تفاوت تعداد آیات قرآن در برخی روایات: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۱۸ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۱۶

سؤال

روایتی در اصول کافی قرآن مُنزَل را ۱۷ هزار آیه بیان می‌کند، با توجه به این روایت آیا قرآن موجود کامل است و شیعه به صحت قرآن از زیاده و نقصان اعتقاد دارد؟

تعارض در عدد آیات قرآن مسئله‌ای است که در برخی از روایات منابع معتبر روایی شیعه و اهل سنت بیان شده است. دو مسئله در این موضوع وجود دارد اول اعتقاد شخص بیان کننده روایت است که نمی‌توان به صرف بیان روایت آن را دال بر اعتقادات ناقل روایت دانست. مسئله دوم احتمال خطا در نگارش روایت است و اینکه روایاتی که دلالت بر زیاده و نقصان در قرآن نموده‌اند، بر خلاف صریح آیه قرآن است که خداوند وعده حفظ این کتاب را داده است.

دوگانه نقل حدیث و اعتقاد ناقل روایت

نقل حدیث در کتاب حدیثی اعم از اعتقاد به مضمون آن روایت و سایر روایاتی است که در کتاب بیان شده است. اهل سنت شخصیتی چون جلال‌الدین سیوطی را به دلیل نقل روایات فراوان دال بر تحریف^[۱] قائل به تحریف نمی‌دانند. از عمر بن الخطاب نقل می‌کند: {{متن عربی|الْقُرْآنُ أَلْفُ أَلْفِ حَرْفٍ …|ترجمه=قرآن هزار هزار حرف است.»^[۲] همچنین از قول پسر عمر نقل می‌کند که گفت: «کسی از شما نگوید کل قرآن را گرفتم بلکه بگوید مقداری را که ظاهر است گرفتم چه می‌دانید کل قرآن چقدر است؟ به یقین بسیاری از آن نابود شده است.»^[۳]

تحریف قرآن در زیاده و نقصان آیات

شیخ کلینی در کتاب اصول کافی روایاتی را در مورد عدم تحریف در مقابل روایاتی که دلالت بر بیشتر بودن آیات قرآن دارند نیز آورده است مانند این‌ روایت که امام باقر(ع) در نامه‌شان به ابی سعد الخیر چنین نوشته‌اند: «پشت‌سر انداختن کتاب توسط آنان به این است که حروفش را به یاد داشتند ولی حدودش را تحریف کردند این‌ها کتاب را روایت می‌کنند ولی رعایتش نمی‌کنند.»^[۴]

مطابق گفته محدث نوری تعداد آیات قرآن به جای هفده هزار، هفت هزار ضبط شده است که فیض کاشانی در کتاب وافی، رقم هفت هزار را از روی آن نسخه نوشته است. علامه شعرانی بیان می کند که به احتمال زیاد در اثر اشتباه نویسندگان عدد هفده هزار ثبت شده است.^[۵] در صورت معتبر بودن سندی این روایت، به ظاهر آن نمی‌تواند اکتفا شود بلکه بر عدد تمام آنچه بر پیامبر(ص) وحی شده اعم از قرآنی و غیر قرآنی مانند احادیث قدسی حمل می‌شود و شیخ صدوق به آن مسئله تاکید می‌نماید.^[۶] همچنین به مقتضای عمل به روایاتی که شیخ کلینی بیان نموده که مضمون آن‌ها لزوم کنار زدن احادیث مخالف قرآن است،^[۷] این روایت قابل پذیرش نیست زیرا با آیه ﴿إنّا نَحْنُ نَزِّلْنا الذِّکْرَ وَ إنّا لَهُ لَحافِظونَ﴾(حجر:۱۰) که بیان‌گر وعده خدا بر حفظ قرآن از تحریف است، مخالفت دارد. همچنین روایاتی نیز در منابع روایی اهل سنت آمده و دلالت به تحریف قرآن دارند^[۸] به دلیل مخالفت با آیه قرآن مردود هستند، هرچند از نظر سندی مشکلی در آنها وجود نداشته باشد.

منابع

↑ سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الدر المنثور، قم، کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۰۴–۱۰۶؛ سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، منشورات الرضی، بیدار، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۸۱–۸۷.
↑ الاتقان، ج۱، ص۲۲۰.
↑ سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، الاتقان، تعلیق و تحقیق الدکتور مصطفی، دیب البغاء، بیروت، دار ابن کثیر، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۷۱۷–۷۱۸؛ سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، الدر المنثور، ص۱۰۶.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، الروضه من الکافی، با ترجمه و شرح سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، علمیه اسلامیه، ج۱، ص۷۶.
↑ معرفت، محمد هادی، صیانه القرآن من التحریف، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق، ص۲۶۵–۲۶۴.
↑ محمدی (نجارزادگان)، فتح الله، سلامه القرآن من التحریف، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۸۵.
↑ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۸۹–۸۸.
↑ بخاری، صحیح البخاری بشرح الکرمانی، بیروت، احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق، ج۲۳، ص۲۱۴؛ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۳۷۵ق، ج۳، ص۱۳۱۷؛ زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، بی‌تا، ج۲، ص۳۷–۳۵؛ الدار المنثور، ص۱۰۶–۱۰۴

[1] سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الدر المنثور، قم، کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، ۱۴۰۴ق، ج۱، ص۱۰۴–۱۰۶؛ سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، الاتقان، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، منشورات الرضی، بیدار، چاپ دوم، ۱۳۶۳ش، ج۳، ص۸۱–۸۷.

[2] الاتقان، ج۱، ص۲۲۰.

[3] سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، الاتقان، تعلیق و تحقیق الدکتور مصطفی، دیب البغاء، بیروت، دار ابن کثیر، چاپ دوم، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۷۱۷–۷۱۸؛ سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، الدر المنثور، ص۱۰۶.

[4] کلینی، محمد بن یعقوب، الروضه من الکافی، با ترجمه و شرح سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، علمیه اسلامیه، ج۱، ص۷۶.

[5] معرفت، محمد هادی، صیانه القرآن من التحریف، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق، ص۲۶۵–۲۶۴.

[6] محمدی (نجارزادگان)، فتح الله، سلامه القرآن من التحریف، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۸۵.

[7] کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۸۹–۸۸.

[8] بخاری، صحیح البخاری بشرح الکرمانی، بیروت، احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق، ج۲۳، ص۲۱۴؛ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۳۷۵ق، ج۳، ص۱۳۱۷؛ زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، بی‌تا، ج۲، ص۳۷–۳۵؛ الدار المنثور، ص۱۰۶–۱۰۴

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

@@ خط ۱۲: / خط ۱۲: @@
 [[شیخ کلینی]] در [[کتاب اصول کافی]] روایاتی را در مورد عدم تحریف در مقابل روایاتی که دلالت بر بیشتر بودن [[آیات قرآن]] دارند نیز آورده است مانند این‌ روایت که [[امام باقر(ع)]] در نامه‌شان به [[ابی سعد الخیر]] چنین نوشته‌اند: «پشت‌سر انداختن کتاب توسط آنان به این است که حروفش را به یاد داشتند ولی حدودش را تحریف کردند این‌ها کتاب را روایت می‌کنند ولی رعایتش نمی‌کنند.»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الروضه من الکافی، با ترجمه و شرح سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، علمیه اسلامیه، ج۱، ص۷۶.</ref>
-مطابق گفته [[محدث نوری]] تعداد آیات قرآن به جای هفده هزار، هفت هزار ضبط شده است که [[فیض کاشانی]] در  [[کتاب وافی]]، رقم هفت هزار را از روی آن نسخه نوشته است. [[علامه شعرانی]] بیان می کند که به احتمال زیاد در اثر اشتباه نویسندگان عدد هفده هزار ثبت شده است.<ref>معرفت، محمد هادی، صیانه القرآن من التحریف، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق، ص۲۶۵–۲۶۴.</ref> در صورت معتبر بودن سندی این روایت، به ظاهر آن نمی‌تواند اکتفا شود بلکه بر عدد تمام آنچه بر [[پیامبر(ص)]] وحی شده اعم از قرآنی و غیر قرآنی مانند [[احادیث قدسی]] حمل می‌شود و [[شیخ صدوق]] به آن مسئله تاکید می‌نماید.<ref>محمدی (نجارزادگان)، فتح الله، سلامه القرآن من التحریف، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۸۵.</ref> همچنین به مقتضای عمل به روایاتی که شیخ کلینی بیان نموده که مضمون آن‌ها لزوم کنار زدن احادیث مخالف قرآن است،<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۸۹–۸۸.</ref> این روایت قابل پذیرش نیست زیرا با آیه {{قرآن|إنّا نَحْنُ نَزِّلْنا الذِّکْرَ وَ إنّا لَهُ لَحافِظونَ|سوره=حجر|آیه=۱۰}} که بیان‌گر وعده خدا بر [[حفظ قرآن از تحریف]] است، مخالفت دارد. همچنین روایاتی نیز در [[منابع روایی اهل سنت]] آمده و دلالت به تحریف قرآن دارند<ref>بخاری، صحیح البخاری بشرح الکرمانی، بیروت، احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق، ج۲۳، ص۲۱۴؛ مسلم بن الحجاج القشیری النیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۳۷۵ق، ج۳، ص۱۳۱۷؛ زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، بی‌تا، ج۲، ص۳۷–۳۵؛ الدار المنثور، ص۱۰۶–۱۰۴</ref> به دلیل مخالفت با آیه قرآن مردود هستند، هرچند از نظر سندی مشکلی در آنها وجود نداشته باشد.
+مطابق گفته [[محدث نوری]] تعداد آیات قرآن به جای هفده هزار، هفت هزار ضبط شده است که [[فیض کاشانی]] در  [[کتاب وافی]]، رقم هفت هزار را از روی آن نسخه نوشته است. [[علامه شعرانی]] بیان می کند که به احتمال زیاد در اثر اشتباه نویسندگان عدد هفده هزار ثبت شده است.<ref>معرفت، محمد هادی، صیانه القرآن من التحریف، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق، ص۲۶۵–۲۶۴.</ref> در صورت معتبر بودن سندی این روایت، به ظاهر آن نمی‌تواند اکتفا شود بلکه بر عدد تمام آنچه بر [[پیامبر(ص)]] وحی شده اعم از قرآنی و غیر قرآنی مانند [[احادیث قدسی]] حمل می‌شود و [[شیخ صدوق]] به آن مسئله تاکید می‌نماید.<ref>محمدی (نجارزادگان)، فتح الله، سلامه القرآن من التحریف، تهران، پیام آزادی، چاپ اول، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۸۵.</ref> همچنین به مقتضای عمل به روایاتی که شیخ کلینی بیان نموده که مضمون آن‌ها لزوم کنار زدن احادیث مخالف قرآن است،<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج۱، ص۸۹–۸۸.</ref> این روایت قابل پذیرش نیست زیرا با آیه {{قرآن|إنّا نَحْنُ نَزِّلْنا الذِّکْرَ وَ إنّا لَهُ لَحافِظونَ|سوره=حجر|آیه=۱۰}} که بیان‌گر وعده خدا بر [[حفظ قرآن از تحریف]] است، مخالفت دارد. همچنین روایاتی نیز در [[منابع روایی اهل سنت]] آمده و دلالت به تحریف قرآن دارند<ref>بخاری، صحیح البخاری بشرح الکرمانی، بیروت، احیاء التراث العربی، چاپ دوم، ۱۴۰۰ق، ج۲۳، ص۲۱۴؛ قشیری نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، بیروت، احیاء التراث العربی، چاپ اول، ۱۳۷۵ق، ج۳، ص۱۳۱۷؛ زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت، دارالمعرفه، چاپ دوم، بی‌تا، ج۲، ص۳۷–۳۵؛ الدار المنثور، ص۱۰۶–۱۰۴</ref> به دلیل مخالفت با آیه قرآن مردود هستند، هرچند از نظر سندی مشکلی در آنها وجود نداشته باشد.
 {{پایان پاسخ}}