فواید توحید از دیدگاه قرآن

سؤال

اعتقاد به توحيد از ديدگاه قرآن چه آثار و فوايدي دارد؟

اعتقاد به توحيد يكي از اصول دين در اسلام به شمار مي رود، و اين توحيد نه تنها در دين اسلام يك مسأله مهم است، بلكه اين اصل، رشته پيوند بين تمام اديان آسماني است، به طوري كه اولين دعوت انبياء الهي به اين اصل بوده است و تا آخر هم همه دستورات و قوانين ديني، آميخته و مُبتني بر اين اصل مي باشد و اگر كسي اعتقاد به خداوند متعال نداشته باشد نمي توان او را ديندار يا مسلمان ناميد .

پس اعتقاد به چنين اصلي نمي تواند بدون آثار باشد، بلكه سر منشأ تمام خيرات و آثار نيك است. همچنانكه پيامبر اسلام (ص) هم رستگاري انسان را در گرو اعتقاد به توحيد قرار داده است. «قولوا لا اله الاّ اللّه تفلحوا» (بگوييد خدائي جز پروردگار يگانه نيست تا رستگار شويد) .

همانطور كه از آيات و روايات بدست مي آيد، اعتقاد به توحيد داراي آثار فراواني مي باشد كه نمي توان همه آنها را بيان كرد و به همين خاطر تنها به گوشه اي از آن آثار اشاره مي شود.

ایجاد تعهد اخلاقی و انسانی

يك خداشناس واقعي، خود را در مقابل قوانين و تكاليف الهي، ملتزم به اطاعت و عمل مي داند، قرآن كريم مي فرمايد: ﴿ان اعبُدوا اللّه واجتَنبوا الطاغوت﴾ (نحل/36) بندگي خدا را بكنيد و از طاغوت پرهيز كنيد.

پس يك موحّد واقعي، هميشه در پي انجام كارهاي نيك است؛ زيرا يك انگيزه دروني براي پرهيز از ارتكاب اعمال زشت دارد و آن انگيزه همان اطاعت خداي يگانه است كه مي داند اگر به دنبال انجام اعمال زشت برود، از اطاعت خدا خارج مي شود. اين ايجاد تعهد اخلاقي و انساني در انسان يك اثر مثبت اجتماعي هم دارد و آن اين است كه ديگر لازم نيست بر سر چنين افرادي يك نگهبان و يا ناظر گذاشته شود، تا مراقب اعمالشان باشد، چون وجود چنين تعهدي مانع از ارتكاب اعمال زشت مي باشد و وقتي كه افراد يك جامعه داراي چنين خصوصيتي شدند، ديگر كمتر نيازي به پليس و دادگاه پيدا مي شود.

همت بلند

اعتقاد به توحيد موجب تعالي همت انسان مي شود. زيرا وقتي انسان اعتقاد به توحيد پيدا مي كند، خودش را در مقابل منبع همه كمالات و فيض ها مي بيند و سعي مي كند خويشتن را به اين مبدأ نزديكتر كند و كارهاي خودش را فقط به خاطر خشنودي و جلب رضايت پروردگار متعال انجام دهد و در اين راه، سختي ها و مرارت ها را به راحتي به جان بخرد زيرا هدفش بزرگ است. لذا با اين هدف انسان از «حقير بيني» به طرف «عظيم نگري» پيش مي رود.

نوع دوستي

يكي ديگر از آثار توحيد، نوع دوستي است. وقتي يك انسان خداشناس در تمام مراتب توحيد به يگانگي خداوند متعال قائل شد، هيچ وقت خواسته هاي نفساني خويش را به انجام وظايف و تكاليف محوله از طرف خدا ترجيح نخواهد داد و هرگز به دنبال خود پرستي يا تعصبهاي نژادي و قبيله اي و يا مال و ثروت و زن و فرزند نخواهد بود و چنين انساني ديگر عاقبت كارش به تفاخر و خودنمايي و يا تكبر و شهوت پرستي و يا سودجويي شخصي منجر نمي شود. زيرا هدف اين شخص هميشه تأمين خواسته ها و آرزوهاي خويش نيست، بلكه براي آسايش ديگران و خدمت به جامعه اقدام مي كند و حتي گاهي مصلحت مردم را بر نفع شخصي خويش ترجيح مي دهد.

آزادگي

كسي كه خدا را يكتا مي داند و ايمان دارد كه او بر همه چيز دانا و توانا است و تمام موجودات مخلوق او هستند، هرگز در برابر ديگران به تملّق و چاپلوسي نمي پردازد و نيرومندترين قدرت ها و شكوه مندترين ثروت ها نمي تواند او را به بندگي و كوچكي و كرنش وا دارد و تنها در پيشگاه خداي يكتا است كه سر به سجده مي گذارد و در برابر او است كه پيشاني بر خاك مي نهد. قرآن كريم مي فرمايد: ﴿فالهُكُم الهٌ واحد فَله اَسلِمُوا﴾ (خداي شما خدائي است يكتا، در برابر او تسليم شويد.)

همبستگي و وحدت جميع ملت ها

اگر افراد يك جامعه بر اين اعتقاد باشند كه تنها خالق و تنها مدبّر امورات و تنها حاكم و سلطان همه مخلوقات، خداي يگانه است، و فقط او است كه شايسته اطاعت و بندگي و تنها او صاحب سرنوشت انسانهاست، در مي يابند كه مبدأ همه يكي است، پس نمي تواند مقصد هم يكي نباشد. همچنانكه قرآن كريم مي فرمايد: (بدرستي كه همه از طرف خدائيم و همه بسوي او بر مي گرديم). باز قرآن كريم در اين رابطه مي فرمايد: (خداي شما يكي است و پروردگاري غير از من نيست، پس بندگي مرا بكنيد.)

پس وقتي كه همه به يك خدا معتقد شدند، و همه به دستورات يك خدا عمل كردند، ديگر جايي براي جدائي و اختلاف نمي ماند، خدای متعال همه را اینگونه دعوت کرده است که به ریسمان الهی چنگ بزنند و در گرد ریسمان الهی متحد شوند و از هم متفرق نشوند. ﴿وَاعتَصِموا بِحَبلِ اللَّهِ جَميعًا وَلا تَفَرَّقوا﴾ (آل عمران/103)به ریسمان الهی چنگ زنید و از هم متفرق نشوید.

مساوات و عدالت

در سايه توحيد، همه خداپرستان چاره اي جز پيروي از قانون الهي كه بر اساس حكمت و عدل تنظيم شده ندارند. بديهي است كه پيروي از قانون الهي موجب گسترش عدالت واقعي خواهد شد و هرگونه ظلم و تجاوز از بين خواهد رفت. در توحيد اسلامي قدرت مطلق در خدا متمركز شده است. او به همه چيز داناست و همه چيز به او برپاست و فرمان و امر او در سراسر جهان پهناور آفرينش جاري است ﴿هو الحي القيوم...بيده الملك...و هو علي كل شيء قدير...﴾.

پس ماليكت مطلق هر چيز به دست خداست. كليه منابع طبيعي، اموال و ثروتها را او پديد آورده است. وصاحب اختيار و دارنده آنها مي باشد. اين مواهب الهي براي عموم مردم آفريده شده است، پس بايد همه بندگان خدا، از اين مواهب الهي بهره ببرند و اين بهره بردن هم بايد با رعايت اصل عدالت تعيين شده باشد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:

۱- پيام قرآن، آيه الله مكارم شيرازي، ج ۳، ص ۳۵۵ و ۲۸۲ و ۲۸۶ و ۳۷۶ .

۲- الله خالق الكون، استاد جعفر الهادي.

۳- راه خداشناسي، آيه الله سبحاني.

۴- درسهايي از اصول دين، هيئت تحريريه مؤسسه در راه حق .

۵- قرآن كريم.

۶- سخني چند درباره خداشناسي، شهيد دكتر محمد جواد باهنر.