مکر خداوند در آیه ۵۴ سوره آل‌عمران

سؤال

منظور از مکر خدا در آیه ی۵۴ سورهٔ آل عمران چیست؟ منظور از استهزاء خدا در آیهٔ ۲ سورهٔ بقره چیست؟ منظور از نیرنگ خدا در آیهٔ ۱۴۲ سورهٔ نساء چیست؟ هر کدام را جداگانه توضیح دهید؟

کلمهٔ مکر به معنای به کار بردن حیله برای منصرف کردن کسی از مقصودش می‌باشد و این دو نحو است:

۱. مکرممدوح: آن است که به منظور عمل صحیح و پسندیده‌ای انجام شود و بنابراین، با توجّه به این معنا، خدای تبارک و تعالی فرمود: ﴿وَإِذْ یَمْکرُ بِک الَّذِینَ کفَرُواْ لِیُثْبِتُوک أَوْ یَقْتُلُوک أَوْ یُخْرِجُوک وَیَمْکرُونَ وَیَمْکرُ اللّهُ وَاللّهُ خَیْرُ الْمَاکرِینَ﴾. همین است.

۲. مکر مذموم: آن مکری است که به منظور عمل قبیح و ناپسندی به کار رود و قرآن کریم در این باره فرمود: ﴿اسْتِکبَارًا فِی الْأَرْضِ وَمَکرَ السَّیِّئِ وَلَا یَحِیقُ الْمَکرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ فَهَلْ یَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِینَ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِیلًا وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِیلًا﴾. نتیجه مکر و حیله به خود انسان بر می‌گردد یعنی: (عقوبت و کیفر تکبر و مکر به دیگری منتقل نمی‌شود).

و نیز فرمود: ﴿وَإِذْ یَمْکرُ بِک الَّذِینَ کفَرُوا﴾. و نیز فرموده: فانظر کیف کان عاقبه مکرهم. و در هر دو قسم آن فرموده: و مکروا مکرا و مکرنا مکرا.

نتیجه: مکر به مفهوم نیرنگ و فریب است، امّا مکر خدا در این آیهٔ شریفه (انفال / ۳۰).

به مفهوم جزاء و کیفر است.

مطالعه بیشتر

۱ـ قاموس قرآن، قرشی، ذیل واژه هزی، مکر، خدع.

۲ـ التحقیق مصطفوی، قرشی، ذیل واژه هزی، مکر، خدع.

۳ـ تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی، ذیل آیات مورد نظر.