واژه ودود در قرآن

سؤال

واژه ودود در قرآن چند بار آمده است و چه معنایی دارد؟

ودود به معنای دوست‌دار و از اسماء خداوند است. این کلمه دو بار در قرآن آمده و صیغه مبالغه می‌باشد و ریشه آن وُد به معنای حب، است. ودود یک بار همراه کلمه غفور و یک بار همراه رحیم آمده است. این واژه می‌تواند هم به معنای اسم فاعل باشد هم به معنای اسم مفعول.

معنای ودود

این واژه صیغه مبالغه و به معنای شخص بسیار پر محبت است و در قرآن مجید، یکبار همراه «غفور»؛ (بسیار آمرزنده) و یکبار همراه «رحیم» آمده که هر دو وصف، با معنای «ودود» تأکید و تأیید می‌شود. مرحوم کفعمی در «مصباح» می‌گوید: «ودود» ـ هنگامی که به عنوان وصفی از اوصاف الهی به کار رود ـ به معنای کسی است که بندگان را دوست دارد، از آنها راضی می‌شود و اعمال آنها را می‌پذیرد یا به معنای کسی است که دوستی بنده‌اش را در دل دیگران می‌اندازد.

و کلمه «ودود» بر وزن فعول از اسمای خدای تعالی است و از ماده «ود» اشتقاق یافته و کلمه: «ود» با کلمه «حب» به یک معنا است الا اینکه از موارد استعمال این دو کلمه بر می‌آید که «ود» نوع خاصی از حب است و آن حبی است که آثار و پی‌آمدهایی آشکار دارد مثل، الفت و آمد و شد.

ودود در قرآن

واژه ودود در قرآن دو بار آمده است. هر دو بار درباره خداوند بکار برده شده است:﴿وَاسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ ۚ إِنَّ رَبِّی رَحِیمٌ وَدُودٌ؛ و از پروردگار خود آمرزش بخواهید، سپس به درگاه او توبه کنید که پروردگار من مهربان و دوستدار [بندگان] است.﴾(هود:۹۰)

«ذکر این کلمه بعد از کلمه «رحیم» اشاره به این است که نه تنها خداوند به حکم رحیمیتش به بندگان گنهکار توبه کار توجه دارد بلکه از این گذشته آنها را بسیار دوست می‌دارد که هر کدام از این دو (رحم و محبت) خود انگیزه‌ای است برای پذیرش استغفار و توبه بندگان‏» علامه طباطبایی ذیل این آیه می‌گوید: «اگر خدای تعالی را ودود خوانده به همین جهت است که او بندگان خود را دوست می‌دارد و آثار محبت خود را با افاضه نعمت‌هایش بر آنان ظاهر می‌سازد.»

در جای دیگر قرآن آمده است:﴿وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ؛ او آمرزنده و دوست‌دارنده است.﴾(بروج:۱۴) برخی ودود در اینجا را به معنای کثیرالموده دانسته‌اند. اکثر مترجمان قرآن، ودود را به معنای دوست‌دار گرفته‌اند.

ریشه این کلمه هم در قرآن آمده است: ﴿إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمٰنُ وُدًّا؛ کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند، به زودی [خدای] رحمان برای آنان محبتی [در دلها] قرار می‌دهد.﴾(مریم:۹۶) و نیز نام یک بت در میان قوم حضرت نوح(ع): ﴿وَقَالُوا لَا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَلَا تَذَرُنَّ وَدًّا وَلَا سُوَاعًا وَلَا یَغُوثَ وَیَعُوقَ وَنَسْرًا؛ و گفتند: زنهار، خدایان خود را رها مکنید، و نه «وَدّ» را واگذارید و نه «سُواع» و نه «یَغُوث» و نه «یَعُوق» و نه «نَسْر» را.﴾(نوح:۲۳)