توصیه امام علی(ع) بر لزوم نصحیت‌پذیری
روایتی از امام علی(ع) نقل شده که می‌فرمایند: «یا ایّها الناسُ، اقْبَلوا النَصیحه ممّنْ نَصَحَکم وتلقَّوها بالطاعه ممّنْ حمَلَها اِلیکم واعلَموا …» درباره صحت این روایت و سند آن توضیح دهید؟
لزوم قبول نصیحت در روایتی از امام علی(ع) نقل شده است. موضوع این روایات درباره نصیحت و نصیحت‌پذیری در سایر منابع روایی و دیگر امامان شیعه نیز مشاهده می‌شود. روایت لزوم پذیرش نصیحت، پس از انجام واجبات و ترک محرمات، بر اموری اشاره دارد که انجام آنها می‌تواند موجب سعادت دنیا و آخرت شخص شود. این روایت از نظر سندی با توجه به منبعی که آن را ذکر نموده و با بررسی و مطابقت با دیگر سخنان امام علی(ع) و هم‌خوانی با آنها از نظر فصاحت و بلاغت و نیز معنا و مفهوم، مورد تایید بزرگان دینی قرار گرفته است.
جایگاه نصیحت در اسلام
یکی از وظایف دینی که در اسلام بر آن تاکید شده، موعظه و نصیحت کردن از راه صحیح است. امام صادق(ع) در روایتی می‌فرمایند: «یجبُ للمؤمنِ علی المؤمنِ أنْ یُناصِحَه؛ بر مؤمن واجب و لازم است که مؤمن دیگر را نصیحت کند.»[۱] بنابراین نصیحت کردن یکی از حقوق واجب در نظر گرفته شده است. روایات این باب در برخی منابع روایی با عنوان نصیحت و یا پذیرش نصیحت ذکر شده است.
پذیرش نصیحت در کلام امام علی(ع)
حدیث لزوم قبول نصیحت از امام علی(ع) در کتاب غرر الحکم تألیف ناصح الدین عبد الواحد معروف به آمِدی، و همچنین در کتاب عیون الحکم و المواعظ تألیف علی بن محمد اللیثی الواسطی از بزرگان قرن ششم، چنین آمده: «یا ایّها الناسُ! اقْبَلوا النَصیحه ممّنْ نَصَحَکم وتلقَّوها بالطاعه ممّنْ حمَلَها اِلیکم واعلَموا! اَنّ الله سبْحانَه لم یمدَحْ مِنَ القلوبِ الا اَوْعاها للحکمه و مِنَ الناسِ الّا اسرَعَهم الَی الحقِّ اِجابه واعْلَموا! اَنّ الجهادَ الاکبرَ جهاد النفسِ فاشْتَغِلوا بجهادِ انفسِکم تسْعَدوا وَ ارْفَضوا القیلَ و القالَ تسلَموا، واَکْثِروا ذکرَ الله تغْنَموا، وکونوا عبادَ الله اخوانًا تفوزوا لدَیْهِ بالنَعیمِ المُقیمِ؛ ای مردم از کسی که شما را نصیحت می‌کند قبول کنید و آن را بپذیرید از کسی که آن را به سوی شما حمل می‌کند، و بدانید که خدای سبحان قلب‌هایی را ستایش می‌کند که پذیرای حکمت باشند و مردمی را ستایش می‌کند که در اجابت از حق از دیگران سریع‌ترند، و بدانید که بزرگ‌ترین جهاد، جهاد با نفس است، پس با نفس[خود] جهاد کنید تا سعادت‌مند شوید، و قیل و قال (منازعه و جدال) را ترک کنید تا سالم بمانید، و خدا را زیاد به یاد بیاورید تا غنیمت و ذخیره‌ای برای شما باشد، ای بندگان خدا با هم برادر باشید (رفتار برادرانه داشته باشید) تا در نزد خدا به نعمت همیشگی (بهشت) برسید.»[۲]
حدیث به برخی دستورات اخلاقی اشاره دارد که پس از انجام واجبات و ترک محرمات اگر به آنها پایبند باشند در دنیا و آخرت، مطابق نقل روایت، زندگی سعادتمندی خواهند داشت. حضرت علی(ع) به اعمالی از جمله نصیحت‌پذیری و مجاهده با نفس اماره و کنار گذاشتن صفات ناپسند در رابطه با اجتماع و برادری با یکدیگر که ثمره این برادری اتحاد و همدلی است، اشاره می‌نمایند.
سند روایت
کتاب‌هایی که تنها سخنان امام علی(ع) در آنها جمع‌آوری شده سه کتاب است، نهج البلاغه جمع‌آوری و تنظیم سید رضی، غرر الحکم تألیف ناصح الدین عبد الواحد و عیون الحکم و المواعظ تألیف علی بن محمد اللیثی الواسطی است. کتاب‌های نهج البلاغه و غرر الحکم[۳] در طول تاریخ مورد توجه بزرگان دینی بوده، و در بررسی سخنان از نظر فصاحت و بلاغت و نیز معنا و مفهوم با محتوای دیگر سخنان ایشان هم‌خوان بوده و مورد تایید قرار گرفته است، همچنین کتاب عیون الحکم و المواعظ نیز مطابق دو کتاب دیگر بوده و از نظر سند می‌توان این حدیث را معتبر دانست.