امام مبین در آیه ۱۲ سوره یس: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۲۵ اوت ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۲۴

سؤال

برخی «امام مبین» در آیه ۱۲ سوره یس را به «لوح محفوظ» یا «علم الهی» تفسیر کرده‌اند؛ اگر منظور از «امام مبین» لوح محفوظ یا علم الهی باشد، آن گاه صفت مبین چگونه برای لوح محفوظ یا برای علم الهی قابل توجیه است؟

تفسیر «امام مبین» به لوح محفوظ، بدین معنا است که همه چیز درآن به شکل واضح و روشن آمده است، منتها اهل آن دارای مراتب می‌باشند و این‌طور نیست که برای تمامی مردم آشکار و مبین باشد؛ بلکه تنها برای اهل آن مانند امیرالمؤمنین به‌طور کامل روشن و مبین است.

آیه و ترجمه

﴿

إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَىٰ وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ

به یقین ما مردگان را زنده می‌کنیم و آنچه را از پیش فرستاده‌اند و تمام آثار آنها را می نویسیم؛ و همه چیز را در کتاب آشکار کننده‌ای برشمرده‌ایم!

یس:۱۲

﴾

مفهوم‌شناسی

بیشتر مفسران «امام مبین» در آیه ۱۲ سوره یس را به معنای لوح محفوظ دانسته‌اند. لوح محفوظ کتابی است که همه اعمال و همه موجودات و حوادث این جهان در آن ثبت شده است.^[۱]

واژه امام به معنای پیشوا^{^{[نیازمند منبع]}} و واژه مبین به معنای واضح و روشن است.^[۲] به گمان برخی،‌ دلیل به‌کار رفتن امام مبین برای لوح محفوظ، رهبر و معیار بودن این لوح برای سنجش ارزش اعمال در قیامت است. توصیف به مبین نیز به این دلیل است که مشتمل بر قضاهای حتمی خدا است.^[۳]

امام علی(ع) یکی از مصادیق

بر اساس برخی روایات، منظور از امام مبین امام علی(ع) است. در روایتی به نقل از ابن‌عباس، امام علی(ع) خود را امام مبینی دانست که میان حق و باطل جدایی می‌اندازد.^[۴] در حدیثی دیگر، پیامبر(ص) امام علی(ع) را امامی دانست که خدا علم هر چیزی را در او قرار داده است.^[۵]

به گفته علامه طباطبایی مفسر شیعه، این روایات به معنای باطنی آیه اشاره داشته و تفسیر آن محسوب نمی‌شود. به اعتقاد او، مانعی ندارد که خدا به بنده‌ای از بندگان موحّد و مخلص خود، علم به همه معلوماتی که در کتاب مبین است بدهد. به گفته او، آن شخص پس از پیامبر(ص) امام علی(ع) است.^[۶]

سازگاری تعبیر امام مبین با لوح محفوظ

تعبیر «امام مبین؛ پیشوای روشن» با لوح محفوظ که نزد خدا ثبت و محفوظ است، منافاتی ندارد. همه چیز در لوح محفوظ به شکل روشن وجود دارد و تنها برای کسانی که شایستگی دیدن آن را دارند مانند پیامبر(ص) و امام علی(ع) روشن است. بنابراین لوح محفوظ برای همه مردم روشن و آشکار نیست بلکه تنها معصومان(ع)‌ از آن آگاهی دارند.^{^{[نیازمند منبع]}}

منابع

↑ برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۱۷، ص۹۷؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏۱۸، ص۳۳۲.
↑ راغب، حسین، مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دارالعلم، ۱۴۱۲ ق، ص۱۵۷؛ مصطفوی، حسن، التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه نشر و ترجمه کتاب، ۱۳۶۰ ش، ج۱، ص۳۶۶.
↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۱۷، ص۹۷.
↑ قمی، علی، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۲۱۲.
↑ ابن بابویه، محمّد، معانی الاخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۳ ق، ص۹۵.
↑ طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج‏۱۷، ص۱۰۲.

[1] برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۱۷، ص۹۷؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏۱۸، ص۳۳۲.

[2] راغب، حسین، مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دارالعلم، ۱۴۱۲ ق، ص۱۵۷؛ مصطفوی، حسن، التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه نشر و ترجمه کتاب، ۱۳۶۰ ش، ج۱، ص۳۶۶.

[3] طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۱۷، ص۹۷.

[4] قمی، علی، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۲۱۲.

[5] ابن بابویه، محمّد، معانی الاخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۳ ق، ص۹۵.

[6] طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج‏۱۷، ص۱۰۲.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

@@ خط ۸: / خط ۸: @@
 تفسیر «امام مبین» به لوح محفوظ، بدین معنا است که همه چیز درآن به شکل واضح و روشن آمده است، منتها اهل آن دارای مراتب می‌باشند و این‌طور نیست که برای تمامی مردم آشکار و مبین باشد؛ بلکه تنها برای اهل آن مانند امیرالمؤمنین به‌طور کامل روشن و مبین است.
-== مراد از امام ==
+== آیه و ترجمه ==
-درباره «امام مبین» در ذیل آیه ۱۲ سوره یس باید گفته شود که غالب مفسّران<ref>ر. ک. طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۱۷، ص۹۷؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏۱۸، ص۳۳۲ و ….</ref> آن را به عنوان «لوح محفوظ» یعنی همان کتابی که همه اعمال و همه موجودات و حوادث این جهان در آن ثبت و محفوظ است، تفسیر کرده‌اند.
+{{قرآن بزرگ|إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي الْمَوْتَىٰ وَنَكْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ وَكُلَّ شَيْءٍ أَحْصَيْنَاهُ فِي إِمَامٍ مُبِينٍ
+| سوره = یس
+| آیه = ۱۲
+| ترجمه = به یقین ما مردگان را زنده می‌کنیم و آنچه را از پیش فرستاده‌اند و تمام آثار آنها را می نویسیم؛ و همه چیز را در کتاب آشکار کننده‌ای برشمرده‌ایم!
+}}
-تعبیر به «امام» ممکن است از این نظر باشد که این کتاب در قیامت برای همه مأموران ثواب و عقاب، رهبر و پیشوا است و معیاری است برای سنجش ارزش اعمال انسان‌ها و پاداش و کیفر آن‌ها و شاید عنایت در نامیدن آن به امام مبین، به خاطر این باشد که بر قضاهای حتمی خدا مشتمل است، قضاهایی که خلق تابع آن‌ها هستند و آن‌ها مقتدای خلق و نامه اعمال هم از آن کتاب استنساخ می‌شود، چون در آن سوره فرمود: «هذا کِتابُنا یَنْطِقُ عَلَیْکُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا کُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»<ref>جاثیه/ ۲۹.</ref>؛ «این کتاب ما است که بحق با شما سخن می‌گوید (و اعمال شما را بازگو می‌کند)؛ ما آنچه را انجام می‌دادید می‌نوشتیم».<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۱۷، ص۹۷.</ref>
+== مفهوم‌شناسی ==
+بیشتر مفسران «امام مبین» در آیه ۱۲ سوره [[سوره یس|یس]] را به معنای [[لوح محفوظ]] دانسته‌اند. لوح محفوظ کتابی است که همه اعمال و همه موجودات و حوادث این جهان در آن ثبت شده است.<ref>برای نمونه نگاه کنید به طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۱۷، ص۹۷؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج‏۱۸، ص۳۳۲.</ref>
-== مراد از مبین ==
+واژه امام به معنای پیشوا{{مدرک|date=اوت ۲۰۲۱}} و واژه مبین به معنای واضح و روشن است.<ref>راغب، حسین، مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دارالعلم، ۱۴۱۲ ق، ص۱۵۷؛ مصطفوی، حسن، التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه نشر و ترجمه کتاب، ۱۳۶۰ ش، ج۱، ص۳۶۶.</ref> به گمان برخی،‌ دلیل به‌کار رفتن امام مبین برای لوح محفوظ، رهبر و معیار بودن این لوح برای سنجش ارزش اعمال در [[قیامت]] است. توصیف به مبین نیز به این دلیل است که مشتمل بر [[قضا و قدر|قضاهای حتمی خدا]] است.<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج۱۷، ص۹۷.</ref>
-واژه مبین نیز از ریشه «بیان» به معنای کشف و ظهور، اشتقاق یافته است.<ref>راغب، حسین، مفردات الفاظ القرآن، دمشق، دارالعلم، ۱۴۱۲ ق، ص۱۵۷؛ مصطفوی، حسن، التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه نشر و ترجمه کتاب، ۱۳۶۰ ش، ج۱، ص۳۶۶.</ref>
-== امام علی(ع) یکی از مصادیق آن ==
+== امام علی(ع) یکی از مصادیق ==
-برخی از روایات منظور از امام مبین را امیرالمؤمنین دانسته‌اند:
+بر اساس برخی روایات، منظور از امام مبین [[امام علی(ع)]] است. در روایتی به نقل از [[ابن‌عباس]]، امام علی(ع) خود را امام مبینی دانست که میان حق و باطل جدایی می‌اندازد.<ref>قمی، علی، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۲۱۲.</ref> در حدیثی دیگر، [[پیامبر(ص)]] امام علی(ع) را امامی دانست که خدا علم هر چیزی را در او قرار داده است.<ref>ابن بابویه، محمّد، معانی الاخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۳ ق، ص۹۵.</ref>
-ابن عباس از امیرالمؤمنین روایت کرده که فرمود: «به خدا سوگند منم امام مبین، که ما بین حق و باطل جدایی می‌اندازم، و این را از رسول خدا ارث برده‌ام».<ref>قمی، علی، تفسیر قمی، قم، دارالکتاب، ۱۳۶۷ش، ج۲، ص۲۱۲.</ref>
+به گفته [[علامه طباطبایی]] مفسر شیعه، این روایات به [[تفسیر باطنی|معنای باطنی آیه]] اشاره داشته و تفسیر آن محسوب نمی‌شود. به اعتقاد او، مانعی ندارد که خدا به بنده‌ای از بندگان [[توحید|موحّد]] و [[اخلاص|مخلص]] خود، علم به همه معلوماتی که در کتاب مبین است بدهد. به گفته او، آن شخص پس از پیامبر(ص) امام علی(ع) است.<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج‏۱۷، ص۱۰۲.</ref>
-و در کتاب معانی الاخبار از رسول خدا روایت شده که در ضمن حدیثی درباره حضرت علیّ فرمود: «او امامی است که خدای تعالی علم هرچیزی را در او احصاء کرده است.»<ref>ابن بابویه، محمّد، معانی الاخبار، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۳ ق، ص۹۵.</ref>
+== سازگاری تعبیر امام مبین با لوح محفوظ ==
+تعبیر «امام مبین؛ پیشوای روشن» با لوح محفوظ که نزد خدا ثبت و محفوظ است، منافاتی ندارد. همه چیز در لوح محفوظ به شکل روشن وجود دارد و تنها برای کسانی که شایستگی دیدن آن را دارند مانند پیامبر(ص) و امام علی(ع) روشن است. بنابراین لوح محفوظ برای همه مردم روشن و آشکار نیست بلکه تنها [[معصومان(ع)‌]] از آن آگاهی دارند.{{مدرک|date=اوت ۲۰۲۱}}
-البتّه طبق فرمایش علاّمه طباطبایی، این معنا جزء بطن قرآن کریم و اشارات آن محسوب می‌شود و مربوط به تفسیر آیه نیست و هیچ مانعی ندارد که خدای تبارک و تعالی به بنده‌ای از بندگانش که دارای توحید و عبودیت خالص برای اوست، علم به همه معلوماتی که در کتاب مبین است، بدهد و آن کس بعد از رسول خدا(ص) امیرالمؤمنین علیّ «ع» است.<ref>طباطبایی، محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، جامعه مدرسین، ۱۳۷۴ ش، ج‏۱۷، ص۱۰۲.</ref>
-لذا کاربرد واژه مبین برای امام و تفسیر آن به لوح محفوظ بدین معنا است که همه چیز در آن به شکل روشن و مبیّن وجود دارد و به گونه‌ای است که برای اهل آن مانند رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین «ع» روشن است. هر چند روشن بودن آن دارای مراتب است و شامل تمامی مردم نمی‌شود و هیچ منافاتی برای تفسیر امام مبین به لوح محفوظ وجود ندارد. تفسیر آن به امیرمؤمنان یا اهل بیت(ع)، تفسیر بطنی قرآن کریم می‌باشد و لایه‌های زیرین قرآن کریم را تشکیل می‌دهد.
-از مباحث گفته شده روشن می‌شود که اطلاق این واژه برای لوح محفوظ بدان معنا نیست که باید برای تمامی مردمان روشن باشد بلکه روشن و آشکار بودن آن برای اهل آن است که معصومین «ع» می‌باشند.
 {{پایان پاسخ}}