گره‌گشایی علم و بی‌نیازی از دین

سؤال

با آمدن ویروس کرونا و به حاشیه رفتن مسائل دینی و پررنگ شدن توصیه‌ها و راهبردهای پزشکی و بهداشتی این پرسش مطرح می‌شود که اگر با رعایت بهداشت و دارو به درمان می‌رسیم چه نیازی به توصیه‌های معنوی دین وجود دارد؟ وقتی علم گره‌گشایی می‌کند، به دین چه نیازی است؟!

1. در شناخت نقش دین و علم در زندگی انسان، توجه به رسالت هرکدام ضروری است. دین به گستره و عمق گستردهٔ جهان و روابط کلی و نامحسوس پدیده‌ها اشراف و اهتمام دارد، امّا علم تجربی تنها به پدیده‌ها و روابط جزئی و محسوس میان آن می‌نگرد و بیش از این هم توان ندارد. جهان تنها در ماده و مادیات منحصر نیست و هستی وسیع‌تر و عمیق‌تر از جهان مادی و محسوس ما است، شناخت آن حقایق و هماهنگ شدن با آن نیز مسئلهٔ مهمی است که در رفاه و آسایش دنیایی و سعادت ابدی ما تأثیر قطعی دارد؛ به‌همین‌سبب برای زندگی سعادتمندانه، هم به علم و هم به دین نیازمند هستیم.
2. با توجه به نکتهٔ اول، علم پزشکی به زمینه‌ها و عوامل مادی بیماری می‌پردازد و برای آن نسخهٔ درمانی متناسب با یافته‌های خود ارائه می‌کند، اما دین علاوه بر تأیید علم پزشکی و ارائهٔ برخی از توصیه‌های پیشگیرانهٔ بهداشتی و طبی، به توصیف و تبیین زمینه‌ها و عوامل معنوی و فرامادی بیماری‌ها اهتمام دارد و برای درمان آن نسخه‌های متناسبی توصیه کرده است و از نگاه کسانی که به فراتر از ماده اعتقاد دارند، بهره‌جستن از علم، لازم است، ولی کافی نیست.

هنر دین در ایجاد و بالارفتن آرامش و تقویت روحیهٔ بیماران مذهبی و حتی غیرمذهبی و در نتیجه بهبود سیستم ایمنی بدن آنها، قابل انکار نیست. مضاف بر اینکه بر اساس اعتقادات ما، دین در ضمن دعا و توسل و… بر بهبود بیماران تأثیر مستقیم و بی‌واسطه هم دارد. آموزه‌های دینی در این‌گونه موارد از جهاتی لازم و مفید هستند. گاهی از حیث علمی و مادی به داروها و علل یک پدیده اشاره می‌کنند، در برخی موارد نیز به حقیقت و باطن حوادث، سختی‌ها و بلاها و فراز و نشیب زندگی دنیا و عبرت‌های آن، توجه می‌دهند؛ از سوی دیگر نیز با آموزهایی از قبیل توبه، دعا و نیایش و یاد خداوند مهربان، برادری و مواسات، انفاق و ایثار و غیر اینها به ساماندهی مشکلات جامعه کمک می‌کنند؛ لذا در هیچ زمان و شرایطی، افراد و جوامع بشری بی‌نیاز از خدا، دین و آموزه‌های وحیانی نیستند.

۳. براین‌اساس، روشن می‌شود که نه تنها با آمدن ویروس کرونا، دین به حاشیه رانده نشد، بلکه دین با توجه به توصیه‌هایی که در زمینه‌های پزشکی و بهداشتی دارد در کنار توصیه‌ها و راهبردهای پزشکی و بهداشتی موجب تشویق مردم در این زمینه خواهد شد، ما در صورتی می‌توانیم ادعا کنیم که با درمان توسط دارو و بهداشت نیازی به توصیه‌های معنوی دین وجود ندارد که اولاً توصیه‌های بهداشتی دین تأثیری در رعایت امور بهداشتی مردم نداشته باشد، ثانیاً رسالت دین را در این امر جزئی مانند درمان کرونا خلاصه کنیم؛ پس مسائل و توصیه‌های دینی با توجه به پشتوانه‌های الهی‌ای که دارند، در کنار توصیه‌های پزشکی و بهداشتی، اگر تأثیرگذارتر و راهبردی‌تر نباشند، قطعاً ضعیف‌تر از آن نخواهند بود، بنابراین علم و دین در کنار هم گره‌گشایی می‌کنند و به هر دو نیازمندیم.