محدثه‌بودن حضرت فاطمه(س)

سؤال

چرا حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها را محدثه نامیدند؟

مُحَدَّثَه یکی از القاب حضرت فاطمه(س) است و به معنای کسی است که فرشتگان با او گفتگو می‌کنند. به فاطمه(س) به این جهت مُحَدَّثَه می‌گویند که فرشتگان با وی گفت و شنود داشتند.

مفهوم‌شناسی محدث و محدثه

مُحَدَّث و مُحَدَّثَه (به فتح دال و تشدید آن)، به معنای کسی است که با او سخن گفته می‌شود؛ به او الهام می‌شود. روایات اسلامی مُحَدَّث را کسی دانسته‌اند که سخن فرشته را می‌شنود، در گوشش ندا داده می‌شود و به قلبش خطور می‌کند؛ صدای فرشته را می‌شنود اما او را نمی‌بیند.

محدّث کسی است که بدون این که پیامبر باشد، ملائکه با او صحبت کنند. ائمه اطهار(ع) مُحَدَّث بودند و فاطمه زهرا(س) نیز مُحَدَّثَه بود. مانند مادر حضرت موسی(ع) که پیامبر نبود و خدا به او وحی کرد. حضرت مریم(س) نیز پیامبر نبود اما فرشته با او سخن گفت.

سخن گفتن فرشتگان با فاطمه(س)

امام صادق(ع) فرمود: «إِنَّمَا سُمِّيَتْ فَاطِمَه مُحَدَّثَه لِأَنَّ الْمَلَائِكَه كَانَتْ تَهْبِطُ مِنَ السَّمَاءِ فَتُنَادِيهَا كَمَا تُنَادِي مَرْيَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ؛ از آن جهت فاطمه را محدّثه نامیدند که ملائکه از آسمان فرود آمده، همان گونه که با حضرت مریم صحبت می‌کردند، با آن حضرت نیز صحبت می‌کردند.»

امام صادق(ع) فرمود: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَمَّا قَبَضَ نَبِيَّهُ دَخَلَ عَلَى فَاطِمَه مِنْ وَفَاتِهِ مِنَ الْحُزْنِ مَا لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فَأَرْسَلَ إِلَيْهَا مَلَكاً يُسَلِّي عَنْهَا غَمَّهَا وَ يُحَدِّثُهَا…؛ خداوند هنگامى که روح پیامبرش را قبض فرمود، بر فاطمه چنان غم و اندوهى وارد شد که جز خداوند کسى از آن آگاه نیست. خدا فرشته‌اى را نزد حضرت فرستاد تا غم و اندوهش را کاهش داده، به او دلدارى دهد و به او سخن گوید.»

امام صادق(ع) فرمود: «إِنَّ فَاطِمَه مَكَثَتْ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ خَمْسَه وَ سَبْعِينَ يَوْماً وَ قَدْ كَانَ دَخَلَهَا حُزْنٌ شَدِيدٌ عَلَى أَبِيهَا وَ كَانَ جَبْرَئِيلُ يَأْتِيهَا فَيُحْسِنُ عَزَاهَا عَلَى أَبِيهَا وَ يُطَيِّبُ نَفْسَهَا وَ يُخْبِرُهَا عَنْ أَبِيهَا وَ مَكَانِهِ وَ يُخْبِرُهَا بِمَا يَكُونُ بَعْدَهَا فِي ذُرِّيَّتِهَا وَ كَانَ عَلِيٌّ يَكْتُبُ ذَلِكَ فَهَذَا مُصْحَفُ فَاطِمَه؛ فاطمه بعد از رحلت پیامبر بیش از ۷۵ روز زنده نماند و غم جان سوزی به خاطر پدر بر او وارد می‌شد. به این جهت جبرئیل پى در پى به حضورش مى آمد و او را در عزاى پدر تسلیت مى‌گفت و تسلى بخش خاطر غمین زهرا بود. گاه از مقام و منزلت پدر بزرگوارش سخن مى‌گفت و گاه از حوادثى که بعد از رحلت او بر ذریه‌اش وارد مى‌گردید خبر مى داد.»

فاطمه(س) هنگام زیارت اینگونه مورد خطاب قرار می‌گیرد: «السَّلَامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُحَدَّثَه الْعَلِيمَه؛ سلام بر تو ای کسی که با فرشتگان هم سخنی و بسیار دانایی.»

مصحف فاطمه گویای محدثه بودن آن حضرت

همچنین ببینید: مصحف فاطمه

مصحف فاطمه(س) کتابی که جبرئیل پس از وفات پیامبر اسلام(ص) بر حضرت فاطمه(س) املا کرد و امیرمومنان علی(ع) آن را نوشت. بر اساس روایات، در اصل وجود چنین کتابی تردید نشده است.

روایات مربوط به وجود مصحف فاطمه(س) در قدیمی‌ترین منابع روایی شیعه، چون بصائر الدرجات و الکافی آمده است. بیشترین روایات مربوط به این مصحف را علامه مجلسی در باب‌های مربوط به علوم اهل‌بیت(ع) آورده است.

وجود مصحف فاطمه خود گویاترین دلیل است بر اینکه فرشته الهی با حضرت فاطمه(س) سخن گفته است و این محدثه بودن آن حضرت را ثابت می‌کند.

جستارهای وابسته

• نزول جبرئیل بر حضرت فاطمه(س)
• مصحف فاطمه(س)