ابرار در قرآن

سؤال

ابرار در قرآن چه کسانی هستند

قرآن، ابرار (نیکوکاران) را افرادی معرفی می‌کند که به بهشت می‌روند و از نعمات آنجا بهره‌مند می‌شوند. یکی از دعاهای قرآن این است که اولوا الاباب (خردمندان) درخواست می‌کنند که گناهان ما را بیامرز و بدی‌های ما را بزدای و ما را از نیکوکاران قرار ده. از همین جهت روشن است که ابرار از مقام بالایی برخوردارند. ابرار در قرآن کسانی هستند که اوصاف (بِّر) نیکی که در قرآن آمده است را دارا می‌باشند. از جمله ایمان به خدا و روز قیامت، انفاق، زکات، وفای به عهد و صبر در مقابل سختی‌ها.

فُجّار (بدکاران) در مقابل ابرار هستند که طبق گفته قرآن به جهنم می‌روند و همینطور که نامه اعمالشان در سجین است، نامه اعمال نیکوکاران در علیین است. واژه ابرار در قرآن با کلمه متقین و نیز مقربین اشتراک و همپوشانی دارد.

معنای ابرار

"ابرار" به معنای نیکان، جمع "بار" و "بَر" (بر وزن حق) به معنى شخص نيكوكار است، و "بِر" (به كسر باء) به معنى هر نوع نيكوكارى می‌باشد.

واژه بر و مشتقات آن بیست بار در قرآن آمده است و ابرار شش بار تکرار شده است.

اوصاف و مقام ابرار در قرآن

ابرار در قرآن دارای مقام رفیع و بلندی هستند. جایگاه آنان در قرآن، نعیم (بهشت) است:﴿إِنَّ الْأَبْرَ‌ارَ‌ لَفِي نَعِيمٍ؛ براستى نيكوكاران در نعيم [الهى‌] خواهند بود.﴾(مطففین:۲۲) که اینگونه توصیفشان می کند:﴿إِنَّ الْأَبْرَارَ یشْرَبُونَ مِن كَأْسٍ كَانَ مِزَاجُهَا كَافُورًا؛ به یقین ابرار (و نیكان) از جامی می‌نوشند كه با عطر خوشی آمیخته است﴾(انسان:۵) و نیز در آیه ۱۹۸ آل‌عمران آنان همان کسانی هستند که تقوا پیشه کردند و در بهشت جاودانه هستند.

در جای دیگر قرآن، اولواالباب از خداوند می‌خواهد که آنها را در زمره نیکان (ابرار) بمیراند:

﴿رَّ‌بَّنَا إِنَّنَا سَمِعْنَا مُنَادِيًا يُنَادِي لِلْإِيمَانِ أَنْ آمِنُوا بِرَ‌بِّكُمْ فَآمَنَّا ۚ رَ‌بَّنَا فَاغْفِرْ‌ لَنَا ذُنُوبَنَا وَكَفِّرْ‌ عَنَّا سَيِّئَاتِنَا وَتَوَفَّنَا مَعَ الْأَبْرَ‌ارِ‌؛ پروردگارا، ما شنيديم كه دعوتگرى به ايمان فرا مى‌خواند كه: «به پروردگار خود ايمان آوريد»، پس ايمان آورديم. پروردگارا، گناهان ما را بيامرز، و بديهاى ما را بزداى و ما را در زمره نيكان بميران.﴾(آل عمران:۱۹۳) برخی در تفسیر این آیه معتقدند که ابرار همان انبیاء و اولیاء هستند.

اعمال نیک(بِر) در قرآن

خداوند در آیه ۷۷ سوره بقره اعمال نیک را برمی‌شمرد و صاحبان این ویژگی‌ها را افراد پرهیزکار و راستگو می‌داند. از جمله این اعمال این خصوصیات هستند: ایمان به خدا و روز قیامت و فرشتگان و کتاب و پیامبران، انفاق به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان و گدایان، آزاد کردن بنده، برپا داشتن نماز، پرداخت زکات، وفای به عهد، و صبر در مقابل سختی و جنگ:

﴿نیکوکاری آن نیست که روی خود را به سوی مشرق و [یا] مغرب بگردانید، بلکه نیکی آن است که کسی به خدا و روز بازپسین و فرشتگان و کتاب [آسمانی‏] و پیامبران ایمان آوَرَد، و مال [خود] را با وجودِ دوست داشتنش، به خویشاوندان و یتیمان و بینوایان و در راه‌ماندگان و گدایان و در [راهِ آزاد کردن‏] بندگان بدهد، و نماز را برپای دارد، و زکات را بدهد، و آنان که چون عهد بندند، به عهد خود وفادارانند و در سختی و زیان، و به هنگام جنگ شکیبایانند آنانند کسانی که راست گفته‌اند، و آنان همان پرهیزگارانند.﴾(بقره:۱۷۷)

فجار در مقابل ابرار

در قرآن، کلمه فُجّار به معنای بدکاران در مقابل ابرار آمده است. «واژه" فجور" در مورد اعمال كسانى كه پرده عفاف و تقوى را می‌درند و در راه گناه قدم می‌گذارند به كار می‌رود.»

﴿إِنَّ الْأَبْرَ‌ارَ‌ لَفِي نَعِيمٍ وَإِنَّ الْفُجَّارَ‌ لَفِي جَحِيمٍ؛ قطعاً نيكان به بهشت اندرند. و بى‌شك، بدكاران در دوزخند.﴾(انفطار:۱۳،۱۴)

﴿كَلَّا إِنَّ كِتَابَ الْفُجَّارِ‌ لَفِي سِجِّينٍ؛ كارنامه بدكاران در «سجّين» است.﴾(مطففین:۷) ﴿كَلَّا إِنَّ كِتَابَ الْأَبْرَ‌ارِ‌ لَفِي عِلِّيِّينَ؛ در حقيقت، كتاب نيكان در «علّيّون» است.﴾(مطففین:۱۸)

کلمات نزدیک به ابرار

با توجه به آیات قرآن بخصوص آیه ۱۷۷ بقره و آیه ۱۹۸ آل عمران کلمه متقین (پرهیزکاران) با ابرار اشتراک مفهومی و مصداقی دارند. و همینطور با توجه به آیه ۲۲ و ۲۸ سوره مطففین، مقربین هم با ابرار نزدیکی مصداقی دارد.