لعن در اسلام: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز (Shahroudi صفحهٔ پیش نویس:جایگاه لعن در اسلام را بدون برجای‌گذاشتن تغییرمسیر به لعن در اسلام منتقل کرد) |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
{{درگاه|واژه‌ها}} | {{درگاه|واژه‌ها}} | ||
[[فحاشی|فحش]] و سبّ به ویژه اگر [[دروغ]] باشند، از نظر شرع مقدس اسلام [[حرام]] است، در حالی که [[لعن]] به معنای بیزاری از اعمال زشت دیگران و دعا برای دوری آنها از رحمت خدا، در مورادی جایز است. [[قرآن]] و روایات به لعن گروه‌هایی چون کافران و ظالمان اشاره کرده‌اند. لعن به عنوان ابزاری برای نشان دادن [[برائت]] از دشمنان [[دین]] و ایجاد مرز بین حق و باطل در نظر گرفته می‌شود. همچنین متن به تاریخ لعن در بین مسلمانان و نقد دوگانه‌نگری نسبت به فضائل و مصائب شخصیت‌های اسلامی اشاره می‌کند. | |||
== تفاوت سبّ و شتم و فحش با لعن == | == تفاوت سبّ و شتم و فحش با لعن == | ||
با توجه به [[قرآن]] و روایات و سیره مسلمانان | با توجه به [[قرآن]] و روایات و سیره مسلمانان فحش، سَبّ و شتم -بویژه اگر دروغ باشد- از نظر شرع مقدس اسلام حرام و ممنوع است،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=محمد بن حسن، الأمالی،|سال=1414|نام خانوادگی=شیخ طوسی|ناشر=دار الثقافه|جلد=1|صفحه=537|مکان=قم}}</ref> اما مسئله لعن با سب فرق می‌کند؛ لعن به معنای بیزاری از اعمال زشت یک فرد و دعا برای دور شدن او از رحمت خدا جایز است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجمع البحرین|سال=۱۳۷۵|نام خانوادگی=طریحی|ناشر=مکتبة المرتضویة|جلد=6|صفحه=309|مکان=تهران}}</ref> خداوند در قرآن کریم و پیامبر اسلام(ص) در سخنان خود برخی از گروه‌ها را جهت کارهای زشت و ناپسند لعن کرده‌اند. همچنین برخی از صحابه به سبب کارهای زشت و غیر مشروع، توسط برخی صحابه دیگر مورد لعن و نفرین قرار می‌گرفتند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مسند احمد بن حنبل|سال=1421|نام خانوادگی=شیبانی|ناشر=موسسه الرساله|جلد=3|صفحه=433|مکان=بیروت}}</ref> | ||
=== لعن در لغت === | === لعن در لغت === | ||
[[لعن]] را به معنای راندن و دور کردن همراه با ناراحتی دانسته‌اند. لعن از جانب خدا به معنای قطع رحمت و توفیق دنیوی و نیز به معنای عذاب اخروی است. لعن از سوی [[انسان]]، نوعی نفرین و بدخواهی برای دیگری است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجمع البحرین|سال=۱۳۷۵|نام خانوادگی=طریحی|ناشر=مکتبة المرتضویة|جلد=6|صفحه=309|مکان=تهران}}</ref> | [[لعن]] را به معنای راندن و دور کردن همراه با ناراحتی دانسته‌اند. لعن از جانب خدا به معنای قطع رحمت و توفیق دنیوی و نیز به معنای عذاب اخروی است. لعن از سوی [[انسان]]، نوعی نفرین و بدخواهی برای دیگری است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجمع البحرین|سال=۱۳۷۵|نام خانوادگی=طریحی|ناشر=مکتبة المرتضویة|جلد=6|صفحه=309|مکان=تهران}}</ref> | ||
==جایگاه لعن در منابع اسلامی == | == جایگاه لعن در منابع اسلامی == | ||
=== لعن در قرآن === | === لعن در قرآن === | ||
کلمهٔ لعن و مشتقات آن ۳۷ بار در [[قرآن]] آمده است. در قرآن، [[کافر|کافران]]، ظالمان، [[منافق|منافقان]]، آزار رسانندگان به خدا و [[رسول]]، آنانی که از روی عمد قتل نفس کنند و کسانی که حقایق را کتمان و امر را بر مردم مشتبه می‌سازند، لعن شده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجموعه گفتمان‌های مذاهب اسلامی|سال=۱۳۸۳|نام خانوادگی=فخلعی|جلد=1|صفحه=۳۰۰}}</ref>پیامبر نیز دشمنان رسالت، مشرکان، منافقان و برخی از [[صحابه]] را لعن کرده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شیعه‌شناسی|سال=1384|نام خانوادگی=رضوانی|جلد=1|صفحه=588}}</ref> | کلمهٔ لعن و مشتقات آن ۳۷ بار در [[قرآن]] آمده است. در قرآن، [[کافر|کافران]]، ظالمان، [[منافق|منافقان]]، آزار رسانندگان به خدا و [[رسول]]، آنانی که از روی عمد قتل نفس کنند و کسانی که حقایق را کتمان و امر را بر مردم مشتبه می‌سازند، لعن شده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجموعه گفتمان‌های مذاهب اسلامی|سال=۱۳۸۳|نام خانوادگی=فخلعی|جلد=1|صفحه=۳۰۰}}</ref>پیامبر نیز دشمنان رسالت، مشرکان، منافقان و برخی از [[صحابه]] را لعن کرده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شیعه‌شناسی|سال=1384|نام خانوادگی=رضوانی|جلد=1|صفحه=588}}</ref> | ||
* {{قرآن|إِنَّ ٱللَّهَ لَعَنَ ٱلۡکٰفِرِینَ وَأَعَدَّ لَهُمۡ سَعِیرًا|سوره=احزاب|آیه=۶۴}} خداوند کافران را لعنت کرد و برای آنان آتشی فروزان آماده کرده است | |||
* {{قرآن|وَقالوا قُلوبُنا غُلفٌ بَل لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِکُفرِهِم فَقَلیلًا ما یُؤمِنونَ|سوره=بقره|آیه=۸۸}} [یهودیان] (به پیامبر اسلام) گفتند:دل‌های ما در پوشش است. آری، خدا به خاطر کفرشان آنها را از رحمت [خود] دور کرده است، از این رو بهندرت ایمان می‌آورند | |||
* {{قرآن|وَقالوا قُلوبُنا غُلفٌ بَل لَعَنَهُمُ اللَّهُ | |||
[ | |||
* {{قرآن|إِنَّ ٱلَّذِینَ یَکۡتُمُونَ مَآ أَنزَلۡنَا مِنَ ٱلۡبَیِّنٰتِ وَٱلۡهُدَیٰ مِنۢ بَعۡدِ مَا بَیَّنَّـٰهُ لِلنَّاسِ فِی ٱلۡکِتٰبِۙ أُوْلَـٰٓئِکَ یَلۡعَنُهُمُ ٱللَّهُ وَیَلۡعَنُهُمُ ٱللَّـٰعِنُونَ|سوره=بقره|آیه=۱۵۹}} بی گمان، کسانی که دلایل روشن و رهنمودهایی که فرو فرستادیم پس از آنکه آنها را در کتاب (آسمانی) برای مردم توضیح دادیم کتمان می‌کنند، آنان اند که خدا آنها را از رحمت خود دور می‌کند و لعنت کنندگان [نیز] آنان را لعنت می‌کنند | |||
* {{قرآن|إِنَّ | * {{قرآن|إِنَّ ٱلَّذِینَ یَرۡمُونَ ٱلۡمُحۡصَنٰتِ ٱلۡغٰفِلٰتِ ٱلۡمُؤۡمِنٰتِ لُعِنُواْ فِی ٱلدُّنۡیَا وَٱلۡأٓخِرَةِ وَلَهُمۡ عَذَابٌ عَظِیمࣱ|سوره=نور|آیه=۲۳}} آنانی که نسبت ناروا به زنان بی‌خبر و با ایمان می‌دهند، در دنیا و آخرت از رحمت خداوند محرومند و برای آنان عذابی بزرگ خواهد بود | ||
* {{قرآن|إِنَّ ٱلَّذِینَ یُؤۡذُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ لَعَنَهُمُ ٱللَّهُ فِی ٱلدُّنۡیَا وَٱلۡأٓخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمۡ عَذَابࣰا مُّهِینࣰا|سوره=احزاب|آیه=۵۷}} بی گمان، کسانی که خدا و پیامبرش را بیازارند، خدا در دنیا و آخرت آنها را از رحمت خود دور ساخته و برایشان عذابی خوار کننده مهیا ساخته است | |||
=== لعن در روایات === | === لعن در روایات === | ||
در روایات اهل بیت، غالیان و عاملان واقعه کربلا لعن شده‌اند. در [[زیارت عاشورا]] افرادی از بنی‌امیه همچون | در روایات اهل بیت، غالیان و عاملان [[واقعه کربلا]] لعن شده‌اند. در [[زیارت عاشورا]] افرادی از [[بنی‌امیه]] همچون [[یزید]]، [[معاویه]] و [[ابوسفیان]] لعن شده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کامل الزیارات|سال=1356|نام خانوادگی=ابن قولویه|جلد=1|صفحه=178}}</ref> برخی، [[خوارج]] را، نخستن کسانی دانسته‌اند که مسلمانان را با نام و نشان لعن کردند<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بنیان‌گذاران و مبلغان سب و لعن با نام و نشان در اسلام|سال=1390|نام خانوادگی=معلمی|جلد=1|صفحه‌ها=191-192}}</ref> پس از خوارج، معاویه نیز به‌طور رسمی به ترویج لعن پرداخت او دستور داد تا بر منابر امام علی(ع) را لعن نمایند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بنیان‌گذاران و مبلغان سب و لعن با نام و نشان در اسلام|سال=1390|نام خانوادگی=معلمی|جلد=1|صفحه‌ها=198}}</ref> | ||
«لعن و نفرین» به عنوان ابزاری برای «برائت» در دین اسلام است.به ویژه در زیارت امام حسین علیه‌السلام، | «لعن و نفرین» به عنوان ابزاری برای «برائت» در دین اسلام است. به ویژه در زیارت [[امام حسین(ع)|امام حسین]] علیه‌السلام، تأکید می‌شود که مؤمنان برای نزدیکی به خدا و اهل بیت، باید از دشمنان آنها بیزاری جویند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=یا ابا عبداللّه! انّی اتقرّب الی اللّه و الی رسوله و الی امیرالمؤمنین و الی فاطمة و الی الحسن و الیک بموالاتک و بالبرائة ممّن قاتلک…|نام خانوادگی=زیارت عاشورا|جلد=1}}</ref> | ||
== معاویه ترویج کننده دشنام و لعن == | == معاویه ترویج کننده دشنام و لعن == | ||
ایرادی که که همواره از طرف اهل‌سنت نسبت به شیعیان رواج داشته و دارد، ایراد لعن به برخی از اصحاب پیامبر است که متأسفانه همین امر، رنج‌ها و مصیبت‌های فراوانی | ایرادی که که همواره از طرف اهل‌سنت نسبت به شیعیان رواج داشته و دارد، ایراد لعن به برخی از [[اصحاب پیامبر]] است که متأسفانه همین امر، رنج‌ها و مصیبت‌های فراوانی از جمله اثبات کفر، و به تبع آن حلال بودن خون شیعیان را متوجه تشیع کرده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اصول السرخی|نام خانوادگی=سرخسی|جلد=2|صفحه=134}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=المغنی|نام خانوادگی=ابن‌قدامه مقدسی|جلد=2|صفحه=416}}</ref> این در حالیست که به هنگام سخن از سب و ناسزاگویی [[معاویه]] در حق امام علی(ع)، علمای اهل‌سنت از معاویه دفاع کرده و عمل او را توجیه می‌کنند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شرح نووی بر صحیح مسلم|نام=یحیی|نام خانوادگی=نووی|جلد=15|صفحه=175}}</ref> | ||
== فتوای مراجع درباره لعن بزرگان مذاهب == | |||
غالب مراجع و عالمان شیعه معتقدند که سب و لعن [[صحابه]] و [[خلفای سه‌گانه]] دستاویز برخی حاکمان اهل سنت برای کشتار شیعیان در طول تاریخ بوده است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=حسینی قزوینی|نشانی=https://lib.eshia.ir/11137/1/354#:~:text=صفحه%20%3A%C2%A0354-,آيا%20لعن%20كردن%20خلفاء%20و%20اصحاب%20جايز%20است%20؟,-کد%20مطلب%3A%20٥٢٤٥|عنوان=آیا لعن کردن خلفاء و اصحاب جایز است ؟|تاریخ بازبینی=1403|وبگاه=https://lib.eshia.ir}}</ref> | |||
* [[سید علی حسینی خامنه‌ای|آیت‌الله سید علی خامنه‌ای]]، رهبر [[جمهوری اسلامی ایران]]، معتقد است هر چیزی که موجب برافروختن آتش اختلاف میان مسلمانان شود و نیز اهانت به مقدّسات هر یک از گروه‌های مسلمان، خدمت به گروه‌های کافر و مشرک و خیانت به [[اسلام]] و حرام است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=آیت الله خامنه ای|وبگاه=https://farsi.khamenei.ir|نشانی=https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=28578#:~:text=اسلام%20علیه%20استکبار%20است%20نه%20ادیان%20دیگر|عنوان=اسلام علیه استکبار است نه ادیان دیگر|تاریخ بازبینی=1403}}</ref> ایشان در اینباره فرمودند: «آن شیعه‌ای هم که از روی نادانی و غفلت یا گاهی از روی غرض ـ این را هم سراغ داریم و افرادی را هم از بین شیعیان می‌شناسیم که فقط مسئله‌شان مسئله نادانی نیست، بلکه مأموریت دارند برای اینکه ایجاد اختلاف کنند ـ به مقدسات اهل سنت اهانت می‌کند، عرض می‌کنم: رفتار هر دو گروه حرام شرعی و خلاف قانون است.»<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرگزاری مهر|وبگاه=mehrnews.com|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4765248/نظر-مراجع-تقلید-درباره-توهین-به-مقدسات-اهل-سنت#:~:text=%C2«Ø¢Ù%20شیعه‌ای%20هم%20که%20از%20روی%20نادانی%20و%20غفلت%20یا%20گاهی%20از%20روی%20غرض%20ـ%20این%20را%20هم%20سراغ%20داریم%20و%20افرادی%20را%20هم%20از%20بین%20شیعیان%20می‌شناسیم%20که%20فقط%20مسأله‌شان%20مسأله%20نادانی%20نیست،%20بلکه%20مأموریت%20دارند%20برای%20اینکه%20ایجاد%20اختلاف%20کنند%20ـ%20به%20مقدسات%20اهل%20سنت%20اهانت%20می‌کند،%20عرض%20می‌کنم%3A%20رفتار%20هر%20دو%20گروه%20حرام%20شرعی%20و%20خلاف%20قانون%20است.%C2»|عنوان=نظر آیت الله خامنه ای درباره لعن بزرگان مذاهب|تاریخ بازبینی=25 آبان 1403}}</ref> | |||
* [[آیت الله بهجت]] درباره برخی از رفتارها به نام [[عیدالزهرا]] فرمودند: «چه بسا … این کارها موجب اذیت و آزار یا قتل شیعیانی که در بلاد و کشورهای دیگر در اقلیت هستند گردد در اینصورت اگر یک قطره خون از آنها ریخته شود ما مسبب آن یا شریک جرم خواهیم بود.» «کسی که وحدت مسلمانان را نخواهد، مسلمان نیست. ائمه ما (علیه‌السلام) در [[نماز جماعت]] آنان شرکت می‌کردند، به جهت اتحاد مسلمانان.»<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرگزاری مهر|وبگاه=https://www.mehrnews.com|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4765248/نظر-مراجع-تقلید-درباره-توهین-به-مقدسات-اهل-سنت#:~:text=آیت%20الله%20بهجت، جهت%20اتحاد%20مسلمانان. %C2»|عنوان=نظر آیت الله بهجت درباره لعن بزرگان مذاهب|تاریخ بازبینی=1403}}</ref> | |||
* [[آیت‌الله وحید خراسانی]]: ایشان با اشاره به اینکه تفرقه‌انگیزان در شیعه از فقاهت به دور هستند، فرمودند: «واقعاً فقاهت در این‌گونه جریان‌ها از بین رفته، این کارها موجب اراقه دماء محترمه است، و دستور خود ائمه بر خلاف این است. سب، لعن علنی جایز نیست. اولاً لعن علنی ممنوع است، واقعاً دستورات دین بر همین امر تأکید دارند، ثانیاً در روایت معتبره آمده است: صلوا فی مساجدهم، علاوه بر این، عیادت کنید مرضای آنها را، تشییع کنید جنازه‌های آنها را.»<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرگزاری مهر|وبگاه=https://www.mehrnews.com|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4765248/نظر-مراجع-تقلید-درباره-توهین-به-مقدسات-اهل-سنت#:~:text=ایشان%20با%20اشاره، های%20آنها%20را. %C2»|عنوان=نظر آیت الله وحید خراسانی درباره لعن بزرگان مذاهب|تاریخ بازبینی=1403}}</ref> | |||
* [[آیت‌الله مکارم شیرازی]]: از توهین به مقدسات سایر مذاهب پرهیز شود تا بهانه برای ریختن خون شیعیان در دیگر مناطق به دست دشمنان ندهیم. در شرایطی که [[تکفیری]]<nowiki/>ها، تبلیغات وسیعی بر ضد شیعیان و همه مسلمانان دارند، شیعه و سنی باید با یکدیگر هماهنگ باشند تا با آنها مقابله کنند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرگزاری مهر|وبگاه=https://www.mehrnews.com|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4765248/نظر-مراجع-تقلید-درباره-توهین-به-مقدسات-اهل-سنت#:~:text=از%20توهین%20به%20مقدسات%20سایر%20مذاهب%20پرهیز%20شود%20تا%20بهانه%20برای%20ریختن%20خون%20شیعیان%20در%20دیگر%20مناطق%20به%20دست%20دشمنان%20ندهیم.در%20شرایطی%20که%20تکفیریها،%20تبلیغات%20وسیعی%20بر%20ضد%20شیعیان%20و%20همه%20مسلمانان%20دارند،%20شیعه%20و%20سنی%20باید%20با%20یکدیگر%20هماهنگ%20باشند%20تا%20با%20آنها%20مقابله%20کنند.|عنوان=نظر آیت الله مکارم درباره لعن بزرگان مذاهب|تاریخ بازبینی=1403}}</ref> | |||
* [[آیت‌الله جوادی آملی]]، از [[مراجع تقلید]]، معتقد است حفظ جان مسلمانان بسیار مهم است و از جمله راه‌حل‌ها، برای جلوگیری از کشته شدن مسلمانان، رها کردن سب و لعن‌های بزرگان اهل‌سنت است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=آیت الله جوادی آملی|وبگاه=https://www.aparat.com/v/9q7Vp|نشانی=https://www.aparat.com/v/9q7Vp|عنوان=نظر آیت الله جوادی آملی درباره سب و لعن|تاریخ بازبینی=1403}}</ref> سبّ صحابه، [[اهانت]] به مقدسات شیعه یا سنی، توهین و تحقیر ظالمانه نسبت به باورهای هرکدام از دو گروه، حرام و ایجاد اختلاف و روشن کردن آتش تفرقه و شقاق و تحطیم و هدم اساس وحدت امت اسلامی، گناهی بزرگ است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرگزاری مهر|وبگاه=https://www.mehrnews.com|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/4765248/نظر-مراجع-تقلید-درباره-توهین-به-مقدسات-اهل-سنت#:~:text=سبّ%20صحابه،%20اهانت%20به%20مقدسات%20شیعه%20یا%20سنی،%20توهین%20و%20تحقیر%20ظالمانه%20نسبت%20به%20باورهای%20هرکدام%20از%20دو%20گروه،%20حرام%20و%20ایجاد%20اختلاف%20و%20روشن%20کردن%20آتش%20تفرقه%20و%20شقاق%20و%20تحطیم%20و%20هدم%20اساس%20وحدت%20امت%20اسلامی،%20گناهی%20بزرگ%20است.|عنوان=نظر آیت الله جوادی آملی درباره لعن بزرگان مذاهب|تاریخ بازبینی=1403}}</ref> | |||
* برخی نیز استدلال کرده‌اند که حفظ نظام اسلام در گروی حفظ وحدت مسلمانان و جامعه اسلامی است و حفظ این [[اتحاد]] بدون احترام به مقدسات دیگر مسلمانان امکان‌پذیر نیست. مسلمانان با در نظر گرفتن همین مصلحت باید از هرگونه اهانت و توهین به افراد مورد احترام مذاهب دیگر پرهیز کنند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=حکم لعن بر متصف شدگان به فسق و کفر در فقه اسلامی|نام خانوادگی=آهنگران|جلد=1|صفحه=24}}</ref> | |||
==منابع== | == منابع == | ||
{{پانویس|۲}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = | | شاخه اصلی = حقوق | ||
| شاخه فرعی۱ = | | شاخه فرعی۱ =نظام حقوقی اسلام | ||
| شاخه فرعی۲ = | | شاخه فرعی۲ = | ||
| شاخه فرعی۳ = | | شاخه فرعی۳ = | ||
| خط ۶۴: | خط ۵۷: | ||
| ویرایش = شد | | ویرایش = شد | ||
| لینک‌دهی = شد | | لینک‌دهی = شد | ||
| ناوبری = | | ناوبری = | ||
| نمایه = | | نمایه = | ||
| تغییر مسیر = | | تغییر مسیر = | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات = | ||
| بازبینی = | | بازبینی = | ||
| تکمیل = | | تکمیل = | ||
| اولویت = ب | | اولویت = ب | ||
| کیفیت = ج | | کیفیت = ج | ||
}} | }} | ||
{{پایان پاسخ}} | {{پایان پاسخ}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۵:۵۳
سؤال
جایگاه لعن در مفاهیم اسلامی چیست؟
درگاه‌ها
فحش و سبّ به ویژه اگر دروغ باشند، از نظر شرع مقدس اسلام حرام است، در حالی که لعن به معنای بیزاری از اعمال زشت دیگران و دعا برای دوری آنها از رحمت خدا، در مورادی جایز است. قرآن و روایات به لعن گروه‌هایی چون کافران و ظالمان اشاره کرده‌اند. لعن به عنوان ابزاری برای نشان دادن برائت از دشمنان دین و ایجاد مرز بین حق و باطل در نظر گرفته می‌شود. همچنین متن به تاریخ لعن در بین مسلمانان و نقد دوگانه‌نگری نسبت به فضائل و مصائب شخصیت‌های اسلامی اشاره می‌کند.
تفاوت سبّ و شتم و فحش با لعن
با توجه به قرآن و روایات و سیره مسلمانان فحش، سَبّ و شتم -بویژه اگر دروغ باشد- از نظر شرع مقدس اسلام حرام و ممنوع است،[۱] اما مسئله لعن با سب فرق می‌کند؛ لعن به معنای بیزاری از اعمال زشت یک فرد و دعا برای دور شدن او از رحمت خدا جایز است.[۲] خداوند در قرآن کریم و پیامبر اسلام(ص) در سخنان خود برخی از گروه‌ها را جهت کارهای زشت و ناپسند لعن کرده‌اند. همچنین برخی از صحابه به سبب کارهای زشت و غیر مشروع، توسط برخی صحابه دیگر مورد لعن و نفرین قرار می‌گرفتند.[۳]
لعن در لغت
لعن را به معنای راندن و دور کردن همراه با ناراحتی دانسته‌اند. لعن از جانب خدا به معنای قطع رحمت و توفیق دنیوی و نیز به معنای عذاب اخروی است. لعن از سوی انسان، نوعی نفرین و بدخواهی برای دیگری است.[۴]
جایگاه لعن در منابع اسلامی
لعن در قرآن
کلمهٔ لعن و مشتقات آن ۳۷ بار در قرآن آمده است. در قرآن، کافران، ظالمان، منافقان، آزار رسانندگان به خدا و رسول، آنانی که از روی عمد قتل نفس کنند و کسانی که حقایق را کتمان و امر را بر مردم مشتبه می‌سازند، لعن شده‌اند.[۵]پیامبر نیز دشمنان رسالت، مشرکان، منافقان و برخی از صحابه را لعن کرده است.[۶]
- ﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَعَنَ ٱلۡکٰفِرِینَ وَأَعَدَّ لَهُمۡ سَعِیرًا﴾(احزاب:۶۴) خداوند کافران را لعنت کرد و برای آنان آتشی فروزان آماده کرده است
- ﴿وَقالوا قُلوبُنا غُلفٌ بَل لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِکُفرِهِم فَقَلیلًا ما یُؤمِنونَ﴾(بقره:۸۸) [یهودیان] (به پیامبر اسلام) گفتند:دل‌های ما در پوشش است. آری، خدا به خاطر کفرشان آنها را از رحمت [خود] دور کرده است، از این رو بهندرت ایمان می‌آورند
- ﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ یَکۡتُمُونَ مَآ أَنزَلۡنَا مِنَ ٱلۡبَیِّنٰتِ وَٱلۡهُدَیٰ مِنۢ بَعۡدِ مَا بَیَّنَّـٰهُ لِلنَّاسِ فِی ٱلۡکِتٰبِۙ أُوْلَـٰٓئِکَ یَلۡعَنُهُمُ ٱللَّهُ وَیَلۡعَنُهُمُ ٱللَّـٰعِنُونَ﴾(بقره:۱۵۹) بی گمان، کسانی که دلایل روشن و رهنمودهایی که فرو فرستادیم پس از آنکه آنها را در کتاب (آسمانی) برای مردم توضیح دادیم کتمان می‌کنند، آنان اند که خدا آنها را از رحمت خود دور می‌کند و لعنت کنندگان [نیز] آنان را لعنت می‌کنند
- ﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ یَرۡمُونَ ٱلۡمُحۡصَنٰتِ ٱلۡغٰفِلٰتِ ٱلۡمُؤۡمِنٰتِ لُعِنُواْ فِی ٱلدُّنۡیَا وَٱلۡأٓخِرَةِ وَلَهُمۡ عَذَابٌ عَظِیمࣱ﴾(نور:۲۳) آنانی که نسبت ناروا به زنان بی‌خبر و با ایمان می‌دهند، در دنیا و آخرت از رحمت خداوند محرومند و برای آنان عذابی بزرگ خواهد بود
- ﴿إِنَّ ٱلَّذِینَ یُؤۡذُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ لَعَنَهُمُ ٱللَّهُ فِی ٱلدُّنۡیَا وَٱلۡأٓخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمۡ عَذَابࣰا مُّهِینࣰا﴾(احزاب:۵۷) بی گمان، کسانی که خدا و پیامبرش را بیازارند، خدا در دنیا و آخرت آنها را از رحمت خود دور ساخته و برایشان عذابی خوار کننده مهیا ساخته است
لعن در روایات
در روایات اهل بیت، غالیان و عاملان واقعه کربلا لعن شده‌اند. در زیارت عاشورا افرادی از بنی‌امیه همچون یزید، معاویه و ابوسفیان لعن شده‌اند.[۷] برخی، خوارج را، نخستن کسانی دانسته‌اند که مسلمانان را با نام و نشان لعن کردند[۸] پس از خوارج، معاویه نیز به‌طور رسمی به ترویج لعن پرداخت او دستور داد تا بر منابر امام علی(ع) را لعن نمایند.[۹]
«لعن و نفرین» به عنوان ابزاری برای «برائت» در دین اسلام است. به ویژه در زیارت امام حسین علیه‌السلام، تأکید می‌شود که مؤمنان برای نزدیکی به خدا و اهل بیت، باید از دشمنان آنها بیزاری جویند.[۱۰]
معاویه ترویج کننده دشنام و لعن
ایرادی که که همواره از طرف اهل‌سنت نسبت به شیعیان رواج داشته و دارد، ایراد لعن به برخی از اصحاب پیامبر است که متأسفانه همین امر، رنج‌ها و مصیبت‌های فراوانی از جمله اثبات کفر، و به تبع آن حلال بودن خون شیعیان را متوجه تشیع کرده است.[۱۱][۱۲] این در حالیست که به هنگام سخن از سب و ناسزاگویی معاویه در حق امام علی(ع)، علمای اهل‌سنت از معاویه دفاع کرده و عمل او را توجیه می‌کنند.[۱۳]
فتوای مراجع درباره لعن بزرگان مذاهب
غالب مراجع و عالمان شیعه معتقدند که سب و لعن صحابه و خلفای سه‌گانه دستاویز برخی حاکمان اهل سنت برای کشتار شیعیان در طول تاریخ بوده است.[۱۴]
- آیت‌الله سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، معتقد است هر چیزی که موجب برافروختن آتش اختلاف میان مسلمانان شود و نیز اهانت به مقدّسات هر یک از گروه‌های مسلمان، خدمت به گروه‌های کافر و مشرک و خیانت به اسلام و حرام است.[۱۵] ایشان در اینباره فرمودند: «آن شیعه‌ای هم که از روی نادانی و غفلت یا گاهی از روی غرض ـ این را هم سراغ داریم و افرادی را هم از بین شیعیان می‌شناسیم که فقط مسئله‌شان مسئله نادانی نیست، بلکه مأموریت دارند برای اینکه ایجاد اختلاف کنند ـ به مقدسات اهل سنت اهانت می‌کند، عرض می‌کنم: رفتار هر دو گروه حرام شرعی و خلاف قانون است.»[۱۶]
- آیت الله بهجت درباره برخی از رفتارها به نام عیدالزهرا فرمودند: «چه بسا … این کارها موجب اذیت و آزار یا قتل شیعیانی که در بلاد و کشورهای دیگر در اقلیت هستند گردد در اینصورت اگر یک قطره خون از آنها ریخته شود ما مسبب آن یا شریک جرم خواهیم بود.» «کسی که وحدت مسلمانان را نخواهد، مسلمان نیست. ائمه ما (علیه‌السلام) در نماز جماعت آنان شرکت می‌کردند، به جهت اتحاد مسلمانان.»[۱۷]
- آیت‌الله وحید خراسانی: ایشان با اشاره به اینکه تفرقه‌انگیزان در شیعه از فقاهت به دور هستند، فرمودند: «واقعاً فقاهت در این‌گونه جریان‌ها از بین رفته، این کارها موجب اراقه دماء محترمه است، و دستور خود ائمه بر خلاف این است. سب، لعن علنی جایز نیست. اولاً لعن علنی ممنوع است، واقعاً دستورات دین بر همین امر تأکید دارند، ثانیاً در روایت معتبره آمده است: صلوا فی مساجدهم، علاوه بر این، عیادت کنید مرضای آنها را، تشییع کنید جنازه‌های آنها را.»[۱۸]
- آیت‌الله مکارم شیرازی: از توهین به مقدسات سایر مذاهب پرهیز شود تا بهانه برای ریختن خون شیعیان در دیگر مناطق به دست دشمنان ندهیم. در شرایطی که تکفیریها، تبلیغات وسیعی بر ضد شیعیان و همه مسلمانان دارند، شیعه و سنی باید با یکدیگر هماهنگ باشند تا با آنها مقابله کنند.[۱۹]
- آیت‌الله جوادی آملی، از مراجع تقلید، معتقد است حفظ جان مسلمانان بسیار مهم است و از جمله راه‌حل‌ها، برای جلوگیری از کشته شدن مسلمانان، رها کردن سب و لعن‌های بزرگان اهل‌سنت است.[۲۰] سبّ صحابه، اهانت به مقدسات شیعه یا سنی، توهین و تحقیر ظالمانه نسبت به باورهای هرکدام از دو گروه، حرام و ایجاد اختلاف و روشن کردن آتش تفرقه و شقاق و تحطیم و هدم اساس وحدت امت اسلامی، گناهی بزرگ است.[۲۱]
- برخی نیز استدلال کرده‌اند که حفظ نظام اسلام در گروی حفظ وحدت مسلمانان و جامعه اسلامی است و حفظ این اتحاد بدون احترام به مقدسات دیگر مسلمانان امکان‌پذیر نیست. مسلمانان با در نظر گرفتن همین مصلحت باید از هرگونه اهانت و توهین به افراد مورد احترام مذاهب دیگر پرهیز کنند.[۲۲]
منابع
- ↑ شیخ طوسی (۱۴۱۴). محمد بن حسن، الأمالی،. ج. ۱. قم: دار الثقافه. ص. ۵۳۷.
- ↑ طریحی (۱۳۷۵). مجمع البحرین. ج. ۶. تهران: مکتبة المرتضویة. ص. ۳۰۹.
- ↑ شیبانی (۱۴۲۱). مسند احمد بن حنبل. ج. ۳. بیروت: موسسه الرساله. ص. ۴۳۳.
- ↑ طریحی (۱۳۷۵). مجمع البحرین. ج. ۶. تهران: مکتبة المرتضویة. ص. ۳۰۹.
- ↑ فخلعی (۱۳۸۳). مجموعه گفتمان‌های مذاهب اسلامی. ج. ۱. ص. ۳۰۰.
- ↑ رضوانی (۱۳۸۴). شیعه‌شناسی. ج. ۱. ص. ۵۸۸.
- ↑ ابن قولویه (۱۳۵۶). کامل الزیارات. ج. ۱. ص. ۱۷۸.
- ↑ معلمی (۱۳۹۰). بنیان‌گذاران و مبلغان سب و لعن با نام و نشان در اسلام. ج. ۱. صص. ۱۹۱–۱۹۲.
- ↑ معلمی (۱۳۹۰). بنیان‌گذاران و مبلغان سب و لعن با نام و نشان در اسلام. ج. ۱. صص. ۱۹۸.
- ↑ زیارت عاشورا. یا ابا عبداللّه! انّی اتقرّب الی اللّه و الی رسوله و الی امیرالمؤمنین و الی فاطمة و الی الحسن و الیک بموالاتک و بالبرائة ممّن قاتلک…. ج. ۱.
- ↑ سرخسی. اصول السرخی. ج. ۲. ص. ۱۳۴.
- ↑ ابن‌قدامه مقدسی. المغنی. ج. ۲. ص. ۴۱۶.
- ↑ نووی، یحیی. شرح نووی بر صحیح مسلم. ج. ۱۵. ص. ۱۷۵.
- ↑ حسینی قزوینی. «آیا لعن کردن خلفاء و اصحاب جایز است ؟». https://lib.eshia.ir. دریافت‌شده در 1403. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در|وبگاه=وجود دارد (کمک) - ↑ آیت الله خامنه ای. «اسلام علیه استکبار است نه ادیان دیگر». https://farsi.khamenei.ir. دریافت‌شده در 1403. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در|وبگاه=وجود دارد (کمک) - ↑ خبرگزاری مهر. «نظر آیت الله خامنه ای درباره لعن بزرگان مذاهب». mehrnews.com. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۴۰۳. کاراکتر C1 control character در
|نشانی=در موقعیت 101 (کمک) - ↑ خبرگزاری مهر. جهت%20اتحاد%20مسلمانان. %C2» «نظر آیت الله بهجت درباره لعن بزرگان مذاهب» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). https://www.mehrnews.com. دریافت‌شده در 1403. تاریخ وارد شده در|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در|وبگاه=وجود دارد (کمک) - ↑ خبرگزاری مهر. های%20آنها%20را. %C2» «نظر آیت الله وحید خراسانی درباره لعن بزرگان مذاهب» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). https://www.mehrnews.com. دریافت‌شده در 1403. تاریخ وارد شده در|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در|وبگاه=وجود دارد (کمک) - ↑ خبرگزاری مهر. «نظر آیت الله مکارم درباره لعن بزرگان مذاهب». https://www.mehrnews.com. دریافت‌شده در 1403. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در|وبگاه=وجود دارد (کمک) - ↑ آیت الله جوادی آملی. «نظر آیت الله جوادی آملی درباره سب و لعن». https://www.aparat.com/v/9q7Vp. دریافت‌شده در 1403. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در|وبگاه=وجود دارد (کمک) - ↑ خبرگزاری مهر. «نظر آیت الله جوادی آملی درباره لعن بزرگان مذاهب». https://www.mehrnews.com. دریافت‌شده در 1403. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک); پیوند خارجی در|وبگاه=وجود دارد (کمک) - ↑ آهنگران. حکم لعن بر متصف شدگان به فسق و کفر در فقه اسلامی. ج. ۱. ص. ۲۴.