معجزه

سؤال

معجزه چیست؟

امام صادق (ع) در تعریف معجزه می‌فرماید: «و المعجزه علامه لله لا یعطیها إلا انبیاءهُ و رُسُلَهُ و حججه لیعرف به صدق الصادق من کذب الکاذب» "معجزه" نشانه ای از خداوند است که آن را جز به پیامبران و فرستادگان و حجت‌های خود نمی‌دهد، تا به وسیلهٔ آن، راستگویی مدّعیان ارتباط با خدا[از درغگویی]مدّعیان دروغین[ شناخته شود."

در توضیح این حدیث شریف باید دانست که معجزه ـ چنان‌که از لفظش پیدا است ـ یعنی عاجز کننده، و آن کار خارق‌العاده ای است که نوع بشر، حتی نوابغ در تمام زمانها از آوردن آن عاجز باشند، و اساساً معجزه فراتر از نیروی بشر است و پیامبران به اراده و مشیّت خدا، برای اثبات درستی ادعای رسالت خویش، انجام می‌دهند و دعوت به «مقابله به مثل» (تحدی) نیز می‌نمایند.

قرآن کریم از این واژه به «آیت»، یعنی نشانه و علامت، و نیز به «بیّنه» تعبیر کرده است. و در روایات ـ از جمله روایت فوق ـ و فرهنگ متکلمان ـ از آن نظر که این نشانه، ناتوانی سایر افراد را آشکار می‌سازد ـ به «معجزه» تعبیر شده است.

قرآن کریم نقل می‌کند که مردم هر زمان، از پیامبران زمان خویش تقاضای «آیت» و «معجزه» می‌کردند و آن‌ها نیز به درخواست‌هایی که معقول و منطقی و در راستای حقیقت جویی بود، پاسخ مثبت می‌دادند، ولی اگر درخواست‌ها از سوی مردمی بهانه جو بود و به جهت دشمنی و مبارزه و معارضه با پیامبران صورت می‌گرفت، چون پیامبران برای اثبات رسالت خویش به مقدار لازم معجزه آورده بودند، به خواسته ی آن‌ها پاسخ نمی‌دادند.

قرآن کریم معجزه‌های زیادی را برای پیامبران نقل کرده است; مانند: زنده کردن مرده، علاج بیماران صعب العلاج و علاج کور مادرزاد، سخن گفتن در گهواره، تبدیل عصا به اژدها، خبر دادن از نهان و آینده و...

از آنچه گفته شد، می‌توان چهار رکن اساسی برای معجزه بیان کرد:

1. کاری خارق‌العاده است که از حدود توانایی نوع بشر خارج بوده و هیچ‌کس ـ هر چند نابغه باشد ـ نمی‌تواند به اتکای نیروی انسانی، همانند آن را بیاورد;
2. این کار خارق‌العاده تنها با اذن و مشیّت الهی صورت می‌گیرد;
3. همراه با ادعای پیامبری است; یعنی آورنده آن، به عنوان یک سند زنده، آن را برای اثبات رسالت انجام دهد;
4. همراه با «تحدی» است; یعنی فراخواندن به معارضه و مقابله به مثل; به این ترتیب که از تمام انسان‌ها دعوت کند که اگر می‌توانند و قدرت دارند، مانند آن را بیاورند.

بنابراین، اگر یکی از موارد یاد شده در کار نباشد، نمی‌توان آن را معجزه نامید.

منابعی برای آگاهی بیشتر

۱. رسالت جهانی پیامبران و برهان رسالت، آیه الله جعفر سبحانی;

۲. درس‌هایی از اصول دین، هیئت تحریریه مؤسسه در راه حق، ص۱۴۴ـ۱۴۵;

۳. فلسفه ی وحی ونبوت، محمدی ری شهری، ص۱۶۶ به بعد.