ کاخ‌ سلطنتی‌ در استانبول‌ همراه‌ بود. در ایران‌، دست‌کم‌ از دورة‌ صفویه‌ به‌ بعد، استفاده‌ از نوعی‌ توغ‌ در مراسم‌ عزاداری‌ بویژه‌ در ایام‌ محرّم‌ معمول‌ بوده‌ است‌.[۲]

منابع

  1. باقی، عمادالدین، «عزاداری»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، تهران، ج۶، ذیل مدخل.
  2. منفرد، افسانه، «توغ»، دانشنامه جهان اسلام، ج۸، ذیل مدخل، ۱۳۹۳ش.