آزمایش همه انسان‌ها

سؤال

با توجه به آیات قرآن، بفرمایید خداوند چگونه بندگانش را آزمایش می كند؟

درگاه‌ها

آزمایش بندگان یک سنتِ ثابت الهی است که هیچ انسانی از آن استثنا نشده است. انسان‌ها در همه حال در معرض امتحان الهی هستند و باید نسبت به هر حادثه‌ای، این احتمال را بدهند که ممکن است آن حادثه یکی از امتحانات الهی باشد. البته بسیاری از امتحانات الهی به گونه‎‌ای هستند که از امتحان بودنشان غافلیم.

قرآن مجید، با اشاره به امتحان عمومی انسان‎ها، می‎فرماید: ﴿أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَهُمْ لَا يُفْتَنُونَ؛ آیا مردم گمان می‎كنند بدون امتحان رها می‎شوند، نه هرگز، بلكه همگی باید امتحان دهند.﴾(عنکبوت:۱)

مولوی شاعر و عارف مشهور مسلمان همیشگی بودن آزمایش الهی را چنین می‌خواند:

پس بهر دوری ولیی قایمست		تا قیامت آزمایش دایمست

موارد آزمون الهی

هر فرد و جامعه‎ای به نوعی در این سنت الهی شریک و سهیم است و امتحانات خداوند در شکل‎های گوناگون به سراغ آنها می‎آید.

قرآن در آیه ۱۵۵ سوره بقره مواردی از آزمون الهی را برشمرده است: ﴿وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ؛ قطعاً همه شما را با چیزی از ترس، گرسنگی، زیان مالی و جانی و كمبود محصولات، آزمایش می‎كنیم و بشارت ده به استقامت‎كنندگان.﴾(بقره:۱۵۵)

علاوه بر این، موارد دیگری نیز در قرآن به عنوان وسیله امتحان آمده است: فرزندان، پیامبران و دستورات خداوند؛ حتی بعضی از خواب‎ها ممكن است از وسایل آزمایش باشد. ﴿وَنَبْلُوكُمْ بِالشَّرِّ وَالْخَيْر؛ شرور و خیرها نیز از آزمایش‎های الهی محسوب می‎شوند﴾(انبیا:۳۵) بنابراین، مواردی كه در آیه شمرده شده جنبه انحصاری ندارد. هر چند از نمونه‎های روشن و زنده آزمایش‎های الهی است.

آزمون‌های الهی به صورت‌های دیگری نیز واقع می‌شود: گاه افراد در محیط‎هایی قرار می‎گیرند كه از هر نظر آلوده است. امتحان این افراد این است كه در چنین شرایطی هم‌رنگ محیط نشوند و اصالت و پاكی خود را حفظ كنند. گروهی در فشار محرومیت‎ها قرار می‎گیرند، در حالی كه می‎بینند اگر به گونه دیگری زندگی کنند و ایمان، تقوا و عزت خود را از دست دهند، می‌توانند برخی مشکلات خود را حل کنند و همین آزمون آن‌ها است. گروهی دیگر، غرق در نعمت می‎شوند و امكانات مادی از هر نظر در اختیارشان قرار می‎گیرد، آنان این‌گونه امتحان می‌شوند که آیا شكر نعمت می‎كنند یا غرق در غفلت و غرور و غرق در لذت‌ها و شهوات می‎شوند؟!

مطالعه بیشتر

• تفسیر نمونه ذیل آیات ۱ سوره عنكبوت، آیه ۱۵۵ سوره بقره، انبیاء آیه ۳۵، دارالكتب الاسلامیه.
• امتحان عامل تکامل، حسین شفاهی.