گریه حضرت فاطمه(س) برای امام حسین(ع) تا قیامت
| اطلاعات حدیث | |
|---|---|
| به نقل از | امام صادق(ع) |
| راویان | |
| راوی اصلی | ابوبصیر |
| دیگر راویان | عبدالله بن عبدالرحمن اَصَمّ، عبدالله بن حَمّاد بَصْری، محمد بن خالد، علی بن محمد بن سالم، محمد بن عبدالله |
| سند | |
| اعتبار سند | ضعیف |
| منابع شیعه | ثواب الاعمال، کامل الزیارات |
گریه حضرت فاطمه(س) برای امام حسین(ع) تا قیامت، مضمون حدیثی است در کتاب ثواب الاعمال، که از نظر سندی ضعیف شمرده شده است. دلیل ضعف سند، وجود عبدالله بن عبدالرحمن اَصَمّ شمرده شده، که رجال‌نگاران او را غلوکننده و دروغگو دانسته‌اند؛ البته محتوای روایت با دیگر روایات و با عقاید شیعه سازگار دانسته شده است.
برخی معتقدند عالم برزخ که جایگاه انسان تا رسیدن قیامت است، بعضی از ویژگی‌های دنیا را نیز دارا است؛ به باور آنان، برزخیان مانند زندگان، البته متناسب با زندگی برزخی، می‌خورند و می‌آشامند و با یکدیگر سخن می‌گویند؛ بنابراین به باور آنها، شاد شدن و گریه کردن نیز از ویژگی‌های عالم برزخ است و تا وقتی که قیامت رخ ندهد، حضرت فاطمه(س) و اهل بیت(ع) نسبت به مصیبت‌های وارد شده بر امام حسین(ع) غمگینند و گریه می‌کنند؛ اگرچه می‌دانند امام حسین(ع) زنده است و در پیشگاه خدا است.
متن و ترجمه
«...یا أبا بصیر إذا نظرتُ إلی وُلْدِ الحسین أتانی ما لا أملکه بما اُتی إلی أبیهم وإلیهم، یا أبا بصیر إنّ فاطمة(س) لتبکیه وتشهق ، فتَزْفِر جهنَّم زَفْرَة لولا أنَّ الخَزَنة یسمعون بُکاءَها وقد استَعدُّوا لذلک مَخافة أنْ یخرج منها عُنُق أو یَشْرَر دُخانها فیحرق أهل الأرض فیَکْبَحونها ما دامَتْ باکیة، و یزجُرونها ویستوثِقون من أبوابها مَخافةً علی أهل الأرض، فلا تَسْکنْ حتّی یسکن صوتُ فاطمة(س)...»[۱]
- امام صادق(ع): ... ای ابا بصیر، فاطمه(س) بر امام حسین(ع) گریست و ضجّه زد و به دنبال آن جهنم فریادی کشید که فرشتگان حافظ و نگهبان بر آن، صدای گریه دوزخ را شنیدند و سریع آماده شدند آن را کنترل کنند، زیرا احتمال آن بود که از درون دوزخ آتش زبانه بکشد، یا دود آن بیرون رفته و اهل زمین را بسوزاند. بنابراین، تا زمانی که دوزخ گریان و نالان است، فرشتگانِ حافظ آن را مهار کرده و به دلیل نگرانی که برای اهل زمین دارند، آن را محافظت نموده و درب‌های آن را محکم بسته‌اند؛ ولی با این همه، دوزخ ساکت و آرام نمی‌شود، مگر زمانی که صدای فاطمه(ع) آرام گردد…»
بررسی سند
حدیث گریه حضرت فاطمه(س) برای امام حسین(ع) تا قیامت، در کتاب کامل الزیارات نوشته ابن قولویه از امام صادق(ع) نقل شده است. یکی از راویان در سلسله‌سند این حدیث، عبدالله بن عبدالرحمن اَصَمّ است، که نجاشی رجال‌نگار شیعه، او را ضعیف و غلوکننده دانسته است. ابن غضائری دیگر رجال‌نگار شیعه نیز، او را ضعیف و دروغگو معرفی کرده است؛[۲] بنابراین، این حدیث از نظر سند ضعیف شمرده شده است.
بررسی محتوا
حدیث گریه فاطمه(س) برای امام حسین(ع) تا قیامت، اگر چه از نظر سند ضعیف شمرده شده، ولی از نظر محتوا با دیگر روایات و با عقاید شیعه سازگار دانسته شده است. روایات زیادی وجود دارد که فرشتگان بر امام حسین(ع) گریه می‌کنند. همچنین روایات زیادی است که پیامبر(ص)، امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س) و امام حسن(ع)، حتی قبل از شهادت امام حسین(ع) برای او گریه کرده‌اند.[۳] بنابراین، گریه حضرت فاطمه(س) تا قیامت را دور از ذهن ندانسته‌اند.
عالمان شیعه معتقدند گریه حضرت فاطمه(س) بر امام حسین(ع) با آیه ۱۶۹ سوره آل عمران که شهیدان را زنده معرفی کرده، ناسازگار نیست؛ زیرا گریه نشانه عاطفه و محبت بوده و در برابر مصیبت‌هایی است که بر امام حسین(ع) وارد شده است. برخی نیز معتقدند عالم برزخ که جایگاه انسان تا رسیدن قیامت است، بعضی از ویژگی‌های دنیا را نیز دارا است؛ برزخیان مانند زندگان، البته متناسب با زندگی برزخی، می‌خورند و می‌آشامند و با یکدیگر سخن می‌گویند و نشست و برخاست دارند.[۴] بنابراین به باور آنها، شاد شدن و گریه کردن نیز از ویژگی‌های عالم برزخ است و تا وقتی که قیامت رخ ندهد، حضرت فاطمه(س) و اهل بیت(ع) نسبت به مصیبت‌های وارد شده بر امام حسین(ع) غمگینند و گریه می‌کنند؛ اگرچه می‌دانند امام حسین(ع) زنده است و در پیشگاه خدا است.
بر اساس روایتی که شیخ صدوق در کتاب ثواب الاعمال و عقاب الاعمال آورده، روز قیامت حضرت فاطمه(س) و پیامبر(ص) برای مصیبت‌های وارد شده بر امام حسین(ع) گریه و شیون می‌کنند. طبق این روایت، خدا به دلیل گریه آن دو، قاتلان امام حسین(ع) را به «هبهب» نوعی از آتش دوزخ وارد می‌کند.[۵]
احادیث مشابه
جز حدیث گریه فاطمه(س) برای امام حسین(ع) تا قیامت، روایت‌های دیگری نیز در منابع روایی شیعه وجود دارد که به گریه فاطمه برای امام حسین(ع) دلالت می‌کند. برای نمونه، طبق روایتی از امام صادق(ع)، حضرت فاطمه در حالی که به زائران امام حسین(ع) نگاه می‌کند همراه با شمار زیادی از پیامبران، شهیدان و فرشتگان برای امام حسین(ع) گریه می‌کند.[۶]
منابع
- ↑ ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، ترجمه ذهنی تهرانی، انتشارات پیام حق، تهران، ۱۳۷۷ ش، ص۲۶۳.
- ↑ معجم‌رجال‌الحدیث، ج۱۰، ص۲۴۲، شماره راوی۶۹۵۱.
- ↑ بحار الانوار، ج۴۴، ص۲۲۳-۲۵۰.
- ↑ فرهنگ شیعه، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، زمزم هدایت، قم، ۱۳۸۶ش، ص ۱۵۸.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، دار الشریف الرضی للنشر، قم، ۱۴۰۶ق، ص۲۱۷.
- ↑ علامه مجلسی، زندگانی حضرت امام حسین(ع): ترجمه جلد ۴۵ بحارالأنوار، نجفی، محمد جواد، اسلامیه، تهران، ۱۳۶۴ش، ص۲۵۸.