شکور بودن حضرت نوح

سؤال

چرا صفت شکور در قرآن کریم فقط برای حضرت نوح آمده است؟ آیا ویژگی خاصی وجود داشته است؟

خداوند، حضرت نوح(ع) را به سبب ویژگی‌هایی که داشت «عَبْدًا شَكُورًا؛ بنده شکرگزار» خوانده است. محققان معتقدند نام بردن این صفت در مورد حضرت نوح به معنای اختصاص این صفت در مورد این پیامبر نیست. نام بردن از این صفت برای حضرت نوح به‌جهت خصوصیت و عوامل بیشتری بوده که در حضرت نوح وجود داشته و سبب گردیده خداوند از او را با این صفت، نام ببرد.

برخی خصوصیات نوح(ع) را چنین برشمرده‌اند که بسیار خدا را شکر می‌کرد. هر زمان که نعمتی به او می‌رسید و حتی پس از انجام امور روزانه مانند لباس پوشیدن و ... به ياد خدا می‌افتاد و شكرگزارى می‌كرد؛ از این جهت حضرت نوح به عبد شکور یاد شد.

متن آیه

﴿ ذُرِّ‌يَّةَ مَنْ حَمَلْنَا مَعَ نُوحٍ ۚ إِنَّهُ كَانَ عَبْدًا شَكُورً‌ا

[اى‌] فرزندان كسانى كه [آنان را در كِشتى‌] با نوح برداشتيم. راستى كه او بنده‌اى سپاسگزار بود.

اسراء:۳

﴾

شکور بودن

محققان معتقدند نام بردن صفت شکور برای حضرت نوح به معنای اختصاص این صفت به ایشان نیست. همه انبیای الهی، بندگان شکرگزار بودند و خداوند حضرت ابراهیم(ع) را شکرگزار می‌خواند: ﴿شَاكِرً‌ا لِّأَنْعُمِهِ؛ همیشه شکرگزار نعمتهای خدا بود﴾(نحل:۱۲۱)

نام بردن از صفت بنده شکور برای حضرت نوح به‌جهت خصوصیت و ظهور بیشتری بوده که در حضرت نوح وجود داشته و سبب گردیده خداوند از او را با این صفت، نام ببرد.

در سوره تغابن، خداوند خود را در برابر فردی که صدقه‌های واجب و مستحب را بدهد با صفت «شکور» یاد می‌کند: ﴿إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعِفْهُ لَكُمْ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ۚ وَاللَّهُ شَكُورٌ حَلِيمٌ؛ اگر به خدا قرض‌الحسنه دهيد برايتان دو برابرش خواهد كرد. و شما را مى‌آمرزد كه او شكرپذيرنده و بردبار است.﴾(تغابن:۱۷) شكور بودن‌ ‌خدا‌وند ‌را به معنای قدردانی، احترام‌ و عنايت‌ كننده‌ ‌دانسته‌اند.

علت توصیف نوح(ع) به شکور بودن

در برخی از روایات علت شکور بودن حضرت نوح چنین بیان شده است:

۱. سیوطی در درّالمنثور از ابن مردویه از ابی فاطیمه روایت کرده است که رسول خدا(ص) فرمود: «نوح(ع) هیچ چیزی کوچک یا بزرگ را برنمی‌داشت مگر آنکه «بسم الله و الحمدلله» می‌گفت، و از همین جهت بود که خداوند او را بنده شکور نامید».

۲. در تفسیر برهان از ابن بابویه به سند خود از محمد بن مسلم از ابی جعفر(ع) روایت کرده که فرمود: اگر خداوند نوح را عبد شکور نامید، برای این بود که آن جناب در هر صبح و شام اینگونه می‌گفت: «اللّهم إنّی اُشهِدُک أنّ ما اصبح او اَمسی بی نعمهٍ فی دینٍ او دنیا فمِنک وحدک لا شریک لک، لک الحمد و لک الشّکر بها علیّ حتی ترضا و بعدالرّضا، فأنزل الله أنه کان عبداً شکورا فهذا کان شکره» «بارالها من گواهی می‌دهم که اگر در شب و روز قرین نعمتها و عافیتم، همه آنها از تو است و تو یگانه و بی شریک هستی، حمد و شکر تو به خاطر آن نعمت‌ها بر من فرض است ولی نه تنها آنقدر که راضی شوی بلکه بعد از رضای تو نیز شکرگزارم. آنگاه بود که خداوند نازل کرد که او بنده شکور من هست. این گونه است شکر او.»

این معنا با مختصر تفاوتی به چند طریق در کافی، تفسیر قمی و عیاشی روایت شده است.