صفات ثبوتی و سلبی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۳ آوریل ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۵۰

سؤال

صفات ثبوتی و صفات سلبی خداوند را توضیح دهید و فرق آنها را بیان کنید؟

صفات ثبوتیه یا جمالیه صفاتی مانند علم و قدرت هستند که ذات خداوند آن‌ها را در برگرفته است. در مقابل، صفات سلبی خداوند مانند جهل یا نداشتن شریک صفاتی هستند که نقص و عیب را از خداوند سلب می‌کنند. این دو نوع صفت، نشان دهنده کمال خداوند هستند؛ یکی از جهت ثابت کردن کمال برای خداوند و دیگری نفی نقصان از خداوند.

صفات خداوند

صفات الهی، تقسیمات گوناگونی دارند که یکی از آن‌ها، تقسیم صفات الهی به صفات ثبوتیه (جمالیه) و سلبیه (جلالیه) است. اسماء و صفات زیادی برای خداوند در قرآن ذکر شده است.^[۱] در سوره الرحمن، دو صفت ثبوتی و سلبی در یک آیه به خداوند نسبت داده شده است ﴿تَبارَکَ اسْمُ رَبِّکَ ذِی الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ؛ بزرگ و مبارک نام پروردگار تو است که صاحب شکوه و جلال و کرامت است.﴾(الرحمن:۷۸) مفسران صفت «جلال» در آیه را چنین معنا کرده‌اند که خداوند از مشابهت و دیگر صفات نقص، پاک و منزه است و صفت «اکرام» به این معنا است که خداوند به صفات عالی متصف و متجمل است.^[۲]

صفات ثبوتی

هرگاه صفت، به گونه‌ای باشد که برای موصوف‌اش (خداوند) جمال و کمالی را ثابت کند و به واقعیتی در ذات او اشاره کند، صفت ثبوتی نام دارد. مانند علم، قدرت و حی‌بودن. صفات ثبوتی یا جمالی صفاتی است که بیانگر کمال خداوند است، و از ثبوتِ واقعیتی در ذات الهی حکایت می‌کند.^[۳]

صفات سلبی

هرگاه صفت، به گونه‌ای باشد که نقص و کاستی را از خداوند نفی‌کند، صفت سلبی نام دارد. مانند مرکب نبودن، جاهل نبودن و شریک نداشتن.^[۴] صفت سلبی، حاکی از سلب نوعی نقص و مفهوم عدمی از ذات خداوند است.

حقیقت صفت سلبی، سلبِ سلبِ کمال است و چون نفی نفی، نوعی از اثبات است، پس صفات سلبی نیز در نهایت از کمال ذات خداوند پرده برمی‌دارد. صفات سلبی به معنای وجود نقصان در ذات خداوند نیست بلکه همانند صفات ثبوتی از کمال ذات حکایت می‌کند.^[۵]

منابع

↑ سبحانی، جعفر، الألهیات، قم، مرکز جهانی، چاپ قدس، ج۱، ص۱۸۳.
↑ صدر الدین محمد شیرازی، اسفار، بیروت، احیاء التراث، چاپ چهارم، ج۶، ص۱۱۸.
↑ نگاه کنید به سعیدی مهر، کلام اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی طه، ۱۳۷۷، ج۱، ص۱۹۷.
↑ سبحانی، جعفر، الألهیات، قم، مرکز جهانی، چاپ قدس، ج۱، ص۸۲.
↑ سعیدی مهر، کلام اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی طه، ۱۳۷۷، ج۱، ص۱۹۷.

[1] سبحانی، جعفر، الألهیات، قم، مرکز جهانی، چاپ قدس، ج۱، ص۱۸۳.

[2] صدر الدین محمد شیرازی، اسفار، بیروت، احیاء التراث، چاپ چهارم، ج۶، ص۱۱۸.

[3] نگاه کنید به سعیدی مهر، کلام اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی طه، ۱۳۷۷، ج۱، ص۱۹۷.

[4] سبحانی، جعفر، الألهیات، قم، مرکز جهانی، چاپ قدس، ج۱، ص۸۲.

[5] سعیدی مهر، کلام اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی طه، ۱۳۷۷، ج۱، ص۱۹۷.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
-{{شاخه
- | شاخه اصلی = کلام
- |شاخه فرعی۱ = آفریدگار
- |شاخه فرعی۲ = اسماء و صفات الهی
- |شاخه فرعی۳ =
-}}
 {{سوال}}
-صفات ثبوتي و سلبي خداوند را توضيح دهيد و فرق آنها را بيان كنيد؟
+صفات ثبوتی و صفات سلبی خداوند را توضیح دهید و فرق آنها را بیان کنید؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-پيش از توضيح و فرق ميان صفات ثبوتي و سلبي، از باب مقدمه لازم به ياد آوري است که:
-يکي از راه هاي شناخت خداوند سبحان، نگاه از منظر صفات الهي است، ولي در اين نگاه دقت لازم را مي طلبد تا  از خطر تشبيه و تنقيص در امان بمانيم.}}<ref>ر.ک: خسرو پناه، عبدالحسين، قلمرو دين، قم، مرکز مطالعات و پژوهشهاي فرهنگي حوزه، ۱۳۸۱، ص ۵۲.</ref>
-در مباحث کلامي، صفات الهي از چند جهت تقسيم بندي شده که يکي از آنها، تقسيم  صفات الهي به صفات ثبوتي (جماليه) و سلبي (جلاليه) است. و اين يک تقسيم بندي رايج در ميان متکلمان است.
-صفات ثبوتي و سلبي، يا به تعبير ديگر، صفات جماليه و جلاليه، منتزع از ذات است، به اين بيان که صفات  الهي، يا از ذات انتزاع مي شود، يا از نسبت ذات به افعال انتزاع مي گردد، که از قسم اول تعبير به صفات ذاتيه مي شود و از قسم دوم به صفات فعليه تعبير مي گردد.
-صفات ذاتي که از ذات انتزاع مي گردد، به دو قسم صفات ثبوتي و سلبي تقسيم مي گردد.
+صفات ثبوتیه یا جمالیه صفاتی مانند علم و قدرت هستند که ذات خداوند آن‌ها را در برگرفته است. در مقابل، صفات سلبی خداوند مانند جهل یا نداشتن شریک صفاتی هستند که نقص و عیب را از خداوند سلب می‌کنند. این دو نوع صفت، نشان دهنده کمال خداوند هستند؛ یکی از جهت ثابت کردن کمال برای خداوند و دیگری نفی نقصان از خداوند.
-بنابر اين صفات ثبوتي و جمالي، با صفات سلبي و جلالي، يک وجه اشتراکي دارد که هر دو از ذات انتزاع مي گردد.<ref>همان؛ و سعيدي مهر، کلام اسلامي، قم، موسسه فرهنگي طه، ۱۳۷۷، ج۱، ص ۱۹۶.</ref>
+==صفات خداوند==
+{{نوشتار اصلی| صفات خداوند}}
+صفات الهی، تقسیمات گوناگونی دارند که یکی از آن‌ها، تقسیم صفات الهی به صفات ثبوتیه (جمالیه) و سلبیه (جلالیه) است. [[اسماء الهی|اسماء]] و صفات زیادی برای خداوند در [[قرآن]] ذکر شده است.<ref>سبحانی، جعفر، الألهیات، قم، مرکز جهانی، چاپ قدس، ج۱، ص۱۸۳.</ref> در [[سوره الرحمن]]، دو صفت ثبوتی و سلبی در یک آیه به خداوند نسبت داده شده است {{قرآن|تَبارَکَ اسْمُ رَبِّکَ ذِی الْجَلالِ وَ الْإِکْرامِ|ترجمه=بزرگ و مبارک نام پروردگار تو است که صاحب شکوه و جلال و کرامت است.|سوره=الرحمن|آیه=۷۸}} مفسران صفت «جلال» در آیه را چنین معنا کرده‌اند که خداوند از مشابهت و دیگر صفات نقص، پاک و منزه است و صفت «اکرام» به این معنا است که خداوند به صفات عالی متصف و متجمل است.<ref>صدر الدین محمد شیرازی، اسفار، بیروت، احیاء التراث، چاپ چهارم، ج۶، ص۱۱۸.</ref>
-==اول ـ صفات ثبوتيّه، جماليّه:==
+==صفات ثبوتی==
+هرگاه صفت، به گونه‌ای باشد که برای موصوف‌اش (خداوند) جمال و کمالی را ثابت کند و به واقعیتی در ذات او اشاره کند، صفت ثبوتی نام دارد. مانند علم، قدرت و حی‌بودن. صفات ثبوتی یا جمالی صفاتی است که بیانگر کمال خداوند است، و از ثبوتِ واقعیتی در ذات الهی حکایت می‌کند.<ref>نگاه کنید به سعیدی مهر، کلام اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی طه، ۱۳۷۷، ج۱، ص۱۹۷.</ref>
-هرگاه صفت، بگونه اي باشد كه براي موصوف اش (خداوند) جمال و كمالي را ثابت كند و به واقعيتي در ذات موصوف اش (خداوند) اشاره كند، صفت ثبوتي نام دارد. مانند عالم، قادر و وحي. پس صفات ثبوتي یا جمالي صفاتي است که بيانگر، بعدي از ابعاد کمالي  خداوند سبحان است، و از ثبوت واقعيتي در ذات الهي حکايت مي کند.<ref>ر.ک: سعيدي مهر، پيشين، ص ۱۹۷.</ref>
+==صفات سلبی==
+هرگاه صفت، به گونه‌ای باشد که نقص و کاستی را از خداوند نفی‌کند، صفت سلبی نام دارد. مانند مرکب نبودن، جاهل نبودن و شریک نداشتن.<ref>سبحانی، جعفر، الألهیات، قم، مرکز جهانی، چاپ قدس، ج۱، ص۸۲.</ref> صفت سلبی، حاکی از سلب نوعی نقص و مفهوم عدمی از ذات خداوند است.
-==دوم ـ صفات سلبيّه، جلاليه:==
+حقیقت صفت سلبی، سلبِ سلبِ کمال است و چون نفی نفی، نوعی از اثبات است، پس صفات سلبی نیز در نهایت از کمال ذات خداوند پرده برمی‌دارد. صفات سلبی به معنای وجود نقصان در ذات خداوند نیست بلکه همانند صفات ثبوتی از کمال ذات حکایت می‌کند.<ref>سعیدی مهر، کلام اسلامی، قم، مؤسسه فرهنگی طه، ۱۳۷۷، ج۱، ص۱۹۷.</ref>
-هرگاه صفت، بگونه اي باشد كه نقص و كاستي را از موصوف (خداوند) نفي كند، صفت سلبي نام دارد. مانند مركب نبودن، جاهل نبودن و شريك نداشتن.<ref>سبحاني، جعفر، الألهيات، قم، مركز جهاني، چاپ قدس، ج۱، ص۸۲.</ref> پس صفت سلبي، حاکي از سلب نوعي نقص و مفهوم عدمي از ذات خداوند است و از آن جا که نقص و کاستي، خود، سلب کمال است پس حقيقت صفت سلبي، سلب سلب کمال است و چون نفي نفي، نوعي از اثبات است، پس صفات سلبي نيز در نهايت از کمال ذات خداوند پرده بر مي دارد، پس صفات سلبي به معناي وجود نقصان در ذات باري تعالي نيست بلکه همانند صفات ثبوتي از کمال ذات حکايت مي کند.<ref>سعيدي مهر، پيشين، ص ۱۹۷.</ref>
-آيه ذيل هم اين دو صفت (ثبوتي و سلبي) را بخداوند نسبت مي دهد: {{قرآن|تبارك اسم ربك ذي الجلال و الاكرام<ref>الرحمن/۷۸.</ref> صفت جلال، يعني خداوند از مشابهت و مماثلت و ديگر صفات نقص، پاك و منزه است و صفت اكرام يعني خداوند به صفات عليا متصف و متجمل است.<ref>صدر الدين محمد شيرازي، اسفار، بيروت، احياء التراث، چاپ چهارم، ج۶، ص۱۱۸.</ref>
-بنابراين صفت ثبوتي، يعني اثبات كمال براي خداوند. صفت سلبي، يعني نفي و سلب نقص. صفات سلبي به سلبِ سلب كمال بر مي گردد؛ پس اينكه مي گوئيم: خدا جاهل نيست؛ يعني سلب مي كنيم، نفي علم را كه معناي آن اثبات و ايجاب علم مي شود.<ref>طباطبائي، سيد محمد حسين، بدايه الحكمه، قم، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، ص۱۷۲.</ref>
-براي خداوند در قرآن اسماء و صفات زيادي ذكر شده و صفات متعددي نفي شده است.<ref>اللهيات، همان، ص۱۸۳.</ref>
-البته مي شود تمام صفات سلبي خدا را به يك صفت برگردانيد (سلب امكان) و تمام صفات ثبوتي را به يك صفت (وجوب الوجود، وجود متأكد) برگردانيد.<ref>اسفار، همان، ص۱۱۹.</ref>
-{{پایان پاسخ}}
-{{مطالعه بیشتر}}
-==معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:==
-۱ـ خدا شناسي، ص ۲۹۲، شناخت صفات خدا، استاد جعفر سبحاني.
-۲ـ سعيدي مهر، کلام اسلامي۱، موسسه فرهنگي طه، قم، ۱۳۷۷.
-۳. عبدالحسين خسرو پناه، قلمرو دين، قم، مرکز مطالعات ...، ۱۳۸۱.
-{{پایان مطالعه بیشتر}}
 ==منابع==
-{{پانویس}}
+{{پانویس|۲}}
+{{شاخه
+ | شاخه اصلی = کلام
+ | شاخه فرعی۱ = آفریدگار
+ | شاخه فرعی۲ = اسماء و صفات الهی
+ | شاخه فرعی۳ =
+}}
 {{تکمیل مقاله
- | شناسه =
+| شناسه = شد
- | تیترها =
+| تیترها = شد
- | ویرایش =
+| ویرایش = شد
- | لینک‌دهی =
+| لینک‌دهی = شد
- | ناوبری =
+| ناوبری =
- | نمایه =
+| نمایه =
- | تغییر مسیر =
+| تغییر مسیر = شد
- | بازبینی =
+| ارجاعات =
- | تکمیل =
+| بازبینی نویسنده =
- | اولویت =
+| بازبینی = شد
- | کیفیت =
+| تکمیل =
+| اولویت = ج
+| کیفیت = ب
 }}
 {{پایان متن}}
+[[رده:صفات ثبوتیه]]
+[[رده:صفات سلبیه]]
+[[رده:مقاله‌های پیشنهادی]]