مسخ در قرآن

سؤال

در رابطه با مسخ شدگان توضیحاتی دهید؟

مسخ به معنای دگرگونی شکلی به شکل دیگر، از عذابهای الهی گروهی است که به دلیل عدم پیروی از دستور خدا به این عذاب گرفتار شدند. در قرآن مسخ، در مورد اهل قیامت، گروهی از بنی اسرائیل و عده‌ای از حواریون آمده است. در جریان مسخ گروهی از بنی اسرائیل اینطور آمده است که این گروه از صید ماهی در روز شنبه منع شده بودند و به دلیل پیمان‌شکنی تبدیل به بوزینه شدند. در مورد حواریون هم که داستان آن در سوره مائده آمده است، عده‌ای درخواست طعام آسمانی کردند و پس از نزول مائده بازهم قبول نکردند. در تفاسیر آمده است که این عده تبدیل به خوک شدند.

معنای لغوی و اصطلاحی

واژه مسخ در لغت به معنای، زشت شدن طبیعت، اخلاق و دگرگونی شکلی به شکل دیگر است. در اصطلاح عرفا، مسخ عبارت از مسخ دل‌های آنان است که از درگاه حق رانده شده‌اند. به گونه ای که در آغاز دلهاشان رو به سوی خداوند بوده، اما پس از آن از خداوند دل گردانند و اسیر وسوسه شیطان شوند و افسار دل به هوای نفس سپارند.

مسخ اهل قیامت

واژه مسخ درباره اهل قیامت یک بار در قرآن آمده است. ﴿و لو نشاء لمسخناهم علی مکانتهم فما استطاعوا مضیا و لا یرجعون؛ و اگر بخواهیم آنان را بر جایگاهشان، مسخ کنیم، پس نتوانند از آنجا بگذرند و نیز بر نمی‌گردند.﴾(یس:۶۷) از ابن عباس روایت شده است که منظور از مسخ در این آیه آن است که آنان را به شکل بوزینه و گراز درمی‌آوریم.

مسخ بنی اسرائیل

در قرآن کریم به موضوع مسخ بنی اسرائیل که با حکم حرمت صید در روز شنبه مخالفت کردند و در آن روز به صید ماهی پرداختند، دو بار اشاره شده است:

• خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِینَ اعْتَدَوْا مِنْکُمْ فِی السَّبْتِ فَقُلْنَا لَهُمْ کُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِینَ؛ و به راستی کسانی از خودتان را که درباره شنبه از حد گذشتند، شناخته‌اید که به آنان گفتیم: بوزینه گانی رانده شده باشید.﴾(بقره:۶۵)
• در جایی دیگر می‌فرماید: ﴿فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ مَا نُهُوا عَنْهُ قُلْنَا لَهُمْ کُونُوا قِرَدَةً خَاسِئِینَ؛ پس چون به ترک آنچه از آن نهی شده بودند کبر ورزیدند، به آنان گفتیم: همچون بوزینه گان خوار و زبون باشید.﴾(اعراف:۱۶۶) از ظاهر عبارت قرآن کریم بر می‌آید که آنان واقعا مسخ شدند و به صورت بوزینه گان درآمدند و نظر بیشتر مفسران نیز همین است و گفته‌اند آنان پس از این مسخ بیش از سه روز زنده نماندند.

امام صادق(ع) درباره چگونگی تبدیل بنی اسرائیل به بوزینگان فرمودند: آنان به حالت مسخ سه روز باقی ماندند و سپس مردند و از آنان نسلی باقی نماند و میمون‌های فعلی مثل همان میمون‌ها هستند. (مشابه آنها در شکلند ولی از نسل آنها نیستند).

گروهی از امت عیسی(ع)

گروهی از امت عیسی(ع) نیز وجود داشتند که پس از نزول مائده آسمانی و مشاهده اعجاز باز هم کفر ورزیدند و با پیامبرشان مخالفت کردند، و در نتیجه به صورت خوک درآمدند. در قرآن آمده است ﴿قَالَ اللَّهُ إِنِّی مُنَزِّلُهَا عَلَیْکُمْ ۖ فَمَنْ یَکْفُرْ بَعْدُ مِنْکُمْ فَإِنِّی أُعَذِّبُهُ عَذَابًا لَا أُعَذِّبُهُ أَحَدًا مِنَ الْعَالَمِینَ؛ خدا گفت: من آن مائده را برای شما می‌فرستم، ولی هر که بعد از نزول مائده کافر شود وی را عذابی کنم که هیچ‌یک از جهانیان را چنان عذاب نکنم.﴾(مائده:۱۱۵.). بنابر تفاسیر و روایات، عذاب خداوند تبدیل این گروه به خوک بوده است.

عذاب این گروه در آیه دیگری در سوره مائده ذکر شده است: ﴿قُلْ هَلْ أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ مِنْ ذٰلِکَ مَثُوبَةً عِنْدَ اللَّهِ ۚ مَنْ لَعَنَهُ اللَّهُ وَغَضِبَ عَلَیْهِ وَجَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَالْخَنَازِیرَ وَعَبَدَ الطَّاغُوتَ ۚ أُولٰئِکَ شَرٌّ مَکَانًا وَأَضَلُّ عَنْ سَوَاءِ السَّبِیلِ؛ بگو آیا شما را آگاه کنم که کدام قوم نزد خداوند بدترین هستند؟ آن کسانی که خداوند بر آن‌ها لعنت و غضب کرده، و آن‌ها را به شکل بوزینه و خوک مسخ نمود و پرستندگان طاغوت. این گروه بدترین مردم و گمراه‌ترین خلق از راه راست هستند.﴾(مائده:۶۰) در این آیه تبدیل گروهی به خوک آورده شده است.

جستارهای وابسته

• تناسخ