حدیث «الاسلام یعلو و لایعلی علیه»
آیا عبارت «الإسلامُ یَعْلوا و لایُعْلی عَلَیه» حدیث است؟
الإسلامُ یَعْلوا و لایُعْلی عَلَیه، حدیثی از پیامبر(ص) که براساس آن، هیچ قانونی بر قانون اسلام برتری نخواهد داشت. این حدیث در کتاب من لایحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه آمده و عالمان مسلمان در مباحث فقهی به آن استناد کرده‌اند. همچنین محتوای این حدیث با آیه نفی سبیل که هرگونه تسلط کافران بر مسلمان را رد کرده، همخوانی دارد.
متن حدیث
| « | الْإِسْلَامُ يَعْلُو وَ لَا يُعْلَى عَلَيْهِ[۲]
اسلام برتر است و چیزی بر آن برتری ندارد. |
» |
جایگاه
حدیث الاسلام یعلو و لایعلی علیه، از پیامبر اسلام بوده و در کتاب من لا یحضره الفقیه از کتب اربعه شیعه[۳] و کتاب سنن الدار قطنی از منابع روایی اهل‌سنت [۴] نقل شده است. عالمان شیعه و سنی[۵] در مباحث مختلفی به این حدیث استناد کرده‌اند. به گفته مرتضی مطهری از عالمان معاصر، این حدیث از سخنان متشابه پیامبر(ص) است که هر گروهی از علما از منظری خاص به آن نگریسته و از آن استنباط کرده‌اند. فقها از این حدیث استنباط کرده‌اند که در مقررات اجتماعی اسلام، هیچ قانونی که نتیجه آن برتری غیرمسلمان بر مسلمان باشد، وجود ندارد. همچنین متکلمان با استفاده از آن می‌گویند که منطق اسلام بر هر منطقی برتری دارد و کسانی که از بُعد اجتماعی به این حدیث می‌نگرند گفته‌اند که قانون اسلام از هر قانون دیگری با نیازهای بشر منطبق‌تر است.[۶]
کاربردهای فقهی
این حدیث بیانگر قاعده‌ای عام است که بر اساس آن در هر حکمی باید برتری اسلام لحاظ شود چراکه ولایت کافر بر مسلمان جایز نیست.[۷] برای این قاعده مصادیق متعددی ذکر شده است از جمله:
- اهل ذمه برای زندگی در ممالک اسلامی باید جزیه بپردازند.
- زن مسلمان نمی‌تواند با مرد کافر ازدواج کند.
- اگر زن یا شوهر ذمی، مسلمان شود، حکم به اسلام فرزندشان می‌شود.[۸]
تأیید محتوای روایت با آیه نفی سبیل
محتوای این روایت با آیه «وَلَنْ يَجْعَلَ اللهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا؛ و خدا تا ابد اجازه نداده که کافران کمترین تسلطی بر مؤمنان داشته باشند» (نساء، ۱۴۱.) تأیید شده است. فقها از این آیه، قاعده نفی سبیل را استخراج کرده‌اند. این قاعده بر هر حکمی که باعث برتری کافر بر مسلمان شود، مقدم است.[۹] فقها در مسائل مختلف فقهی، به این آیه استناد کرده‌اند.[۱۰]
منابع
- ↑ شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۳۳۳، ح۵۷۱۹، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- ↑ [۱]
- ↑ شیخ صدوق، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۳۳۳، ح۵۷۱۹، تصحیح علی‌اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ دوم، ۱۴۱۳ق.
- ↑ دار قطنی، علی بن عمر، سنن الدار قطنی، ج۴، ص۳۷۱، ح۳۶۲۰، تحقیق حسن عبدالمنعم شبلی و دیگران، بیروت، مؤسسة الرسالة، الطبعة الاولی، ۱۴۲۴ق/۲۰۰۴م.
- ↑ نگاه کنید به مجلة جامعة ام القری، مجموعة من المؤلفین، ج۸، ص۴۲۲.
- ↑ مطهری، مرتضی، حماسه حسینی، ص۱۹۸-۱۹۹.
- ↑ نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، ج۲۹، ص۲۰۶، تحقیق محمود قوچانی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ هفتم، ۱۳۶۲ش.
- ↑ «الإسلام يَعْلُو ولا يُعْلَى»، الجمهرة؛ الموسوعة الشاملة لمفردات المحتوى الإسلامي.
- ↑ جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، ج۲، ص۵۹۵، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، ۱۳۷۶ش.
- ↑ موسوی سبزواری، عبدالاعلی، مواهب الرحمن، ج۱۰، ص۴۳، بی‌جا، چاپ دوم، ۱۴۰۹ق؛ جعفری، یعقوب، تفسیر کوثر، ج۲، ص۵۹۶، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، ۱۳۷۶ش.