آداب تلاوت قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

(جایگزینی متن - ' | ارجاعات =' به ' | ارجاعات = | بازبینی نویسنده = ')
جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =')
 
(۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
آداب تلاوت قرآن کریم را بيان كنيد؟
تلاوت قرآن چه آدابی دارد؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
مقدمه: قرآن تجلّي خاص خداوند بر خلق است.}}<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۴۷.</ref> هر كس شوق ديدار خداوند تبارك و تعالي را دارد و بخواهد با پروردگار خود همراه و هم نوا شود، بايد قرآن بخواند.<ref>كنزالعمال، خطبه ۲۴۷۲.</ref> هر كس هم نشين با قرآن شد با افزايش يا كاهشي برمي‌خيزد، افزايشي در هدايت يا كاهشي از كوري و ضلالت،<ref>نهج‌البلاغه، خطبه ۱۷۶.</ref> ظاهرش بسيار جذّاب و دلربا و باطنش ناپيداست، عجايب آن هيچ گاه كهنه نمي‌گردد، در آن چراغ هاي هدايت و منار حكمت قرار دارد، تفكّر و تدبّر در قرآن كريم، سبب حيات دل فرد بيناست همان گونه كه شخص در تاريكي‌ها با استمداد از نور گام برمي‌دارد.<ref>اصول كافي، ج۲، ص۵۹۹، ح ۲.</ref>
برخی از اعمال ظاهری [[تلاوت قرآن]]، شامل طهارت و داشتن [[وضو]]، استعاذه به خدا از شر [[شیطان]]، گوش دادن به قرآن و صحبت نکردن هنگام قرآئت آن و با طمأنینه خواندن آن، در قرآن تأکید شده است. در روایات نیز خواندن با صوت نیکو و [[تجوید]] قرآن از آداب ظاهری آن ذکر شده است. توصیه به قرائت قرآن در آرامش و شبانگاه مخصوصا وقت سحر نیز از آداب قرآن دانسته شده است. در مورد اعمال باطنی تلاوت قرآن، تأکیدات فراوانی در آیات و روایات در زمینه دقت در محتوا و تفکر در آیات شده است. رعایت این آداب ظاهری و باطنی، تلاوت [[قرآن]] به فهم و درک بهتر آن کمک می‌کند.  


رسول گرامي اسلام(ص) يكي از اساسي‌ترين مأموريت‌هاي خود را تلاوت قرآن مي‌داند.<ref>تفسير نمونه، ج۹، ص۵۷۴.</ref> تا از فروغ آن شعله گيرد و از چشمه ي آب حياتش جرعه‌ها نوشد بديهي است، اوّلين مرحله ي استفاده و بهره‌مندي از قرآن كريم، تلاوت آيات آن است، زيرا قرآن كريم، تكلّم خداوند منّان با بندگان است.
== دقت و تفکر در آیات قرآن ==
[[امام صادق(ع)]] در تفسیر آیه {{قرآن|الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولٰئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ|ترجمه=کسانی که کتاب‌شان داده‌ایم و آنچنان که سزاوار است آن را می‌خوانند، مؤمنان به آن هستند|سوره=بقره|آیه=۱۲۱}} می‌فرمایند: منظور این است که آیات آن را با دقت بخوانند و حقایق آن را درک کنند و به احکام آن عمل نمایند، به وعده‌های آن امیدوار و از وعیدهای آن ترسان باشند، از داستان‌های آن عبرت گیرند، به اوامرش گردن نهند و نواهی آن را بپذیرند. به خدا سوگند منظور حفظ کردن آیات و خواندن حروف و تلاوت سوره‌ها و یادگرفتن اعشار و اخماس آن<ref>منظور از «اعشار» و «اخماس» تقسیماتی است که در قرآن می‌شود مانند تقسیم به سی جزء یا هر جزء به چهار حزب و امثال آن است.</ref> نیست.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۴۳۱. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤمنان الاعلمی، ۱۴۱۷ق، چاپ اول، ص۲۶۲.</ref>


==آداب تلاوت قرآن کریم:==
در آیات بسیاری به تفکر و تدبر در قرآن تأکید شده است.<ref>سوره محمد، آیه۲۴. سوره نساء، آیه۸۲. سوره ص، آیه۲۹.</ref> در روایتی از [[پیامبر(ص)]] اینطور آمده است که {{عربی|ويلٌ لمن لاكها و لم يتدبّرها|ترجمه= واي بر كسي كه آيات قرآن را بين دو فك و چانه‌اش بگرداند و درباره ي آن تفكّر و تدبّر نكند.}}<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق، ج۶۶، ص۳۵۰.</ref>


دقّت در شرايط و آداب تلاوت قرآن کریم از ديدگاه قرآن کریم و معصومان(ع) كاركرد تلاوت كلام الهي را براي ما روشن مي‌سازد كه با رعايت اختصار، به پاره‌اي از اين شرايط و آداب اشاره مي شود:
== انتخاب زمان مناسب ==
خداوند به پیامبر(ص) دستور می‌دهد که قرآن را در نیمه شب و با آرامش بخواند. {{قرآن|قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا|۲|نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا|۳|أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا|ترجمه=شب را، جز کمی، بپاخیز! نیمی از شب را، یا کمی از آن کم کن. یا بر نصف آن بیفزا، و قرآن را با دقّت و تأمّل بخوان|سوره=مزمل|آیه=۴}} خواندن قرآن، در هر زمانی بسیار پسندیده است، اما قرائت آن با آرامش و در خلوت پسندیده‌تر است.


==۱. رعايت حقّ تلاوت:==
== رعایت آداب ظاهری ==
قرآن به برخی از آداب ظاهری تلاوت، اشاره کرده است. آدابی مانند، داشتن [[وضو]] و طهارت<ref>سوره واقعه، آیه ۵۶.</ref> پناه بردن به خداوند از شر [[شیطان]]،<ref>سوره نحل، آیه ۹۸.</ref> خواندن آرام و با طمأنینه<ref>سوره مزمل، آیه۴.</ref> گوش دادن و سکوت در هنگام قرائت قرآن<ref>سوره اعراف، آیه ۲۰۴.</ref> از توصیه‌های قرآن هنگام قرائت است.


مؤمنان راستين، انديشه در معاني و درك مفاهيم اين كتاب بزرگ را مقدّمه‌اي براي عمل مي‌دانند. لذا با تلاوت قرآن كريم، روح تازه‌اي در كالبد آن ها دميده مي‌شود. امام صادق(ع) مي فرمايد: در آيه ي {{قرآن|الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولَئِكَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمَنْ يَكْفُرْ بِهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ<ref>بقره: ۲/۱۲۱.</ref> منظور اين است كه آيات آن را با دقّت
همچنین آدابی مانند خواندن قرآن با صوت خوب، [[تجوید]] و رعایت قواعد خواندن، در روایات از آداب قرائت قرآن ذکر شده است.<ref>کلینی، محمد، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۶۱۴، باب ترتیل القرآن بالصوت الحسن. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق، ج۸۹، ص۱۹۰.</ref>


بخوانند و حقايق آن را درك كنند و به احكام آن عمل نمايند، به وعده‌هاي آن اميدوار و از وعيدهاي آن ترسان باشند، از داستان هاي آن عبرت گيرند، به اوامرش گردن نهند و نواهي آن را بپذيرند. به خدا سوگند منظور حفظ كردن آيات و خواندن حروف و تلاوت سوره‌ها و ياد گرفتن اعشار و اخماس آن}}<ref>منظور از «اعشار» و «اخماس» تقسيماتي است كه در قرآن مي‌شود مانند تقسيم به سي جزء و يا هر جزء به چهار حزب و امثال آن است.</ref> نيست. آن ها حروف قرآن را حفظ كردند، امّا حدود آن را ضايع ساختند منظور تنها اين است كه در آيات قرآن بينديشند و به احكامش عمل كنند چنان كه خداوند مي‌فرمايد: اين كتابي است پر بركت كه ما بر تو نازل كرديم تا در آياتش تدبر كنند.»<ref>ر. ك: مكارم شيرازي، ناصرع تفسير نمونه، ج۱، ص۴۳۲، ۴۳۱ و طباطبايي، تفسير الميزان، بيروت، مؤمنان الاعلمي، ۱۴۱۷ه‍ ، جاول، ص۲۶۲.</ref>
==۲. انتخاب زمان مناسب براي تلاوت قرآن کریم:==
{{قرآن|يَا أَيُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّيْلَ إِلا قَلِيلا نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِيلا أَوْ زِدْ عَلَيْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلا<ref>مزمّل:۷۳/۱- ۴.</ref> تلاوت قرآن و خضوع در حضور خداوند، و محاسبه ي اعمال گذشته و تصميم قطعي براي آينده در دل شب آسان تر است، لذا مردان الهي حداكثر بهره را از شب مي‌برند. زيرا حالت شب زنده‌داري و پاسداري از شب و مناجات و دعا و خضوع در شب، حال خاصي است كه با خضوع و مناجات در روز فرق دارد: {{قرآن|إِنَّ نَاشِئَه اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْئًا وَأَقْوَمُ قِيلا}}<ref>مزمل:۷۳/۶.</ref> رسيدن به مقام والاتر<ref>اسراء: ۱۷/۷۹.</ref> و حركت به سوي خدا، فقط در شب ميسر است، از اين روي انسان هاي تقوي پيشه، شب را به تلاوت قرآن زنده مي‌دارند.<ref>ر. ك: خطبه ۱۹۳، نهج‌البلاغه در وصف پرواپيشگان.</ref>
==۳. تلاوت قرآن همراه با تفكّر و تدبّر:==
بهره‌گيري از قرآن كريم، نيازمند به تفكّر و تدبّر<ref>محمد/۲۴ و نساء/۸۲ و محمد/۲۴ و ص/۲۹.</ref> در آيات آن است، حاملان واقعي قرآن کریم، ائمه اطهار(ع) فضيلت تلاوت قرآن کریم را زياد خواندن آن نمي‌دانند، بلكه فضيلت را خوب خواندن، انديشه و تدبّر در آيات الهي مي‌دانند. علي بن موسي الرضا از جدّش نقل مي‌كند: «آن مقدار قرآن بخوانيد كه در آن خشوع قلب و صفاي باطن و نشاط روحاني و معنوي باشد.»<ref>ر. ك: تفسير مجمع البيان، ج۱۰، ص۳۸ به نقل از تفسير نمونه، ج۲۵، ص۲۰۰.</ref> زيرا هدف اصلي تلاوت، تعليم و تربيت است.
پيامبر اكرم(ص) نيز، تلاوت بدون تفكّر و تدبّر را بي‌بهره مي‌دانند و مي‌فرمايند: «ويلٌ لمن لاكها و لم يتدبّرها. واي بر كسي كه آيات قرآن را بين دو فك و چانه‌اش بگرداند و درباره ي آن تفكّر و تدبّر نكند.» <ref>بحارالانوار، ج۴۱، ص۳۵۳.</ref>
==۴. رعايت ادب در تلاوت قرآن کریم:==
رعايت ادب در تلاوت قرآن کریم زمينه‌ساز بهره‌وري بيشتري از اين مائده ي الهي است. آدابي هم چون طهارت ظاهري و باطني،<ref>واقعه: ۵۶/۷۹.</ref> ترتيل در تلاوت،<ref>مزمل: ۷۳/۴.</ref> پناه بردن به خداوند ازشرّ شيطان رجيم،<ref>نحل: ۱۷/۹۸.</ref> تفكّر و تدبّر در آيات قرآن، <ref>نساء: ۴/۸۲.</ref> گوش دادن و سكوت در برابر كلام خدا<ref>اعراف: ۷/۲۰۴.</ref>، همگي ناظر به تلاوتي از روي توجّه و حضور است.
==۵. برطرف كردن موانع فهم قرآن کریم: ==
چهره ي حقيقت، هر قدر آشكار و درخشان باشد تا در برابر ديده ي بينا قرار نگيرد، درك آن ممكن نيست و به تعبير ديگر براي شناخت حقايق دو چيز لازم است: ۱. آشكار شدن چهره ي حقّ ۲. دارا بودن وسيله ديد و درك، حال چه چيز مانع مي‌شود انسان قدرت شناخت را از دست بدهد؟ بدون شكّ در درجه ي اوّل پيش داوري‌هاي غلط، هوي و هوس هاي نفساني، تعصب‌هاي كوركورانه و افراطي و هر چيز كه صفاي دل و پاكي روح انسان‌ را بر هم زند، مانع درك حقيقت است. در حديث مي‌خوانيم: «لولا انَّ الشياطين يحومون حول قلوب بني‌آدم لنظروا الي ملكوت السموات؛ اگر شياطين در اطراف قلب هاي فرزندان آدم دور نمي‌زدند آن ها مي‌توانستند ملكوت و باطن آسمان ها را ببينند.»<ref>ر. ك: تفسير نمونه، ج۱۱، ص۳۹۶ به بعد.</ref>
نكاتي كه بر شمرده شد و نكات ديگر، مي توانند بستر مناسبي از براي آداب تلاوت مؤدّبانه باشند.
{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
==مطالعه بيشتر==
۱. قرآن در قرآن، جلد اول (تفسير موضوعي قرآن) آيت الله جوادي آملي.
۲. تفسير نمونه، آيت‌الله مكارم شيرازي، مجلدات، ۹، ۲۱، ۱، ۲۵، ۱۱.
۳. تفسير الميزان علامه طباطبايي، جلد اول، ذيل آيه ۱۲۱، سوره بقره.
۴. تفسير موضوعي قرآن كريم، جلد ۹، آيت الله جوادي آملي.
{{پایان مطالعه بیشتر}}


==منابع==
== منابع ==
<references />
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی =  
  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
|شاخه فرعی۱ =  
| شاخه فرعی۱ = تلاوت قرآن
|شاخه فرعی۲ =  
| شاخه فرعی۲ = فضیلت و آداب تلاوت
|شاخه فرعی۳ =  
| شاخه فرعی۳ =
| شاخه فرعی۴ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =  
  | شناسه = شد
  | تیترها =  
  | تیترها = شد
  | ویرایش =  
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =  
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =  
  | ناوبری =
  | نمایه =  
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =  
  | تغییر مسیر = شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی نویسنده =
  | بازبینی نویسنده =
  | بازبینی =  
  | ارزیابی کمی =
  | تکمیل =  
  | تکمیل =
  | اولویت =  
  | اولویت = ج
  | کیفیت =  
  | کیفیت = ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۹:۲۷

سؤال

تلاوت قرآن چه آدابی دارد؟

برخی از اعمال ظاهری تلاوت قرآن، شامل طهارت و داشتن وضو، استعاذه به خدا از شر شیطان، گوش دادن به قرآن و صحبت نکردن هنگام قرآئت آن و با طمأنینه خواندن آن، در قرآن تأکید شده است. در روایات نیز خواندن با صوت نیکو و تجوید قرآن از آداب ظاهری آن ذکر شده است. توصیه به قرائت قرآن در آرامش و شبانگاه مخصوصا وقت سحر نیز از آداب قرآن دانسته شده است. در مورد اعمال باطنی تلاوت قرآن، تأکیدات فراوانی در آیات و روایات در زمینه دقت در محتوا و تفکر در آیات شده است. رعایت این آداب ظاهری و باطنی، تلاوت قرآن به فهم و درک بهتر آن کمک می‌کند.

دقت و تفکر در آیات قرآن

امام صادق(ع) در تفسیر آیه ﴿الَّذِینَ آتَیْنَاهُمُ الْکِتَابَ یَتْلُونَهُ حَقَّ تِلاوَتِهِ أُولٰئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِ؛ کسانی که کتاب‌شان داده‌ایم و آنچنان که سزاوار است آن را می‌خوانند، مؤمنان به آن هستند(بقره:۱۲۱) می‌فرمایند: منظور این است که آیات آن را با دقت بخوانند و حقایق آن را درک کنند و به احکام آن عمل نمایند، به وعده‌های آن امیدوار و از وعیدهای آن ترسان باشند، از داستان‌های آن عبرت گیرند، به اوامرش گردن نهند و نواهی آن را بپذیرند. به خدا سوگند منظور حفظ کردن آیات و خواندن حروف و تلاوت سوره‌ها و یادگرفتن اعشار و اخماس آن[۱] نیست.[۲]

در آیات بسیاری به تفکر و تدبر در قرآن تأکید شده است.[۳] در روایتی از پیامبر(ص) اینطور آمده است که «ويلٌ لمن لاكها و لم يتدبّرها؛ واي بر كسي كه آيات قرآن را بين دو فك و چانه‌اش بگرداند و درباره ي آن تفكّر و تدبّر نكند.»[۴]

انتخاب زمان مناسب

خداوند به پیامبر(ص) دستور می‌دهد که قرآن را در نیمه شب و با آرامش بخواند. ﴿قُمِ اللَّیْلَ إِلَّا قَلِیلًا۝۲نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلِیلًا۝۳أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِیلًا؛ شب را، جز کمی، بپاخیز! نیمی از شب را، یا کمی از آن کم کن. یا بر نصف آن بیفزا، و قرآن را با دقّت و تأمّل بخوان(مزمل:۴) خواندن قرآن، در هر زمانی بسیار پسندیده است، اما قرائت آن با آرامش و در خلوت پسندیده‌تر است.

رعایت آداب ظاهری

قرآن به برخی از آداب ظاهری تلاوت، اشاره کرده است. آدابی مانند، داشتن وضو و طهارت[۵] پناه بردن به خداوند از شر شیطان،[۶] خواندن آرام و با طمأنینه[۷] گوش دادن و سکوت در هنگام قرائت قرآن[۸] از توصیه‌های قرآن هنگام قرائت است.

همچنین آدابی مانند خواندن قرآن با صوت خوب، تجوید و رعایت قواعد خواندن، در روایات از آداب قرائت قرآن ذکر شده است.[۹]


منابع

  1. منظور از «اعشار» و «اخماس» تقسیماتی است که در قرآن می‌شود مانند تقسیم به سی جزء یا هر جزء به چهار حزب و امثال آن است.
  2. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۴۳۱. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤمنان الاعلمی، ۱۴۱۷ق، چاپ اول، ص۲۶۲.
  3. سوره محمد، آیه۲۴. سوره نساء، آیه۸۲. سوره ص، آیه۲۹.
  4. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق، ج۶۶، ص۳۵۰.
  5. سوره واقعه، آیه ۵۶.
  6. سوره نحل، آیه ۹۸.
  7. سوره مزمل، آیه۴.
  8. سوره اعراف، آیه ۲۰۴.
  9. کلینی، محمد، الکافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ۱۳۶۵ش، ج۲، ص۶۱۴، باب ترتیل القرآن بالصوت الحسن. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق، ج۸۹، ص۱۹۰.