پیش نویس:حدیث قتل کردها

سؤال

منظور از کشتن کردها در روایات چیست؟

مراد روایت، نه قوم کرد بلکه افراد خاصی از کردها می‌باشد که نور ایمان در قلب‌شان وارد نشده بود و در کنار شرک و آتش پرستی، اکثرشان در آن عصر به غارت اموال مردم می‌پرداختند.

بیان شبهه

در معتبرترين كتاب روائى شيعيان روايتی صحيح السند آمده كه در آن از امام حسن عسكرى(ع) در مورد رفتار با كردها سؤال می‌شود كه ايشان دستور قتل عام كردها را صادر می‌كند:

«وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ وَ غَيْرِهِ أَنَّهُ كَتَبَ إِلَيْهِ يَسْأَلُهُ عَنِ الْأَكْرَادِ فَكَتَبَ إِلَيْهِ لَا تُنَبِّهُوهُمْ إِلَّا بِحَدِّ السَّيْفِ؛ از احمد بن ابى عبدالله نقل شده كه به امام حسن عسكرى نامه نوشته و در مورد كردها از ايشان كسب تكليف كرده و امام حسن عسكرى در پاسخ می‌نويسد كه: كردها را بايد فقط با شمشير تنبيه كرد.»

علامه محمد تقى مجلسى و علامه محمد باقر مجلسى روايت را صحيح دانسته اند.

مقدمه

در نگرش قرآن کریم کرامت انسان مربوط به نژاد و نسب نمی‌باشد، چنانکه خداوند فرمود:﴿يا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَ أُنْثى‏ وَ جَعَلْناكُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ خَبير؛ اى مردم! ما شما را از يك مرد و زن آفريديم و شما را تيره‏‌ها و قبيله‌‏ها قرار داديم تا يكديگر را بشناسيد؛ (اينها ملاك امتياز نيست،) بی تردید گرامی‌ترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است)﴾(حجرات:13) اما برخی بی‌توجه به اینگونه آیات و با استناد به روایاتی که یا سند ضعیفی دارند و یا دلالت‌شان بر مطلبی دیگر است، خواستند شیعه را مخالف با قومیت کرد قلمداد کنند. این در حالی‌ست که شیعه خود را پیرو محض قرآن کریم با تفسیر اهل بیت (ع) می‌داند.

شمشیر نماد عدالت

با دقت در اینگونه روایات، این حقیقت روشن است که نظر راوی و امام معصوم (ع) قومیت کردها نبوده، بلکه مقصود، جماعت خاصی از ایشان بودند که برای فروش اجناس‌شان در آن زمان به شهرها می‌رفتند و اخلاق و رفتارشان نادرست بود و حیله می‌کردند و جنس فاسد را به جای جنس سالم و صحیح می‌فروختند. از این رو معاشرت با آنان در حدیث منع شده است و در واقع به خاطر اخلاق زشت این کردهاست که باید با شمشیر یعنی اجرای قانون شرع، وادار به مراعات در احکام معامله شوند. و چون شمشیر نماد اجرای عدالت است چنین دستوری داده شده است نه اینکه این افراد از دم تیغ گذرانده شوند.

اگر پذیرفته شود که علامه محمد باقر مجلسی سند این روایت را معتبر می‌داند، باید به شرح وی نیز توجه شود:

در مرآة العقول می‌نویسد: صحیح و لعل المراد بالأكراد اللصوص منهم، فإن الغالب فيهم ذلك كذا فهمه الكليني. و در ملاذ الأخيار می‌نویسد: مرسل. قوله: عن الأكراد أي: اللصوص منهم، كما هو الغالب.مراد از کردها، افرادی بودند که دست به دزدی می‌زدند و اغلب آنان دزدی می‌کردند. و شیخ کلینی نیز همین را فهمیده که روایت را در باب دزدی آورده است.

این یعنی در نگاه علامه نیز قوم کرد ملاک نیست و بلکه در آن زمان‌ها عده‌ زیادی از کردها دست به دزدی و غارت و بدرفتاری می‌زدند که جز با زور به راه راست نمی‌آمدند.

شیخ حر عاملی نیز این روایت را ذیل باب جواز جنگ با قطاع الطریق آورده است که می‌رساند مراد روایات قوم کردها نبود و بلکه عده‌ای بودند که با گرفتن راه کاروان‌ها اموال مردم را غارت می‌کردند.

مسلمان نبودن قوم کرد در عصر ائمه(ع)

از برخی روایات استفاده می‌شود که کردها در زمان ائمه (ع) مسلمان نبودند و دائم با مسلمانان در جنگ بودند و اینگونه روایات ناظر به آن عصر می‌باشد و شامل کردهای عصرهای بعدی نمی‌شود که در این نوشتار به چند نمونه از این روایات اشاره می‌شود.

• روایت اول: عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ الْمُنْذِرِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّا نَتَكَارَى هَؤُلَاءِ الْأَكْرَادَ فِي أَقْطَاعِ الْغَنَمِ‏ وَ إِنَّمَا هُمْ عَبَدَةُ النِّيرَانِ وَ أَشْبَاهُ ذَلِكَ فَتَسْقُطُ الْعَارِضَةُ فَيَذْبَحُونَهَا وَ يَبِيعُونَهَا فَقَالَ مَا أُحِبُّ أَنْ تَفْعَلَهُ فِي مَالِكَ إِنَّمَا الذَّبِيحَةُ اسْمٌ وَ لَا يُؤْمَنُ عَلَى الِاسْمِ إِلَّا الْمُسْلِمُ. شیخ طوسی در روایتی از حسین بن منذر نقل می‌کند که به امام صادق(ع) گفتم: ما کردها را برای چوپانی گوسفندان به کار می‌گیریم و آنها آتش پرست هستند و گاهی گوسفندان را ذبح می‌کنند. امام فرمود: دوست ندارم در مالت اینگونه رفتار شود، بدرستی که ذبیحه با اسم الله حلال می‌شود و غیر مسلمان هنگام ذبح اسم الله را نمی‌برد.

• روایت دوم: مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَبَّاسِ بْنِ مَعْرُوفٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ بَشِيرٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ الْفَضْلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنْ سَبْيِ الْأَكْرَادِ إِذَا حَارَبُوا وَ مَنْ حَارَبَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ هَلْ يَحِلُّ نِكَاحُهُمْ وَ شِرَاؤُهُمْ قَالَ نَعَمْ. در روایت دیگری اسماعیل بن فضل از امام صادق(ع) می‌پرسد: اگر کردها هنگام جنگ اسیر شوند، آیا فروش آنها به عنوان برده و ازدواج با کنیز آنها جایز است؟ امام فرمود: بلی.

از این روایات می‌توان استفاده کرد که در زمان صدور این روایات، کردها افرادی غیر مسلمان، آتش پرست و مشرک بودند و برخی از آنها به غارتگری مشغول بودند و رفتار درستی نیز با مردم نداشتند. ولذا نمی‌توان قومیت کرد را در هر عصری مشمول این روایات دانست؛ زیرا آنها بعد از مسلمان شدن همانند دیگر مسلمانان هستند و قومیت کردی‌شان هیچ نقصی بر فضیلت و کرامت‌شان وارد نمی‌کند و تقوای الهی تنها ملاک برتری است.