عبرت‌آموزی در قرآن
عبرت و عبرت آموزي را در قرآن بيان کنيد؟ از چه چیزهایی باید عبرت گرفت؟
قرآن برای عبرت گرفتن چند راه‌کار اساسی ارائه می‌کند: مسافرت و عبرت گرفتن از سرانجام انسان‌های گذشته؛ مطالعه تاريخ و داستان گذشتگان و پندگيري؛ عبرت گرفتن از جنگ‌های رسول خدا(ص) با توجه به عوامل پیروزی‌ها و شکست‌ها.
مسافرت و عبرت‌آموزي
قرآن مردم را تشويق به مسافرت کرده است.[۱] مسافرت و سير در زمين در فرهنگ قرآن، به معناي جهان‌گردي بي‌هدف نيست. بلكه به معناي عبرت آموزي، شناخت نشانه‌هاي خداوند، آگاهي از قدرت خدا و بررسي حوادث تاريخي گذشتگان است.
﴿أَ فَلَمْ يَسِيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ؛ آيا آنها سير در زمين نمي‌كنند، تا بنگرند سرنوشت آنان (طغيان‌گران پيشين) چگونه شد!﴾(یوسف:۱۰۹)
﴿قُلْ سِيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ؛ بگو! سير در زمين داشته باشيد تا بنگريد عاقبت تكذيب كنندگان چگونه شد.﴾(انعام:۱۱)
تاريخ و داستان گذشتگان و پندگيری
داستان‌هاي پيامبران الهي در بسياري از آيات قرآن بيان شده است. هدف قرآن از اين داستان‌ها ارائه راه‌کارهای سازنده برای کمال بشریت است. از همين‌رو از مسایلی که نقشي در هدايت ندارد، سخن به ميان نيامده است. مانند تاريخ ولادت، تاريخ وفات، فرزندان و همسران پیامبران(ع) و... . ﴿لَقَدْ كانَ فِي قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْبابِ؛ اين داستان (حضرت يوسف) براي صاحبان درك خالص، عبرت است﴾(یوسف:۱۱۱) نكته‌های عبرت‌آموزی مانند شدن مكر دشمنان، زمینه الهی برای اثبات بی‌گناهی حضرت يوسف(ع)، دوري از شهوت و گناه، رسوايي زليخا، پاكدامني حضرت يوسف(ع) و... .
جنگ‌هاي پيامبر خدا(ص)، عبرتي براي مسلمانان
قرآن در آيه ۱۳ سوره آل عمران، عنايت خداوند به رزمندگان جنگ بدر و القاء رعب در دل دشمنان را مايه عبرت صاحبان بصيرت بيان مي‌كند: ﴿قَدْ كانَ لَكُمْ آيَةٌ فِي فِئَتَيْنِ الْتَقَتا فِئَةٌ تُقاتِلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ أُخْرى كافِرَةٌ يَرَوْنَهُمْ مِثْلَيْهِمْ رَأْيَ الْعَيْنِ وَ اللَّهُ يُؤَيِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ يَشاءُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَعِبْرَةً لِأُولِي الْأَبْصارِ؛ دو گروهي كه در ميدان جنگ بدر با هم روبرو شدند، نشانه درس عبرتي براي شما بود. يك گروه در راه خدا نبرد مي كردند و جمع ديگري كه كافر بودند (در راه شيطان پست) در حالي كه آن ها گروه را با چشم خود دو برابر آنچه بودند مي‌ديدند، در اين عبرتي است براي صاحبان بصيرت.﴾ عبرت‌های جنگ‌ها عبارتند از: توجه به عوامل پیروزی‌ها و شکست‌ها؛ نقش ایمان در پیشبرد اهداف جنگ؛ برای خدا بودن جنگ‌ها نه انتقام‌جویی یا کشورگشایی و ... . قرآن ماجراي جنگ بني‌النضير و توطئه يهودي‌ها بر ضد مسلمانان و برخورد شديد لشكر اسلام با آنان و شكست سخت آنها در برابر لشكر اسلام را مایه عبرت صاحبان بصیرت می‌داند: ﴿پس عبرت بگيريد اي صاحبان بصيرت﴾(حشر:۲)
منابع
- ↑ سوره يوسف، آیه۱۰۹. سوره حج، آیه۴۶. سوره روم، آیه۹. سوره فاطر، آیه۴۴. سوره غافر، آیه۲۱ و۸۲. سوره آل عمران، آیه۱۳۷. سوره انعام، آیه۱۱. سوره نحل، آیه۳۶ و ۶۹. سوره عنكبوت، آیه۲۰. سوره روم، آیه۴۲.