تشبیه مرگ به سفر در کلام امام علی(ع)

سؤال

روایتی از امام علی(ع) در مورد مرگ به این مضمون بیان شده است: «عزیز شما به سفری رفته است و فرق آن با دیگر سفرها این است که او دیگر بر نمی‌گردد و شما باید به سوی او بروید.» درباره این روایت توضیح دهید.

امام علی(ع) در حدیثی مرگ را به سفر تشبیه کرده است. امام این سفر را برای فرد فوت شده، بدون بازگشت دانست اما به دیگران توجه داد که آنان به سوی فرد فوت شده به سفر خواهند رفت.

در روایات سایر امامان نیز تعابیری درباره مرگ وجود دارد مانند انتقال از مکانی به مکان دیگر و یا تشبیه نمودن مرگ به تعویض لباس.

متن حدیث

امام علی(ع) در دیدار بازماندگان یکی از مسلمانان فرمود:

« إِنَّ هَذَا الْاَمْرَ لَیسَ لَکُمْ بَدَاَ وَ لَا إِلَیکُمُ انْتَهَی وَ قَدْ کَانَ صَاحِبُکُمْ هَذَا یسَافِرُ فَعُدُّوهُ فِی بَعْضِ اَسْفَارِهِ فَإِنْ قَدِمَ عَلَیکُمْ وَ إِلَّا قَدِمْتُمْ عَلَیهِ

مردن از خاندان شما آغاز نشده و به شما نیز پایان نخواهد یافت. این دوست شما زمانی که زنده بود به سفر می‌رفت اکنون گمان کنید که به یکی از سفرها رفته اگر او بازنگردد شما به سوی او خواهید رفت.

»

احادیث مشابه

احادیث دیگری نیز به همین مضمون وجود دارد از جمله:

1. در حدیث دیگری از امام علی(ع) نقل شده است: «ای مردم! ما و شما برای ماندن آفریده شده‌ایم نه برای از بین رفتن، شما با مرگ از دنیا نمی‌روید، بلکه از خانه‌ای به خانه دیگر منتقل می‌شوید؛ بنابراین زاد و توشه خانه‌ای را که باید به جانب آن حرکت کنید و جاوید باشید، فراهم سازید».
2. در روایت دیگری نیز به مضمون سفر رفتن و مهیا بودن برای این سفر اشاره می‌کند: «حق این است که ما وارث پیش از خودیم و وارثانی پس از خود داریم همانا ما شاخه‌های درختانی هستیم که درگذشتند. اصل که رفت فرع هم می‌رود. ای مردم شما منزل آخرت خود را با بهره گرفتن از منزلی که از آن می‌کوچید یعنی دنیا اصلاح نمائید.»
3. روایتی از امام سجاد(ع) در پاسخ به پرسش «مرگ چیست؟» چنین پاسخ داده است: «مرگ برای مؤمن چون بیرون آوردن لباس‌های چرکین از تن است و از هم گسستن زنجیرها و کنده‌های سنگین و جایگزین کردن فاخرترین و خوشبوترین جامه‌ها و راهوارترین مرکب‌ها و امن‌ترین منزل‌ها است و برای کافر به منزله برکندن جامه‌هایی فاخر از تن و منتقل شدن از منزل‌هایی امن و جایگزین کردن آنها به کثیف‌ترین و خشن‌ترین جامه‌ها و وحشتناک‌ترین منزل‌ها و بزرگترین عذاب است.»

نکات

از این حدیث نکاتی استفاده می‌شود، برخی از آنها عبارت‌اند از:

• مرگ نابودی نیست بلکه به معنای جدا شدن روح از بدن انسان و انتقال او از عالم دنیا به آخرت است.
• همه موجودات طعم مرگ را می‌چشند. در آیات متعددی به این مطلب اشاره شده است مانند آیه ﴿كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ؛ هر نفسی طعم مرگ را خواهد چشید.﴾(آل عمران:۱۸۵)
• انسان همچنان که برای سفر دنیوی نیاز به زاد و توشه دارد برای سفر آخرت نیز نیازمند زاد و توشه است. و بهترین این زاد و توشه تقوا است. (بقره/۱۹۷)