حجیت قرآن
آیا حجیت قرآن ذاتی است و از مصونیت ذاتی برخوردار است؟
قرآن، برهان مبین
برهان به معنای ظهور است، از این رو به چیزی که روشن است و تاریک و مبهم نیست، برهان می‌گویند.
خداوند در قرآن، معجزات حضرت موسی(ع) را برهان معرفی می‌کند ﴿وَ أَنْ أَلْقِ عَصَاکَ …۳۱اسْلُکْ یَدَکَ فِی جَیْبِکَ تَخْرُجْ بَیْضَاءَ مِنْ غَیْرِ سُوءٍ … فَذَانِکَ بُرْهَانَانِ مِنْ رَبِّکَ إِلَی فِرْعَوْنَ وَمَلَئِهِ إِنَّهُمْ کَانُوا قَوْمًا فَاسِقِینَ۳۲؛ عصایت را بینداز. ناگاه دید آن اژدهایی شد که به هر سو می‌جهید … دستت را در گریبان خود فروبر، هنگامی که خارج می‌شود سفید و درخشنده است بدون عیب و نقص؛.. این دو [= معجزه عصا و ید بیضا] برهان روشن از پروردگارت به‌سوی فرعون و اطرافیان اوست، که آنان قوم فاسقی هستند!﴾(قصص:۳۱–۳۲) یعنی این دو معجزه، دو برهان، دلیل و شاهد روشنی هستند که جای هیچ شکی را باقی نمی‌گذارند.
در جای دیگر، خود قرآن برهان معرفی شده است، ﴿یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَکُمْ بُرْهَانٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَأَنْزَلْنَا إِلَیْکُمْ نُورًا مُبِینًا؛ ای مردم! دلیل روشن از طرف پروردگارتان برای شما آمد؛ و نور آشکاری به سوی شما نازل کردیم.﴾(نساء:۱۷۴).
حجیت ذاتی قرآن
استاد جوادی آملی، در تفسیر شریف تسنیم می‌فرمایند: قرآن سند رسالت است بی‌واسطه و سند امامت با واسطه پیامبر اکرم(ص) است، ولی خود، هم در سند از غیر بی‌نیاز است و هم در دلالت (یعنی اثبات نبوت و امامت منوط به وجود قرآن کریم است اما قرآن محتاج کسی نمی‌باشد). و حجیت آن، از هر دو جهت (سند و دلالت) ذاتی است؛ بنابراین، روایات باید در دامان قرآن به نصاب حجیت برسند، و در تأیید محتوا با قرآن ارزیابی شوند.[۱] قرآن کریم حجیت بالفعل و مستقل است، و در اصل حجیت، نیاز به غیر خود ندارد.
ظاهر و باطن قرآن حجیت و مدرکیت دارد و می‌توان در موارد مختلف به آن تکیه کرد و آن را مورد عمل قرار داد، و در گفتار و نظریات و استدلال‌های خویش به آن تمسک جست؛ زیرا قرآن از حجیت ذاتی و مستقل برخوردار است، و از این جهت برای عموم مردم حجت و مدرک است.[۲]
مطالعه بیشتر
- کتاب بیان در علوم و مسایل کلی قرآن، ج۱.
- الاتقان فی علوم القرآن؛ جلال الدین سیوطی، ج۲.
- تاریخ و علوم قرآن؛ ابوالفضل میر محمدی.