آداب سخن‌گفتن در قرآن
روش سخن گفتن در قرآن چگونه تبیین شده است؟
قبل از هر چیز توجه شما را به نکاتی جلب می‌کنیم:
۱ـ قرآن کریم درباره کیفیت سخن گفتن به برخی از محورهای چگونگی سخن گفتن اشاره فرموده است، از جمله:
الف) سخن گفتن باید با نرمی باشد، ﴿فَقُولا لَهُ قَوْلًا لَیِّناً لَعَلَّهُ یَتَذَکَّرُ أَوْ یَخْشی﴾[۱] ولی به نرمی با او (فرعون) سخن بگویید؛ شاید متذکر شود، یا (از خدا) بترسد!.
ب) سخن گفتن نباید با داد و فریاد همراه باشد، نه در همه جا بلکه در نوع محاورات عرفی و در شرایط عمومی و الا در مقابل حاکم ﴿لا یُحِبُّ اللَّهُ الْجَهْرَ بِالسُّوءِ مِنَ الْقَوْلِ إِلاَّ مَنْ ظُلِم﴾[۲] زیرا خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَ اغْضُضْ مِنْ صَوْتِکَ إِنَّ أَنْکَرَ الْأَصْواتِ لَصَوْتُ الْحَمِیر…﴾[۳] از صدای خود بکاه (و هرگز فریاد مزن) که زشت‌ترین صداها صدای درازگوشان است.[۴]
ج) سخن گفتن در غیر جای خودش نباید همراه با ناله و نفرین یا اف گفتن و … باشد زیرا در قرآن کریم از این گونه تکلم کردن و سخن گفتن نهی شده است.[۵] مثلاً درباره سخن گفتن با پدر و مادر می‌فرماید: ﴿... وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا کَرِیما﴾[۶] و گفتار سنجیده و بزرگوارانه به آن‌ها (پدر و مادر) بگو و…
۲ـ در سخن گفتن باید سعی شود که محتوای سخن از امراض و بیماریهای اخلاقی که غالباً زبان انسان به آن‌ها آلوده می‌شود، مبرّا و پاک باشد. برخی بیماریهای زبان عبارتند از: الف) کذب}}[۷] ب) غیبت[۸] ج) تمسخر دیگران و آن‌ها را با القاب زشت صداکردن.[۹] و…
۳ـ باید از سخن گفتن در جایی که زمینه انگیزه‌های فاسد و امراض گوناگون می‌شود خودداری کرد.
۴ـ انسان باید سخنانش مزّین به صفات پسندیده و خوب باشد از جمله: الف) صادقانه باشد: ﴿... ِ وَ الصَّادِقِینَ وَ الصَّادِقاتِ … لَهُمْ مَغْفِرَه وَ أَجْراً عَظِیماً﴾[۱۰]
ترجمه: مردان راستگو و زنان راستگو و … خداوند برای همه آن‌ها مغفرت و پاداش عظیمی فراهم ساخته است».
مطالعه بیشتر
۱. آیه الله مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، اخلاق در قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۱–۳.
۲. آیه الله مصباح یزدی، محمد تقی، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ره، ج۱–۳.