تحدی قرآن

سؤال

تحدّی قرآن به چه معناست؟

کلیات

پیامبران راستین می‌بایست نشانه‌ای همراه داشته باشند که علامت امتیاز آنان از مدعیان دروغگو و سند حقانیّت آن‌ها باشد. روی این اصل لازم است هر پیامبری معجزه‌ای بیاورد که گواه صدق رسالتش گردد. پیامبری که دارای معجزه است، لازم است مردم را به مقابله به مثل دعوت کند. او باید علامت و نشانه درستی گفتار خود را معجزه خویش معرفی کند تا اگر دیگران می‌توانند همانند آن را بیاورند. این کار را در اصطلاح تحدّی گویند.

قرآن به عنوان معجزه پیامبر اسلام(ص) بارها در سوره‌های مختلف دعوت به مقابله به مثل نموده است. آنچه در تحدّی مطرح است آن است که خداوند در قرآن خطاب به پیامبر می‌فرماید: «به آنان بگو اگر این قرآن افترایی است که من به خدا بسته‌ام و کلامی است که خود من آن را ساخته و پرداخته‌ام و چیزی است که می‌شود غیر من نیز مثل آن را ساخته و پرداخته کند، در صورتی که در این گفتار خود صادق می‌شود غیر من نیز مثل آن را ساخته و پرداخته کند، در صورتی که در این گفتار خود صادق و جدّی هستید ده سوره مثل آن را بیاورید و اگر به تنهایی نتوانستید از کسانی دیگر از قبیل خدایان خود که گمان می‌کنید معبود شما هستند و در هنگام حاجت به آن‌ها متوسّل می‌شوید استعانت بجوئید. /

تحدی مشتمل بر قیاس و برهان است آن هم قیاس استثنائی. بدین گونه که اگر این کتاب، کلام الله نباشد پس کلامی بشری است و اگر بشری باشد پس شما هم که بشر هستید باید بتوانید مثل آن را بیاورید و چون تالی باطل است (یعنی شما نمی‌توانید و نتوانستید مثل آن را بیاورید). پس مقدم نیز باطل است (یعنی کلام، کلام الله است نه حرف بشر) پس قیاس تحدّی مشتمل بر قاعده تماثل است. یعنی اگر کاری را بشر توانست انجام دهد دیگر همنوعان او نیز می‌توانند مماثل آن را انجام دهند و اگر این کتاب (قرآن) را بشر آورده است پس شما هم که بشر هستید باید بتوانید کتابی مانند آن و معجزه‌ای چون آن بیاورید.

معنای تحدی

...

آیات تحدی

قرآن کریم، در پنج آیه، تحدّى کرده است. جز یکى از این آیات، بقیه خطاب با معاندان ومنکران وحى و نبوّت است. این آیات را به ترتیب نزول، مرور مى کنیم:

(قل لئن اجتمعت الانس و الجنّ على أن یأتوا بمثل هذا القرآن لایأتون بمثله ولوکان بعضهم لبعض ظهیراً) اسراء / 88 ترتیب نزول:50

بگو: اگر آدمیان و پریان فراهم آیند تا مانند این قرآن را بیارند، هرگز مانند آن را نیارند، هرچند بعضى از آنان یار و هم پشت بعضى باشند.

(ام یقولون افتریه قل فأتوا بسورة مثله وادعوا من استطعتم من دون اللّه ان کنتم صادقین) یونس / 38 ترتیب نزول:51

بلکه مى گویند: آن را خود بافته است، بگو: اگر راستگویید، پس سوره اى مانند آن بیاورید وهرکه را جز خدا توانید، [به یارى]بخوانید.

(ام یقولون افتریه قل فأتوا بعشر سور مثله مفتریات وادعوا من استطعتم من دون اللّه ان کنتم صادقین) هود / 13 ترتیب نزول: 52

بلکه مى گویند: آن را خود بافته است، بگو: اگر راستگویید، شماهم ده سوره بربافته مانند این بیاورید وهرکه را جز خدا توانید، [به یارى] بخوانید.

(ام یقولون تقوّله بل لایؤمنون . فلیأتوا بحدیث مثله ان کانوا صادقین)

طور / 33 ـ 34 ترتیب نزول: 76

بلکه مى گویند: آن را از خود فرابافته است، [نه چنین است] بلکه [به سبب گردنکشى و حسد] ایمان نمى آورند. پس سخنى مانند آن بیاورند اگر راستگویند.

(وان کنتم فى ریب ممّا نزّلنا على عبدنا فأتوا بسورة من مثله وادعوا شهدائکم من دون اللّه ان کنتم صادقین. فان لم تفعلوا و لن تفعلوا فاتّقوا النّار التى وقودها الناس و الحجارة اعدّت للکافرین) بقره /23 ـ 24 ترتیب نزول: 87

واگر درباره آنچه بر بنده خویش فرو فرستادیم در شک وگمانید، سوره اى مانند آن بیاورید و بجز خدا گواهان [و یاران] خود را بخوانید اگر راستگویید و اگر نکردید و هرگز نتوانید کرد، پس از آتشى که هیمه اش آدمیان و سنگهاست و براى کافران آماده شده، بپرهیزید.

مفهوم

..

اعجاز

مهم‌ترين دليل بر اعجاز قرآن كريم، تحدّى (مبارزه طلبى) است؛ يعنى قرآن كريم از همگان دعوت كرده است، اگر توانايى دارند، كلامى مانند آن بياورند.

تیتر

قرآن کریم، در پنج سوره مکى ومدنى، منکران رسالت و حقانیت قرآن را به آوردن مانندى براى این کتاب وحیانى، تحدّى کرده است. به رغم وحدت سیاق، گاهى به مجموعه قرآن، زمانى به ده سوره، یک سوره ویا حتى به کلامى چون قرآن، تحدّى صورت پذیرفته است. در پنج آیه، مستقیم و یــا غیرمستقیم تحدّى کرده است. با وجود مشابهت مضمون آیات تحدّى، که از اواخر دوران مکه تا اوایل دوران هجرت نازل شده است، بین آنها تفاوتهایى نیز دیده مى شود. گاهى به مجموعه قرآن تحدّى شده است، زمانى به ده سوره، جایى به یک سوره و درآیه اى به سخنى مانند قرآن. تحدّى در لغت، به معنى: منازعه درکارى براى غلبه بردیگران است 5و نیز: از کسى خواستن تا درکارى با تو برابرى کند، تا عجز او آشکار شود.6 درعرف مسلمانان، تحدّى به امر خداوند با مخالفان ومنکران وحى و نبوّت اطلاق مى شود که مفاد آن، درخواست هماوردى با کلام وحیانى قرآن است،چرا که معاندان مى گفتند:

(لو نشاء لقلنا مثل هذا ان هذا الاّ اساطیر الاوّلین) انفال/31

یا اظهار مى کردند:

(ان هذا الاّ قول البشر) مدثر/ 25

و (انّما یعلّمه بشر) نحل/ 103

و قرآن آنان را به تحدّى در سخن فراخواند. بعضى اظهار تحدّى را براى اثبات اعجاز و نبوّت لازم مى دانند.

تیتر

تَحَدّی، اصطلاحی در علوم قرآنی و کلام اسلامی، به معنای هماورد جویی قرآن کریم، یا در تعریف گسترده‌تر آن، هماورد جویی هر پیامبر آورندۀ معجزه با هدف اثبات عجز مخالفان. این اصطلاح که بر تبیین ویژه‌ای از هماوردجویی قرآن کریم استوار است، نخستین بار در نوشته‌های کلامی سدۀ 3ق/ 9م رواج یافت. بر‌پایۀ تبیین یاد شده که خود پیشینه‌ای‌کهن دارد، قرآن کریم در زیبایی ادبی و جنبه‌های هنری با مخالفان هماوردجویی کرده، و رقیبی نیافته است.

مطالعه بیشتر

• ...