اقسام دروغ
سؤال
دروغ چیست و دارای چه اقسامی است؟
دروغ به معنای خبر مخالف با واقع است و برای آن اقسامی مانند دروغ در گفتار، دروغ در نیت، دروغ در عزم و دروغ در عمل برشمرده‌‌اند.
تعریف
دروغ یا کذب، به معنای خبر مخالف با واقع است.
دروغ از جمله بیماری‌های زبان شمرده شده که بشریت از آن آسیب و رنج فراوان دیده است؛ یکی از دلایل فراوانیِ دروغ، این است که انسان تمایل دارد زبانش را آزاد بگذارد. دین اسلام به حفظ زبان از دروغ تأکید زیادی کرده، تا از برخورد این دو، تعادل حاصل شود.[۱]
اقسام
به نظر عالمان اخلاق، دروغ بر شش قسم است:
- دروغ در گفتار: هر زمان انسان خبری مخالف با واقع بگوید به دروغ در گفتار دچار شده است. امام علی(ع) به این قسم از دروغ را زشت‌ترین عادت شمرده است.[۲]
- دروغ در نیت: گاهی انسان تصمیم می‌گیرد کار نیکویی انجام دهد؛ ولی نیت او برای انجام آن کار خوشنودی خدا نیست؛ بلکه در تصمیم او خواسته‌های نَفْسانی و غیر خدایی ریشه دارد. به این حالت، دروغ در نیت گفته می‌شود.
- دروغ در عزم: گاهی انسان تصمیم می‌گیرد کار خیری را برای نزدیک شدن به خدا انجام دهد؛ اما در تصمیم خود سستی کرده و صداقت نمی‌ورزد. سرچشمه این سستی و تزلزل، خواهش‌های نفسانی است. به این حالت، دروغ در عزم گفته می‌شود.
- دروغ در عمل: دروغ در عمل به این معنا است که انسان در ظاهر حالتی به خود بگیرد که گویای وجود صفتی در باطن او است، حال آنکه او از چنان صفتی برخوردار نیست. به این عدم هماهنگی ظاهر و باطن، کذب در عمل می‌گویند.[۳]
- دروغ در مقامات دین.