برتری و فضیلت پیامبران بر یکدیگر: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۷ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۰۴

سؤال

در جایی خداوند می‌فرماید: بعضی از رسولان الهی را بر بعض دیگر برتری و فضیلت دادیم، و در جایی دیگر می‌فرماید: بین رسولان ما فرقی وجود ندارد، آیا پیامبران الهی با هم فرق دارند و این دو آیه با همدیگر چگونه قابل جمع است؟

همینطور که انبیای الهی در اصل رسالت و نبوت و بعثت با هم اشتراک دارند، در بعضی خصوصیات دیگر، بر یکدیگر برتری و فضیلت دارند و این منافی همدیگر نیست.

اشتراک و برتری پیامبران در قرآن

انبیای الهی در اصل رسالت و نبوت با همدیگر مشترک‌اند، و همه انبیای الهی از جانب خدا مبعوث شده‌اند. آیاتی از قرآن کریم ناظر به این معناست:

﴿آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَکَ رَبَّنا وَ إِلَیْکَ الْمَصیرُ﴾^[۱] پیامبر، به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده، ایمان آورده است. (و او، به تمام سخنان خود، کاملًا مؤمن می‌باشد) و همه مؤمنان (نیز)، به خدا و فرشتگان او و کتاب‌ها و فرستادگانش، ایمان آورده‌اند (و می‌گویند:) ما در میان هیچ‌یک از پیامبران او، فرق نمی‌گذاریم (و به همه ایمان داریم). و (مؤمنان) گفتند: «ما شنیدیم و اطاعت کردیم. پروردگارا! (انتظارِ) آمرزش تو را (داریم) و بازگشت (ما) به سوی توست.».

و همینطور در سوره بقره آیه ۱۳۶ و سوره آل عمران آیه ۸۴ به این موضوع اشاره شده است.

مسئله دوم فضیلت و برتری برخی از انبیای الهی بر بعض دیگر است، این نیز حقیقتی انکارناپذیر است؛ زیرا هیچ تردیدی نیست که انبیای اولواالعزم بر انبیای دیگر فضیلت و بر تری دارند، و انبیای اولواالعزم نیز برخی بر برخی دیگر برترند، و این حقیقت منافات با اشتراک همه در اصل نبوت و رسالت ندارد. با توجه به همین فضیلت و برتری برخی از انبیای الهی بر برخی دیگر، قرآن کریم به این مطلب اشاره می‌کند:

﴿تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ کَلَّمَ اللَّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ وَ آتَیْنا عیسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّناتِ وَ أَیَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُس﴾^[۲] بعضی از آن رسولان را بر بعضی دیگر برتری دادیم برخی از آنها، خدا با او سخن می‌گفت و بعضی را درجاتی برتر داد و به عیسی بن مریم، نشانه‌های روشن دادیم و او را با «روح القدس» تأیید نمودیم‏.

علامه طباطبایی در مورد این آیه می‌گوید:

آیه مبارکه دلالت دارد بر این که خدای سبحان انبیا را در یک درجه قرار نداده، بلکه بین آنان برتری نهاده است، بعضی برتر از بعضی دیگر هستند، و بعضی پائین‌تر از بعض دیگر، ولی همه آنها دارای فضیلت هستند، چون رسالت فی نفسه فضیلت است که در همه آنان هست. پس در بین انبیا اختلاف مقام و تفاضل در درجات هست، در عین اینکه همه آنان در اصل فضل رسالت مشترک هستند، و در مجمع کمالات که همان توحید باشد سهیم هستند.^[۳] ‏

اشاره روایات به این موضوع

در روایتی امام علی(ع) می‌فرماید: سوگند به خدای متعال که خداوند هیچ نبی و رسولی را درجه و فضیلتی عطا نکرد، مگر آن که آن فضیلت و درجه را برای پیامبر داده است، و او را بر سایر انبیا و مرسلین چند برابر آن افزوده است، و پیامبر هر گاه فضیلتی را برای خویش ذکر می‌نمود می فرمود: از باب تفاخر نیست، و من امروز فضایلی را ذکر می‌کنم تا چشم مؤمنان را روشن کنم بدون آن که قصد بیان منقصت سایر انبیا را داشته باشم، و خدای متعال را بر آنچه بر پیامبر عطا فرموده سپاس می‌گویم.^[۴]

در روایت دیگر امام صادق(ع) می‌فرماید: خدای متعال هیچ پیامبری را برتر از پیامبر اسلام مبعوث نکرده است، و نه وصی بهتر از وصی او قرار داده است.^[۵]

در روایت دیگر نیز از امام کاظم آمده است: خدای متعال هیچ پیامبری را نفرستاده مگر آن که پیامبر اسلام اعلم از اوست.^[۶]‏

منابع

↑ بقره/۲۸۵.
↑ بقره/۲۵۳.
↑ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی، پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۰۹.
↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار الوفاء، اول، ۱۴۰۴ه‍. ق، ج۱۶، ص۳۴۱.
↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۱۱، ص۶۰.
↑ مجلسی، بحار الانوار، ج۱۴، ص۱۱۲.

[1] بقره/۲۸۵.

[2] بقره/۲۵۳.

[3] طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی، پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۰۹.

[4] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار الوفاء، اول، ۱۴۰۴ه‍. ق، ج۱۶، ص۳۴۱.

[5] مجلسی، بحار الانوار، ج۱۱، ص۶۰.

[6] مجلسی، بحار الانوار، ج۱۴، ص۱۱۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۴: / خط ۴: @@
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-دو مسئله را باید از همدیگر تفکیک کرد: یکی مسئله اشتراک تمام انبیای الهی در اصل رسالت و نبوت و دیگری فضیلت و برتری برخی انبیا بر انبیای دیگر.
+همینطور که انبیای الهی در اصل رسالت و نبوت و بعثت با هم اشتراک دارند، در بعضی خصوصیات دیگر، بر یکدیگر برتری و فضیلت دارند و این منافی همدیگر نیست.
-انبیای الهی در اصل رسالت و نبوت و مبعوث بودن از جانب خداوند با همدیگر مشترک اند، و همه انبیای الهی از جانب خدا مبعوث شده‌اند، آیاتی از قرآن کریم ناظر به این معناست و این حقیقت را از زبان مؤمنان بیان می‌کند که می‌گویند ما بین انبیای الهی فرق نمی‌گذاریم، به این معنا که همه انبیای الهی از آدم تا خاتم همه را رسولان الهی می‌دانیم، این معنا منافات ندارد با این که برخی بر برخی دیگر تفاضل و برتری داشته باشد. این معنا در پاره ای از آیات قرآن کریم آمده است:
+'''اشتراک و برتری پیامبران در قرآن'''
-{{قرآن|قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَیْنا وَ ما أُنْزِلَ إِلی إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِیَ مُوسی وَ عیسی وَ ما أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ}}<ref>بقره/۱۳۶.</ref> بگویید: «ما به خدا ایمان آورده‌ایم و به آنچه بر ما نازل شده و آنچه بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و پیامبران از فرزندان او نازل گردید، و (همچنین) آنچه به موسی و عیسی و پیامبران (دیگر) از طرف پروردگار داده شده است، و در میان هیچ‌یک از آنها جدایی قائل نمی‌شویم، و در برابر فرمان خدا تسلیم هستیم (و تعصبات نژادی و اغراض شخصی، سبب نمی‌شود که بعضی را بپذیریم و بعضی را رها کنیم)»
+انبیای الهی در اصل رسالت و نبوت با همدیگر مشترک‌اند، و همه انبیای الهی از جانب خدا مبعوث شده‌اند. آیاتی از قرآن کریم ناظر به این معناست:
 {{قرآن|آمَنَ الرَّسُولُ بِما أُنْزِلَ إِلَیْهِ مِنْ رَبِّهِ وَ الْمُؤْمِنُونَ کُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَ مَلائِکَتِهِ وَ کُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا غُفْرانَکَ رَبَّنا وَ إِلَیْکَ الْمَصیرُ}}<ref>بقره/۲۸۵.</ref> پیامبر، به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده، ایمان آورده است. (و او، به تمام سخنان خود، کاملًا مؤمن می‌باشد) و همه مؤمنان (نیز)، به خدا و فرشتگان او و کتاب‌ها و فرستادگانش، ایمان آورده‌اند (و می‌گویند:) ما در میان هیچ‌یک از پیامبران او، فرق نمی‌گذاریم (و به همه ایمان داریم). و (مؤمنان) گفتند: «ما شنیدیم و اطاعت کردیم. پروردگارا! (انتظارِ) آمرزش تو را (داریم) و بازگشت (ما) به سوی توست.».
-{{قرآن|قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ عَلَیْنا وَ ما أُنْزِلَ عَلی إِبْراهیمَ وَ إِسْماعیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِیَ مُوسی وَ عیسی وَ النَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ}}<ref>آل عمران/۸۴.</ref> بگو: «به خدا ایمان آوردیم و (همچنین) به آنچه بر ما و بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط نازل گردیده و آنچه به موسی و عیسی و (دیگر) پیامبران، از طرف پروردگارشان داده شده است ما در میان هیچ‌یک از آنان فرقی نمی‌گذاریم و در برابرِ (فرمان) او تسلیم هستیم.»
+و همینطور در سوره بقره آیه ۱۳۶ و سوره آل عمران آیه ۸۴ به این موضوع اشاره شده است.
-مسئله دوم فضیلت و برتری برخی از انبیای الهی بر بعض دیگر است، این نیز حقیقتی است انکار ناپذیر زیرا هیچ تردیدی نیست که انبیای اولوا العزم بر انبیای دیگر فضیلت و بر تری دارند، و انبیای اولواالعزم نیز برخی بر برخی دیگر برترند، و این حقیقت منافات با اشتراک همه در اصل نبوت ورسالت نبوت ندارند، همانند این است که سفیر یک کشور هم مسوولیت برقراری روابط با کشور دیگر را دارد، و فرستاده ویژه نیز این مسوولیت را دارد و وزیر خارجه هم مسوولیت دارد ولی معنای این رسالت این نیست که سطح وزیر خارجه با سفیر همسان است. با توجه به همین فضیلت و برتری برخی از انبیای الهی بر برخی دیگر، قرآن کریم به این مطلب اشاره می‌کند:
+مسئله دوم فضیلت و برتری برخی از انبیای الهی بر بعض دیگر است، این نیز حقیقتی انکارناپذیر است؛ زیرا هیچ تردیدی نیست که انبیای اولواالعزم بر انبیای دیگر فضیلت و بر تری دارند، و انبیای اولواالعزم نیز برخی بر برخی دیگر برترند، و این حقیقت منافات با اشتراک همه در اصل نبوت و رسالت ندارد. با توجه به همین فضیلت و برتری برخی از انبیای الهی بر برخی دیگر، قرآن کریم به این مطلب اشاره می‌کند:
-{{قرآن|تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ کَلَّمَ اللَّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ وَ آتَیْنا عیسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّناتِ وَ أَیَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُس}}<ref>بقره/۲۵۳.</ref> بعضی از آن رسولان را بر بعضی دیگر برتری دادیم برخی از آنها، خدا با او سخن می‌گفت و بعضی را درجاتی برتر داد و به عیسی بن مریم، نشانه‌های روشن دادیم و او را با «روح القدس» تأیید نمودیم‏. ‏
+{{قرآن|تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ کَلَّمَ اللَّهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجاتٍ وَ آتَیْنا عیسَی ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّناتِ وَ أَیَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُس}}<ref>بقره/۲۵۳.</ref> بعضی از آن رسولان را بر بعضی دیگر برتری دادیم برخی از آنها، خدا با او سخن می‌گفت و بعضی را درجاتی برتر داد و به عیسی بن مریم، نشانه‌های روشن دادیم و او را با «روح القدس» تأیید نمودیم‏.
-و روایات متعددی نیز بر این معنا دلالت دارد:
+* علامه طباطبایی در مورد این آیه می‌گوید:
-در روایتی امام علی(ع) می‌فرماید: فَوَ اللَّهِ مَا أعْطَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِیّاً وَ لَا مُرْسَلًا دَرَجَه وَ لَا فَضِیلَه إِلَّا وَ قَدْ جَمَعَهَا لِمُحَمَّدٍ صوَ زَادَهُ عَلَی الْأَنْبِیَاءِ وَ الْمُرْسَلِینَ أَضْعَافاً مُضَاعَفَه وَ لَقَدْ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صإِذَا ذَکَرَ لِنَفْسِهِ فَضِیلَه قَالَ وَ لَا فَخْرَ وَ أَنَا أذْکُرُ لَکَ الْیَوْمَ مِنْ فَضْلِهِ مِنْ غَیْرِ إِزْرَاءٍ عَلَی أَحَدٍ مِنَ الْأَنْبِیَاءِ مَا یُقِرُّ اللَّهُ بِهِ أَعْیُنَ الْمُؤْمِنِینَ شُکْراً لِلَّهِ عَلَی مَا أعْطَی مُحَمَّداً صالْآنَ.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار الوفاء، اول، ۱۴۰۴ه‍. ق، ج۱۶، ص۳۴۱.</ref> سوگند به خدای متعال که خداوند هیچ نبی و رسولی را درجه و فضیلتی عطا نکرد، مگر آن که آن فضیلت و درجه را برای پیامبر داده است، و او را بر سایر انبیا و مرسلین چند برابر آن افزوده است، و پیامبر هر گاه فضیلتی را برای خویش ذکر می‌نمود می فرمود: از باب تفاخر نیست، و من امروز فضایلی را ذکر می‌کنم تا چشم مؤمنان را روشن کنم بدون آن که قصد بیان منقصت سایر انبیا را داشته باشم، و خدای متعال را بر آنچه بر پیامبر عطا فرموده سپاس می‌گویم.
+آیه مبارکه دلالت دارد بر این که خدای سبحان انبیا را در یک درجه قرار نداده، بلکه بین آنان برتری نهاده است، بعضی برتر از بعضی دیگر هستند، و بعضی پائین‌تر از بعض دیگر، ولی همه آنها دارای فضیلت هستند، چون رسالت فی نفسه فضیلت است که در همه آنان هست. پس در بین انبیا اختلاف مقام و تفاضل در درجات هست، در عین اینکه همه آنان در اصل فضل رسالت مشترک هستند، و در مجمع کمالات که همان توحید باشد سهیم هستند.<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی، پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۰۹.</ref> ‏
-در روایت دیگر امام صادق(ع) می‌فرماید: وَ مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً خَیْراً مِنْ مُحَمَّدٍ صوَ لَا وَصِیّاً خَیْراً مِنْ وَصِیِّهِ.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۱، ص۶۰.</ref> خدای متعال هیچ پیامبری را برتر از پیامبر اسلام مبعوث نکرده است، و نه وصی بهتر و برتر از او قرار وصی او قرار داده است.
+'''اشاره روایات به این موضوع'''
-در روایت دیگری امام کاظم می‌فرماید: مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً قَطُّ إِلَّا عَاقِلًا وَ بَعْضُ النَّبِیِّینَ أَرْجَحُ مِنْ بَعْضٍ.<ref>. مجلسی، بحار الانوار، ج۱۴، ص۱۱۲.</ref> خدای متعال هیچ پیامبری را نفرستاد مگر این که از عقل برخوردار بوده است و بعض انبیا را بر بعض دیگر برتری داده است.
+در روایتی امام علی(ع) می‌فرماید: سوگند به خدای متعال که خداوند هیچ نبی و رسولی را درجه و فضیلتی عطا نکرد، مگر آن که آن فضیلت و درجه را برای پیامبر داده است، و او را بر سایر انبیا و مرسلین چند برابر آن افزوده است، و پیامبر هر گاه فضیلتی را برای خویش ذکر می‌نمود می فرمود: از باب تفاخر نیست، و من امروز فضایلی را ذکر می‌کنم تا چشم مؤمنان را روشن کنم بدون آن که قصد بیان منقصت سایر انبیا را داشته باشم، و خدای متعال را بر آنچه بر پیامبر عطا فرموده سپاس می‌گویم.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار الوفاء، اول، ۱۴۰۴ه‍. ق، ج۱۶، ص۳۴۱.</ref>
-در روایت دیگر نیز از امام کاظم آمده است: مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً إِلَّا وَ مُحَمَّدٌ صأَعْلَمُ مِنْه.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۴، ص۱۱۲.</ref>‏ خدای متعال هیچ پیامبری را نفرستاده مگر آن که پیامبر اسلام اعلم از اوست.
+در روایت دیگر امام صادق(ع) می‌فرماید: خدای متعال هیچ پیامبری را برتر از پیامبر اسلام مبعوث نکرده است، و نه وصی بهتر از وصی او قرار داده است.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۱، ص۶۰.</ref>
-در روایت دیگر ابن عباس از پیامبر نقل می‌کند که فرمود: وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِیّاً أکْرَمَ عَلَیْهِ مِنِّی وَ لَا أوْصِیَاءَ أکْرَمُ عَلَیْهِ مِنْ وَصِیِّی عَلِیٍّ.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۲۷، ص۲۲۰.</ref> قسم به خدای که مرا فرستاده است هیچ پیامبری گرامی تر از من نزد خدا نیست، و هیچ وصیی گرامی تر از وصی من علی بن ابی طالب نیست.
-در نتیجه برتری بعض انبیا بر بعض دیگر منافات با اصل اشتراک انبیا در اصل رسالت و نبوت ندارد و این دو مربوط به دو مسئله اند و با همدیگر تنافی و تضادی ندارند؛ و علامه طباطبایی به این معنا به نحو بسیار روشنی اشاره داشته و می‌گوید:
-آیه مبارکه تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ، دلالت دارد بر این که خدای سبحان انبیا را در یک درجه قرار نداده، بلکه بین آنان برتری نهاده است، بعضی برتر از بعضی دیگر هستند، و بعضی پائین‌تر از بعض دیگر، ولی همه آنها دارای فضیلت هستند، چون رسالت فی نفسه فضیلت است که در همه آنان هست. پس در بین انبیا اختلاف مقام و تفاضل در درجات هست، در عین اینکه همه آنان در اصل فضل رسالت مشترک هستند، و در مجمع کمالات که همان توحید باشد سهیم هستند.<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، انتشارات اسلامی، پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۳۰۹.</ref>
-{{پایان پاسخ}}
+در روایت دیگر نیز از امام کاظم آمده است: خدای متعال هیچ پیامبری را نفرستاده مگر آن که پیامبر اسلام اعلم از اوست.<ref>مجلسی، بحار الانوار، ج۱۴، ص۱۱۲.</ref>‏
 == منابع ==
 {{پانویس|۲}}