وجوب نماز شب بر پیامبر(ص)

سؤال

اعمال و احکام اختصاصی پیامبر اکرم(ص) چیست؟

وقتی انسان به آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت ع توجه می‌کند، می‌بیند که بعضی از احکام و اعمال مختص به پیامبر اکرم صبوده است. این اختصاص احکام و اعمال هر کدام دلایل و حکمت‌های به خصوصی دارد، که مجال بیشتری می‌طلبد که انسان بحث نماید. اکنون با توجه به قرآن کریم و روایات اختصاصات و اعمال پیامبر اکرم صرا به ترتیب ذکر می‌کنیم.

۱. نماز شب: یکی از اختصاصات پیامبر اکرم صنماز شب است. نماز شب بر دیگر مؤمنین مستحب مؤکد است ولی بر شخص پیامبر اکرم صواجب بوده است.

﴿وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَه لَّک عَسَی أَن یَبْعَثَک رَبُّک مَقَامًا مَّحْمُودًا﴾.

پاسی از شب را از خواب برخیز و قرآن بخوان این یک برنامه اضافی است علاوه بر نمازهای فریضه برای تو، باشد که در پرتو این عمل، خداوند تو را به مقام محمود مبعوث کند.

بسیاری این جمله (نافله لک) را دلیل بر آن دانسته‌اند که نماز شب بر پیامبر اکرم صواجب بوده است زیرا نافله به معنای (زیاده) است اشاره به اینکه این فریضه اضافه، مربوط به تو است.}}

از این آیه به وسیله قرائن و روایات استفاده می‌شود که نماز شب که اصل آن مستحب است بر پیامبر اکرم صواجب بوده است. در این‌جا خوب است که بفهمیم منظور از مقام محمود در این آیه چیست؟

در تفسیر عیاشی از امام باقر ع ر یا امام صادق ع می‌خوانیم که در تفسیر جمله «عسی ان یبعثک ربک مقاما محمودا فرمود: هی الشفاعه».

۲. در تفسیر روح البیان در ذیل آیه ۷۹ سوره اسراء روایتی از عایشه همسر پیامبر صنقل شده است که اختصاصات پیامبر اکرم صرا بیان می‌کند. عایشه روایت کرده است که پیامبر اکرم صفرمود: «ثلاث علیّ فریضه و هی سنه لکم الوتر و السواک و قیام اللیل» پیامبر اکرم صفرمود: سه چیز بر من واجب است و بر شما مستحب، نماز وتر و مسواک و نماز شب و تهجد و شب زنده داری.

۳. حَق قَسم: می‌دانیم که یکی از احکام اسلام در مورد همسران متعدد آن است که شوهر اوقات خود را میان آن‌ها به‌طور عادلانه تقسیم کند اگر یک شب نزد یکی از آن‌ها است شب دیگر نزد دیگری باشد تفاوتی در میان زنان از این نظر وجود ندارد به این موضوع در فقه حق قسم تعبیر می‌کنند ﴿تُرْجِی مَن تَشَاء مِنْهُنَّ وَتُؤْوِی إِلَیْک مَن تَشَاء وَمَنِ ابْتَغَیْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْک ذَلِک أَدْنَی أَن تَقَرَّ أَعْیُنُهُنَّ وَلَا یَحْزَنَّ وَیَرْضَیْنَ بِمَا آتَیْتَهُنَّ کلُّهُنَّ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا فِی قُلُوبِکمْ وَکانَ اللَّهُ عَلِیمًا حَلِیمًا﴾ هر یک از همسرانت را بخواهی می‌توانی به تأخیر اندازی و هر کدام را بخواهی نزد خود جای دهی و هرگاه بعضی از آن‌ها را که برکنار ساخته‌ای بخواهی نزد خود جای دهی گناهی نیست.

یکی از خصایص پیامبر اکرم صاین بود که به خاطر شرایط زندگی طوفانی و بحرانیش مخصوصاً در زمانی که در مدینه بوده و هر ماه یک جنگ تحمیل می‌شد رعایت حق قسم از پیامبر ساقط بوده است.

۴. زنان بدون مهر: برای پیامبر اکرم(ص) زنانی که هیچ مهری برای خودشان قائل نباشند پیامبر اکرم صمی تواند با آن‌ها ازدواج نماید این اختصاص به پیامبر اکرم صدارد از مسلمات فقه شیعه است که هیچ‌کس نمی‌تواند بدون مهر همسری انتخاب نماید.

﴿تُرْجِی مَن تَشَاء مِنْهُنَّ وَتُؤْوِی إِلَیْک مَن تَشَاء وَمَنِ ابْتَغَیْتَ مِمَّنْ عَزَلْتَ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْک﴾.؛ «هر گاه زن با ایمانی خود را به پیامبر اکرم صببخشد اگر پیامبر بخواهد می‌تواند با او ازدواج کند…».

۵. صیغه ازدواج با لفظ هبه: اجرای صیغه ازدواج با لفظ هبه نیز از مختصات پیامبر اکرم صاست این از آیه ۵۰ سوره احزاب استفاده می‌شود اما در مورد افراد عادی بالفظ ازدواج و نکاح صورت گیرد جایز است.

۶. حلال بودن ۹ زن: از آیه ۵۰ سوره احزاب استفاده می‌شود که ۹ همسر داشتن اختصاص به پیامبر اکرم صداشته است و بر دیگران ۴ همسر جایز است. مفسران بزرگ همچون علامه نیز در تفاسیر شان در ذیل آیه «یا ایها النبی انا احللنالک ازواجک» ای پیامبر ما همسران تو را که مهرشان را پرداختی برای تو حلال کردیم به آن اشاره کرده‌اند.

خوب است که یک اشاره اجمالی و موجز به بحث فلسفه تعدد زوجات نمائیم. روشن است که پیامبر اکرم(ص) در سن ۲۵ سالگی در عنفوان جوانی بوده و با زن بیوه چهل ساله ازدواج نموده است و تا سن ۵۳ سالگی تنها به همین زن بیوه قناعت کرده است. بدین ترتیب دوران جوانی خود را پشت سر گذاشته است جالب این است که پیامبر اکرم صتنها یک زن باکره داشته و او هم عایشه بوده است و بقیه همسران بیوه بوده‌اند حتی در برخی از تواریخ می‌خوانیم که پیامبر اکرم صبا زنان متعدد ازدواج کرد که جز با مراسم عقد انجام نشد و حتی در مواردی به خواستگاری اکتفاء کرد.

از مجموع بیانات بالا چنان به دست می‌آید که اختصاصاتی هم چون حق قسم و تعدد زوجات و غیره … به خاطر بعضی از مسائل سیاسی و شرایط اجتماعی آن روز بوده است، تا به وسیله این احکام اسلام نو پا رشد کند و مستحکم بماند و پیامبر اکرم صاز پایگاه مردمی محکم برخوردار باشد.

۷. مباح بودن روزه وصال برای پیامبر اکرم ص: روزه وصال آن است که شخص یک شبانه روز کامل از مبطلات روزه امساک کند. این روزه بر امت پیامبر اکرم صحرام است ولی بر شخص حضرت مباح بوده است.

۸. حرام بودن ازدواج با همسران پیامبر اکرم صاز خصوصیات پیامبر اکرم تحریم وحرام بودن ازدواج زنانش با دیگران بعد از رحلتش بود این مطلب نص آیه قرآن می‌باشد ﴿وَمَا کانَ لَکمْ أَن تُؤْذُوا رَسُولَ اللَّهِ وَلَا أَن تَنکحُوا أَزْوَاجَهُ مِن بَعْدِهِ أَبَدًا إِنَّ ذَلِکمْ کانَ عِندَ اللَّهِ عَظِیمًا﴾؛ «شما حق ندارید رسول خدا(ص) را آزار دهید و نه هرگز همسران او را بعد از او به همسری بگیرید».

۹. واجب بودن قربانی در روز عید قربان. در روز عید قربان، قربانی کردن بر پیامبر اکرم(ص) واجب بوده است.

۱۰. ثواب و عقاب دو برابر زنان پیامبر طبق آیه قرآن خداوند ثواب و عقاب دو برابر بر زنان پیامبر اکرم صمی نویسد ﴿یَا نِسَاء النَّبِیِّ لَسْتُنَّ کأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاء إِنِ اتَّقَیْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا﴾؛ «ای همسران پیامبر هر کدام از شما گناه آشکار و فاحشی مرتکب شود عذاب او دو چندان خواهد بود و این برای خدا آسان است».

۱۱. مباح بودن داخل شدن پیامبراکرم صبر مکه بدون احرام. این یکی از مهم‌ترین مختصات حضرت است که اثر فقهی بر آن مترتب می‌شود ولی بر افراد دیگر احرام بستن لازم است.

۱۲. زنان پیامبراکرم(ص) مادر مؤمنین هستند. طبق آیه قرآن زنان حضرت مادر مؤمنین محسوب می‌شوند «و ازواجه امهاتهم». و همسران او مادران آن‌ها (مؤمنان) محسوب می‌شوند.

1. واجب بودن درود فرستادن بر پیامبر اکرم صدر نماز
2. وجوب مخیر ساختن زنان بر ادامه زندگی یا جدایی. طبق آیه قرآن بر پیامبر اکرم صواجب بود که زنانش را مخیر به زندگی یا جدایی کند اما در مورد دیگران این صادق و واجب نیست.

﴿یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُل لِّأَزْوَاجِک إِن کنتُنَّ تُرِدْنَ الْحَیَاه الدُّنْیَا وَزِینَتَهَا فَتَعَالَیْنَ أُمَتِّعْکنَّ وَأُسَرِّحْکنَّ سَرَاحًا جَمِیلًا﴾؛ «ای پیامبر به همسرانت بگو: اگر زندگی دنیا را می‌خواهید و طالب زینت آن هستید بیائید هدیه‌ای به شما دهم، و شما را به طرز نیکوئی رها کنم، بی آن که خصومت و مشاجره ای در کار باشد».

هر کدام از احکامی که بر پیامبر اکرم صاختصاص دارد، مثل مورد ۱۳، فلسفه و دلیل خاص خود را دارد.

۱۴. حرمت بلند کردن صدا در نزد پیامبر اکرم(ص) و صدا زدن پیامبر اکرم(ص) از پشت حجره‌ها. عده‌ای از مؤمنین بودند که صدایشان را نزد پیامبر اکرم(ص) بلند می‌کردند. آیه نازل شد که صدایتان را نزد حضرت بلند نکنید. ﴿إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ أُوْلَئِک الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَی لَهُم مَّغْفِرَه وَأَجْرٌ عَظِیمٌ﴾ ای کسانی که ایمان آورده‌اید صداهایتان را از صدای پیامبر بلندتر مکنید و کسانی که پیامبر اکرم صرا از پشت حجره‌ها صدا می‌زدند این کار را نیز قرآن مذمت کرده است. ﴿وَلَوْ أَنَّهُمْ صَبَرُوا حَتَّی تَخْرُجَ إِلَیْهِمْ لَکانَ خَیْرًا لَّهُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ﴾ به حقیقت مردمی که تو را از پشت حجره‌ها می‌خوانند اکثرشان بی عقل و شعورند.

۱۵. گرفتن صدقه واجب (زکات واجب) بر پیامبر اکرم صو اهل بیت ع حرام است. این خصوصیت مشترک بین ائمه است. پیامبر اکرم صفرمود: «انا اهل البیت لاتحل لنا صدقه». همانا ما اهل بیت حلال نیست بر ما صدقه و زکات واجب.

مطالعه بیشتر

۱ـ تفسیر المیزان، طباطبائی، ج۱۶، انتشارات اسماعیلیان، سوره اسراء ـ احزاب

۲ـ تفسیر نمونه، ج۱۷، و ج۱۲، سوره اسراء و احزاب، جمعی از دانشمندان زیر نظر مکارم شیرازی

۳ـ تفسیر سوره نور، سوره اسراء، محسن قرائتی، ص۱۰۵، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن

۴ـ تفسیر روح البیان، سوره اسراء، اسماعیل حقی البروسی، ج۵، ص۶ و ۷