امتحان الهی در قرآن

سؤال

منظور از امتحان الهی در قرآن چیست؟ لطفاً با استناد به آیات، به‌طور کامل توضیح دهید؟

درگاه‌ها

هدف از امتحان الهی

آزمايش و امتحان يك برنامه و سنّت حتمى الهى است‏.

.امتحان خدا یعنی انسان را در بوته سختیها قرار دادن برای اینکه خودش به اختیار خودش، خودش را به کمال برساند. خداوند مرگ و حیات را خلق کرد تا اعمال خوب و بد مشخص شوند. (آیه دو ملک)

از آنجا که نظام حیات در جهان هستی، نظام تکامل و پرورش بوده و تمامی موجودات زنده مسیر تکامل را می‌پیمایند، تمام انسان‌ها، اعم از انبیاء و اولیا و خواص و عوام، طبق این قانون باید آزمایش و امتحان شده و استعدادهای خود را شکوفا سازند، گرچه امتحانات الهی از تنوع خاصی برخوردارند، برخی با وفور نعمت و کامیابی‌ها و برخی دیگر با حوادث سخت و ناگوار و شکست‌ها همراهند، اما هیچ‌کس از این سنت الهی مستثنی نیست. امتحان الهی به‌عنوان تربیت و سنت عمومی، انسان‌های خوب و بد را بازمی‌شناساند.

امتحان الهی امری حتمی و اجتناب ناپذیر است که همه انسان‌ها را شامل می‌شود.

امتحان شدن حضرت ابراهیم: ﴿بخاطر آورید هنگامی که خداوند ابراهیم(ع) را با وسایل گوناگون آزمود و او به خوبی از عهده این آزمایش‌ها برآمد.﴾(بقره:۱۲۴)

آیه ۲ عکبوت:آيا مردم پنداشتند كه تا گفتند ايمان آورديم، رها مى‌شوند و مورد آزمايش قرار نمى‌گيرند؟ محک زدن ایمان. آیه ۷ کهف. آیه ۱۴۲ آل عمران.

صبر و تقوا در مقابل امتحان الهی

امتحان، از جمله سنّت هاى قطعى و فراگير و مستمرّ الهى است.

صبر، تقوا، ذکر خدا، رمز توفيق انسان در برابر آزمايش الهى.

آیه ۱۵۵ بقره. صبر اسماعیل صافات (37) 102 و 103 و 106. ۲۱۴ بقره. ۲۰ فرقان.

خداوند بندگانش را هم به وسيله آنچه دوست مى‏دارند مى‏آزمايد و هم به وسيله آنچه نفرت دارند، تا حقيقت هركدام نمايان گردد. ازاين‏رو، هركس كه در هنگام آسايش سپاسگزار باشد و در هنگام سختى شكيبا، از زمره اخلاصمندان و مؤمنان است و پاداش و مزد خود را دارد و هر كسى كفران بورزد و گردنكشى كند، او از افرادى محسوب مى‏شود كه استحقاق عذاب را دارند.

راه پيروزى در آزمايش‏هاى الهى چند چيز است:الف: صبر و مقاومت.ب: توجّه به گذرا بودن حوادث و مشكلات.ج: توجّه به تاريخ گذشتگان كه چگونه مشكلات را پشت سر گذارده‌‏اند.د: توجّه به اينكه همه مشكلات ما در منظر و ديد خداست و همه چيز حساب دارد.

مصادیق آزمایش الهی

مقالهٔ اصلی: مصادیق آزمایش الهی

آيات قرآن نمونه‌هايى از امورى كه انسان با آنها امتحان مى‌شود، از قبيل ترس، گرسنگى، زيان‌هاى مالى و مرگ فرزندان، پيامبران و دستورهاى خداوند، و به‌طور كلّى از نظر قرآن، شرور و خيرها نيز از آزمايش‌هاى الهى محسوب مى‌شوند.

انسان با هر خیر و شری مورد آزمایش الهی قرار می‌گیرد. همه نعمت ها اعم از مال و فرزند و خانواده و تمام زینت های دنیا و نیز همه بلایا و مصایب مانند مرگ نزدیکان، فقر، گرفتاری و... از مصادیق الهی است.

مسئله آزمايش الهى در قرآن به دو صورت مطرح گرديده است: گاهى به صورت كلى و اين كه افراد در كشاكش زندگى، مورد آزمون قرار مى گيرند. ومحك آن راستگو را از دروغگو جدا مى سازد وگاهى ديگر، به صورت ملموس وعينى و با تشريح سرگذشت امت هاى پيشين، كه مورد آزمايش قرار گرفته اند و گروهى رفوزه و گروهى نيز پيروز شده اند.

مطالعه بیشتر

۱ـ علامه طباطبایی، المیزان، ترجمه موسوی، ج۴، ص۵۲ به بعد.

۲ـ غفاری، ابوالحسن، سنت امتحان در زندگی انسان، مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما.