مواسات در اموال نشانه شیعه بودن

سؤال

در روایتی آمده است که شیعه باید در اموال خود مواسات کند، درهمی برای خود و درهمی برای دیگران بذل کند و گرنه شیعه نیست: « وَ فِي أَمْوَالِهِمْ يَتَوَاسَوْنَ وَ فِي اللَّهِ يَتَبَاذَلُونَ يَا نَوْفُ دِرْهَمٌ وَ دِرْهَمٌ وَ ثَوْبٌ وَ ثَوْبٌ وَ إِلَّا فَلَا» آيا واقعا که الان مردم چنين نمي‌کنند، شیعه نیستند؟ آیا این روایت صحيح است؟ تفسير صحيح آن چيست؟

حدیث نوف شامی در نشانه شیعه بودن مواسات اموال و بذل آن به دیگران سند معتبری ندارد. مواسات و بذل مال به دیگران در آیات قرآن و روایات معتبر آمده است و می‌توان آموزه الهی بودن بذل مال به نیازمندان و یاری کردن آن‌ها را از شاخصه‌های برجسته مومنان دانست. برخی از این روایات با صرف نظر از معتبر نبودن سند آن، به بالاترین کمال ایمان اشاره دارد که شیعه کامل باید چنان صفاتی داشت باشد و به معنای خارج شدن مواسات نکننده، از مکتب شیعه نیست.

متن روايت

علامه مجلسی از کنز الفوائد کراجکی روایتی نقل می‌کند که حضرت علی(ع) در روایتی برخی از صفات شیعه را به نوف شامی بیان کرده است. امام(ع) مواسات در مال را یکی از صفات برجسته شیعه دانسته است که اگر نباشد فرد نباید خود را شیعه بداند:

« وَ فِي أَمْوَالِهِمْ يَتَوَاسَوْنَ وَ فِي اللَّهِ يَتَبَاذَلُونَ يَا نَوْفُ دِرْهَمٌ وَ دِرْهَمٌ وَ ثَوْبٌ وَ ثَوْبٌ وَ إِلَّا فَلَا

در اموال خود مواسات‏ مى‏‌كنند و آن را در راه خدا به يك ديگر مى‏‌بخشند؛ اى نوف! درهمى و درهمى و لباسی و لباسی(از آنچه دارى درهمى برای خود و درهمى برای دیگران؛ لباسی برای خود و لباسی برای دیگران). و گر نه شیعه نیستند.

»

سند روایت

• محمد بن طالب اولین راوی در سلسله سند این حدیث است. نام کامل وی در کنز الفوائد ابو ارجاء محمد بن علی بن طالب البلدی است. نام وی در کتاب‌های رجال نیامده است.
• ابي المفضل الشيباني راوي ديگر حدیث، ضعيف است.
• عبدالله بن جعفر الازدي راوی دیگر است که در کتب رجال نامش نیامده است.
• خالد بن يزيد الثقفي هم مهمل است و معلوم نیست ثقه بود یا نه.
• روایات سدير که همان ابن حکيم است، قابل اعتماد نيست. برخي او را واقفي دانسته اند.

علامه مجلسی این حدیث را در کنز الفوائد نقل می‌کند اما عبارت‌های مورد نظر در متن کنز الفوائد وجود ندارد و این یکی از ایرادهای اصلی بر متن کتاب بحار الانوار می‌باشد.

شرح حدیث

سند روایت قابل استناد نیست امّا بسياري از صفات اشاره شده در این روایت، در آیات قرآن و روایات معتبر آمده است و مواسات در مال یکی از صفات برجسته مومنان می‌باشد:

﴿هيچ گاه به نيکي دست نخواهي يافت مگر آن چه را (خيلي) دوست داريد انفاق کنيد.﴾

﴿نيکي آن نيست که روي به مشرق و مغرب کنيد. بلکه نيکويي از آن کسي است که: ... مال مورد علاقه خود را به خويشان، يتيمان، تهي دستان، در راه ماندگان، نياز خواهان و بردگان ببخشد﴾

در سوره بلد بخشش ها و دستگيري ها به عنوان «عقبه» و گردنه هاي سخت معرفي شده است که هر کس نمي‌تواند از آن عبور کند.

چه قدر از شيعيان در گردنه‌هاي خمس، زکات، صدقات و بذل مال در عرصه جهاد، از قافله عقب مي‌مانند و عقب نشيني مي‌کنند: ﴿لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّي تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَيْءٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ﴾

«حجاب هاي» بي شماري بر سر راه شيعيان وجود دارد که مانع شکوفا گشتن و تکامل و تعالي ايشان مي شود. اين گونه روايات که درباره حقوق و وظايف شيعيان و برادران ديني وارد شده است، اشاره به سطح والا و مصداق اکمل ايمان است نه اين که بدون اين ويژگي، فرد شيعه نباشد.