توصیه امام علی(ع) بر لزوم نصحیت‌پذیری

سؤال

حدیثی از امام علی(ع) درباره پذیرش نصیحت نقل شده است «اقْبَلوا النَصیحه ممّنْ نَصَحَکم وتلقَّوها بالطاعه ممّنْ حمَلَها اِلیکم …» درباره محتوا و صحت سند این حدیث توضیح دهید؟

امام علی(ع) در ذیل حدیثی بر لزوم نصحیت‌پذیری سفارش کرده است. این توصیه در درون روایتی است که دستورات اخلاقی متعددی در آن ذکر شده و با دیگر سخنان امام علی(ع) نیز همخوانی دارد. این حدیث مورد توجه علمای دینی قرار گرفته است.

متن حدیث

در کتاب غُرَرُالحِکَم و دُرَرُالکَلِم نوشته ابوالفتح آمدی (درگذشت۵۱۰ق) به نقل از امام علی(ع) چنین آمده است:

«

ای مردم از کسی که شما را نصیحت می‌کند قبول کنید و آن را بپذیرید از کسی که آن را به سوی شما حمل می‌کند، و بدانید که خدای سبحان قلب‌هایی را ستایش می‌کند که پذیرای حکمت باشند و مردمی را ستایش می‌کند که در اجابت از حق از دیگران سریع‌ترند، و بدانید که بزرگ‌ترین جهاد، جهاد با نفس است، پس با نفس [خود] جهاد کنید تا سعادت‌مند شوید، و قیل و قال (منازعه و جدال) را ترک کنید تا سالم بمانید، و خدا را زیاد به یاد بیاورید تا غنیمت و ذخیره‌ای برای شما باشد، ای بندگان خدا با هم برادر باشید (رفتار برادرانه داشته باشید) تا در نزد خدا به نعمت همیشگی (بهشت) برسید.

»

در این حدیث امام علی(ع) به برخی از دستورات اخلاقی از جمله نصیحت‌پذیری سفارش کرده است. این حدیث در کتاب عیون الحِکَم و المواعظ نیز نقل شده است.

در کتاب‌های غررالحکم و عیون الحکم و المواعظ، همچون نهج‌البلاغه تنها سخنان امام علی(ع) جمع‌آوری شده است. هرچند که نویسنده به دلیل جلوگیری از حجیم شدن کتاب، سند سخنان حضرت را ذکر نکرده است با این حال همخوانی سخنان حضرت در این کتاب از نظر فصاحت و بلاغت و نیز معنا و مفهوم با دیگر سخنانش و نیز توجه علما به این کتاب، از قرائن و دلایل اعتبار آن ذکر شده است.

احادیث مشابه

چندین روایت با همین موضوع از امام علی(ع) نقل شده است:

• «مَنْ قَبِلَ النَّصِيحَةَ سَلِمَ مِنَ الْفَضِيحَةِ؛ هر کس نصیحت‌پذیر باشد از رسوایی در امان خواهد بود.»

• «اقْبَلُوا النَّصِيحَةَ مِمَّنْ أَهْدَاهَا إِلَيْكُمْ وَ اعْقِلُوهَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ؛ از کسی که به شما نصیحت خود را هدیه می‌کند بپذبربد و آن را برای خود در خاطر نگه دارید.»
• «رَحِمَ اللَّهُ امْرَأً سَمِعَ حُكْماً فَوَعَى وَ دُعِيَ إِلَى رَشَادٍ فَدَنَا وَ أَخَذَ بِحُجْزَةِ هَادٍ فَنَجَا؛ خدا رحمت کند آن کس را که چون سخن حکیمانه‌ای را بشنود خوب فرا گیرد و چون به هدایت ارشاد گردد بپذیرد و دست به دامن هادی و رهبری زند و نجات یابد.»